ahmetbeyler
Active member
Ruslar, Kiev’in etrafından çekilmiş olabilir lakin geriye unutulmaz bir yıkıntı bırakıldı. Daha geçen hafta BBC, işgalci askerlerin Ukraynalı bayanlara tecavüz ettiğine ait delil buldu, şahitlerle görüştü. Savaş ve çatışmada bayana tecavüz konusu üzerine araştırma yapan İstanbul Altınbaş Üniversitesi Memleketler arası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Pınar Kadıoğlu ile konuştum. Kadıoğlu’na nazaran, soykırım maksatlı hücumlarda tecavüz, düşman bayanlarının gebe bırakılması ve mağdurun kendi kümesi ortasında çocuk dünyaya getirmesini engellenmesi hedefi güdülüyor. Temelde amaçlanan düşman kümenin biyolojik devamlılığının son bulması. Savaşlardaki stratejik uygulamalar, genelde kurbanların kaçırıldığı ve insanlık dışı şartlarda zorla rehin tutularak, daima yenidenlanan toplu tecavüzler formunda gerçekleşir. Mağdurlara fizikî ziyan verilirken bununla birlikte kelamlı taciz yoluyla önemli ruhsal şiddet uygulanır.
– Sayın Kadıoğlu, kısa bir süre evvel bir sunum yaptınız ve mevzu ‘Savaş Stratejisi olarak Tecavüz’dü. Bu mevzuyu araştırmaya nasıl başladınız?
Hususa olan ilgim St Andrews Üniversitesi, Barış ve Çatışma Çalışmaları kısmında doktoramı yaparken başladı. Temelde, ‘savaş daha sonrası toplumsal travma’ konusunda olan doktora çalışmalarım; ‘savaş hataları ve buna bağlı savaş sırasında yaşanan trajedilerin toplumsal sosyo-psikolojik tesirlerinin, ateşkes daha sonrası toplumlar-arası uzlaşmaya ve milletlerarası barış inşaası süreçlerine negative etkileri’ üzerine odaklanıyordu. daha sonraki devirlerde ise insan hakları konusunda genişleyen çalışmalarında tesiriyle; bu travmatik olayların yalnızca toplumlar içindeki alakaların tekrar kurulmasındaki tesirlerinin yanısıra, toplumların kendi ortasındaki yansımaları üzerine de odaklanmaya başladım. Husus kozmik boyutta bir sorun olduğu için Dünya çapında birfazlaca devirde örnekleri mevcut. İkinci Dünya Savaşı devri Avrupa ve Asya odaklı başladığım tarihi inceleme, son iki senede soğuk savaş daha sonrasında Avrupa ve Afrika’daki çatışma örneklerinin üzerinden genişledi. İlerleyen süreçte ise Latin Amerika örnekleri üzerine çalışmalara başlayacağım, bunun birinci adımı da önümüzdeki haftalarda Guatemala’da gerçekleştireceğim alan çalışması ile atılacak.
– Bu ‘strateji’ birinci ne vakit, nerede kullanıldı?
Düşmanın ruhsal ve fizikî olarak çökertilmesi gayesiyle çatışmalar sırasında tecavüzlerin yaygın olarak kullanılması epeyce uzun bir tarihi sürece işaret ediyor. Ataerkil fikir yapısının bir yansıması olması niçiniyle, hayli uzun yıllar boyunca bahis banal görülerek, bu tip olaylar ‘savaşların doğal bir kararı’ olarak değerlendirilegelmiştir.Konunun tam manasıyla akademik ve siyasi manada önemli bir sorun olarak değerlendirilmeye başlaması ise Soğuk Savaş daha sonrası periyoda denk geliyor. Bu manada 1991-2001 içinde gerçekleşen Yugoslavya iç savaşları konusunda hazırlanan raporları birinci adım olarak alabiliriz. Birleşmiş Milletler’in ‘tecavüzün bir savaş aracı’ olarak kullanıldığına dair birinci kapsamlı çalışması 1998 yılına denk geliyor. daha sonrasında, yedinci BM Genel Sekreteri Kofi Annan devrinde savaş hataları ve sivillerin maruz kaldıkları insan hakları ihlalleri üzerine önemli çalışmalar gerçekleşti. Sekinci BM Genel Sekreteri Ban-ki Moon periyodunda ise, bilhassa UN-Women’in kurulması ile bu çalışmaların daha da arttığını gördük. Mevcut periyotta ise BM Antonio Guttares liderliğinde bilhassa sivil toplum örgütlerinin de katkılarıyla mağdurların durumlarının uygunlaştırılması için kapsamlı çalışmalar yapılmakta. Bahis hakkında, akademik çalışmalar ise tıpkı biçimde kapsamlı olarak her gün gelişme gösteriyor. Yani, tecavüz bir savaş stratejisi olarak yeni bir bahis değil, ama banal algıdan çıkışı ve milletlerarası toplum özelinde hassasiyet kazanması son 30 senede gerçekleşti diyebiliriz.
Altınbaş Üniversitesi Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Pınar Kadıoğlu
– Pekala bu, bir ‘savaş stratejisi’ olarak kullanılırken bayan nasıl bir yerde konumlandırılıyor?
adamların fizikî ve zihinsel kapasite açısından bayanlar üzerinde ‘doğal bir üstünlüğü’ olduğu mitiyle yasallaştırılan, bu niçinle de toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin ‘doğal bir sonuç’ olarak görüldüğü bir toplumsal sistemler dünyasında yaşıyoruz. şimdi dünyanın her yerinde hükümran olan bu algı niçiniyle; siyasi rejim ve anayasal yapı farklılıklarına rağmen-kadınlar ‘insan toplumunun güvenilmez üyeleri’ olarak karakterize ediliyor. Bu niçinle de, siyasi liderlik, ahlaki otorite ve mülkiyetin denetimi yaygın olarak adamların elinde bulunuyor ve bu durum az olarak sorgulanıyor. Bayanların bu türlü karakterize edilmesinin temelinde iki var iseyım yatıyor. Bunlardan birincisi bayanların; ‘sürekli/hayat uzunluğu devam eden bir çocukluk hali’ içeresinde sıkışıp kalmaları var iseyımı. Bu çerçevede, bayan, kendisini olumsuz dış tesirlerden korumak için entelektüel ve fizikî kapasiteden mahrum, saf varlıklar olarak algılanıyor. İkincisi ise, bayanların tabiatları gereği ‘kötü’ olmaları var iseyımı; bu algı çerçevesinde ise bayanlar baştan çıkarıcı, tabiatları gereği günaha davet eden bireyler olarak algılanıyor.
‘İnsan toplumunun güvenilmez üyeleri’
Entellektüel açıdan bakıldığında, bayanların hem ‘saf’ tıpkı vakitte ‘şeytani’ olarak tanımlandığı, yani mantık çerçevesinde birebir zıtlık gösteren bu iki argümanın sorgusuz kabulü kararında, bayanlar, ‘insan toplumunun doğal olarak güvenilmez üyeleri’
– Nasıl bir bağ var?
Saldırgana mazeret sağlayan bu algı, saldırıyı temelde büsbütün doğal/normal bir biyolojik bir durum olarak meşrulaştırırken; bununla birlikte mağdura nerede nasıl davranması gerektiğinin öğretilmesi ve daha sonrasında da davranışlarının denetim edilmesinden sorumlu olan erkek üyelerin sorumluluklarını yerine getiremediklerine işaret ediyor. Bu noktada, cinsel şiddet olaylarında, aslen bayandan sorumlu olan toplumun erkek üyeleri (baba, erkek kardeş, eş vs.) kültürel bazda/toplumsal yapı ortasında mağduru koruyamamaları niçiniyle ‘zayıf’ olarak etiketlenmelerini sağlıyor. Çatışma ve savaş durumlarında ise bu durum farklı bir boyut kazanarak, düşmanın alt edilmesinde kullanılacak kuvvetli ve tesirli bir silah olarak karşımıza çıkıyor. Bu zihniyet özelinde, bayana tecavüz, düşmanın ruhsal ve fizikî olarak yenilmesinde faal bir savaş stratejisi olarak kurgulanıyor. Tecavüz bu bağlamda; hem düşmanın ruhsal olarak çökertilmesi, birebir vakitte biyolojik/fiziksel devamlılığının yok edilmesini sağlamak emeliyle kullanılan bir savaş silahı haline geliyor.
– Gündelik hayatta yaşanan cinsel şiddet, çatışma ve savaş durumlarında düşmana karşı nasıl bir boyut kazanıyor?
Tecavüz, savaş durumunda cinsiyet farkı gözetmeksizin toplumun tüm bireylerine yönelik gerçekleşebilen bir olay; lakin, düşmanın ruhsal olarak çökertilmesi kapsamında bayana tecavüz, sadece mağdurun kendisine-düşman topluma üye bir bireye verilen ziyan olarak değil; toplumun tamamına verilen bir ziyan olarak algılanıyor. Temelde düşmanın aşağılanması, çaresizlik ve mağlubiyet hislerinin yaşaması hedefi güden bu hareketler, savaşta bayanları birincil maksat haline getiriyor. Bu bağlamda savaş stratejisi olarak tecavüz, düşman toplumun bayan üyelerine ferdi ziyan ve acı vermenin yanı sıra; adamlarıne, bayanlarını koruyamadıkları iletisini vererek toplumsal manada bir moral çöküntüsü yaşanmasına niye olma hedefi güdüyor. Sahip olunan, korunması ve denetim edilmesi gereken toplum bireylerinin cinsel şiddete mağdur kalmasının önlenememesi; çatışma ortasında düşman kümeye zayıf oldukları iletisini verirken, direnişin yok olmasını sağlayacak bir moral çöküntüsü yaratma gayesi güdüyor.
– Biyolojik devamlılıktan bahsettiniz sunumunuzda, açar mısınız?
Düşmanın biyolojik/fiziksel devamlılığının yok edilmesi noktasında; tecavüz, bilhassa, dünyaya gelen çocukların etnik kökenlerinin baba kimliğine bağlı olarak algılandığı toplumlarda, düşmanın topyekûn yok edilmesinde kullanılanılabilecek -nihai operasyonel bir araç olarak görülüyor. Bu niçinle soykırım gayeli akınlarda tecavüzün, düşman bayanlarının gebe bırakılması ve mağdurun kendi kümesi ortasında çocuk dünyaya getirmesini engellenmesi emeli güttüğünü görüyoruz. Temelde amaçlanan düşman kümenin biyolojik devamlılığının son bulması.
– Pekala savaşta tecavüze uğramış mağdur bayanlar ruhsal ve fizikî olarak ne yaşar?
kolay cinsel taarruzlarına kıyasla savaş tecavüzleri fazlaca daha acımasız uygulamalardır. Savaşlardaki stratejik uygulamalar, genelde kurbanların kaçırıldığı ve insanlık dışı şartlarda zorla rehin tutularak, daima yinelanan toplu tecavüzler formunda gerçekleşir. Mağdurlara fizikî ziyan verilirken hem de kelamlı taciz yoluyla önemli ruhsal şiddet uygulanır. Bu hareketlerde biyolojik tecavüzlerin yanı sıra objelerin kullanılması yaygın olduğu için, iç organların tahrip olması ve ani vefatlar mümkündür. Şiddetli dövme, yumruk atma, tekmeleme, ısırma, yakma ve sakatlama olayları tipik sonuçlardır. Fizikî eziyet eşliğinde, mağdurlar hakaret, aşağılama ve küçük düşürme maksatlı kelamlı tacize uğrarlar ve bununla birlikte karşı karşıya kaldıkları tehditler kararında- kendilerinin yahut ailelerinin hayatta kalmasına yardımcı olmak için öbür türlü yapmayacakları davranışlarda bulunmaya zorlanırlar. Savaş daha sonrası ortamlarda ise, savaş tecavüzlerine maruz kalıp hayatta kalmayı başarmış bayanlar kıymetli fizikî ve ruhsal sıkıntılarla yüzleşirler. Fizikî manada en hayli görülen meseleler; cinsel bölge, pelvik ve oral faydalanmalar, cinsel yollarla geçen hastalıklar, düşük- komplike hamilelikler, cinsel disfonksiyonelite ve kısırlıktır. Ruhsal manada ise en sık karşılaşılan sıkıntılar; travma daha sonrası gerilim bozukluğu, anksiyete, uyku bozuklukları, cinsel aktivite isteğinin yitirilmesi, depresyon, intihar kanısı ve buna bağlı davranışlardır.
‘Tecavüz daha sonrası değersizleştirilme’
Hayatta kalmayı başarabilmiş, çatışma kaynaklı cinsel şiddet mağduru bayanların, fizikî ve ruhsal olarak deneyimledikleri ziyanların haricinde- ataerkil fikir yapısı niçiniyle toplumsal manada mağdur edilmesi ise bu manada yüzleşmemiz gereken farklı bir gerçeklik olarak önümüze çıkar. Bu toplumsal algı yapısı kapsamında, mağdurların değersizleştirilmesi ve toplumsal manada izole edilmesi dünya çapında gözlemlenen kabul edilemez bir gerçeklik. Savaş tecavüzü mağduru birfazlaca bayan bu yapılar ortasında; ebeveynleri, çocukları ve/veya eşleriyle alakalarının bozulması, ebeveynleri tarafınca terk edilme, toplum tarafınca değersizleştirilme-hor görülme ve toplumsal izolasyon niçiniyle yaşadıkları bölgeleri terk etmeye zorlanma üzere sıkıntılarla yüz yüze kalıyor. Değersizleştirilmenin tecavüze uğradığı için öldürülmeye kadar varabildiği birfazlaca hadisenin yanı sıra; tecavüz daha sonrası çocuk dünyaya getirilmesi durumunda en olumlu örneklerde mağdurun ve çocuğun dışlanması; olumsuz örneklerde ise hayat tehdit eden akın durumları gözlemleniyor. Toplum tarafınca değersizleştirilen çatışma kaynaklı cinsel şiddet mağduru bayanlara; sıhhat, polis yahut adalet hizmetleri sistemlerinin yardım etme konusunda isteksizliği pek sık görülen bir durum. Hatta birtakım örneklerde, mağdurların kendi toplumları içerisinde yardım talep ettikleri, yasal olarak kendilerini korumakla yükümlü toplum bireyleri tarafınca (polis, sıhhat bakılırsavlisi gibi) tecavüze uğradıkları yahut cinsel personel olmaya zorlanabildikleri biliniyor. Savaş daha sonrası devam eden ömrünü tanımlanamaz bir biçimde zorlaştıran bu durum, mağdurlarda dehşete sebep verdiği için, birçok vakit (nazaranceli olarak) sağlıklı bir biçimde hayatına devam edebilecek durumda olan mağdurların sıhhat alanında yardım talep etmemesine bu niçinle de hayatlarını yitirmelerine de niye oluyor.
‘Ruanda soykırımı ve Bosna savaşı’
– en çok olay hangi savaşlarda görüldü?
Ne yazık ki bahis hakkında verilebilecek biroldukça örneğimiz var ve her bir örnek kendi ortasında rahatsız edici birfazlaca farklı özellikler taşıyor. En bilinen örneklerden biri muhtemelen 1932-1945 yılları içinde Japon imparatorluk ordusu askerlerinin işgal ettikleri ülkelerdeki bayanları seks kölesi haline getirmeleri. Japon ordusu tarafınca ‘rahatlama istasyonları’ ismi verilen yerleşkelerde, Kore, Çin, Filipinler, Burma, Tayland, Vietnam ve Yeni Gine üzere bölgelerden kaçırılan 200 bin bayanın tecavüze uğradığı biliniyor. Bu tarihler içinde bilenen en dehşet verici olay ise Çin Cumhuriyeti ile Japon İmpatorluğu içinde geçen savaşta gerçekleşen Nanking Katliamı. Bu olaylar sırasında, altı hafta üzere kısa bir süre içerisinde 300 bin sivil öldürüldüğü, 80 bine yakın bayan tecavüze uğradığı biliniyor. Hususun Birleşmiş Milletler gündemine girmesine denk gelen 1990’lara baktığımızda ise, en kıymetli örnekler Bosna Savaşı ve Ruanda Soykırımı.
‘Kamplarda sistematik tecavüz’
1992-1995 yılları içinde Sırp taarruzları kararında 110 bine yakın insan Boşnak ve Bosnalı Hırvat’ın ömrünü kaybettiği Bosna Savaşı sırasında gerçekleşen Srebrenica Soykırımı tahminen de en bilinen örnek. Olaylar sırasında, 1995 yılında gerçekleşen Srebrenica ataklarında, Sırp siyasi önderleri ve askeri generalleri tarafınca tecavüzlerin bilhassa teşvik edilmesi kararı, kaçırılan bayanların tecavüz kamplarında sistematik olarak tecavüze uğradıkları biliniyor. hadiselerde, hem de birfazlaca bayanın erkek aile üyelerinin önünde tecavüze uğradığı ve gebe kalan Boşnak bayanların azap altında tutulup, etnik/biyolojik devamlılığın bitirilmesi ismine zorla doğum yapmaları sağlandığı da raporlanmış gerçekliklerden biri.
7 Nisan- 15 Temmuz 1994 tarihleri içinde gerçekleşen Ruanda Soykırımı ise, Hutu etnik kümesi Tutsi etnik kümesinin sonuncu olarak yok etme gayesiyle düzenlediği ataklardı. Bu hadiselerde, 800 bin kişinin öldürüldüğü, 500 bine yakın hanımın tecavüze uğradığı biliniyor. Tıpkı Bosna meselade olduğu üzere, bu örnekte de toplu tecavüzlerin, siyasi başkanlar, askeri generaller ve milita liderleri tarafınca teşvik edildiğini biliyoruz. Ruanda da yaşanan olayların vahamiyeti ise yalnızca alıkoyulan bayanların tecavüze uğramalarına değil, beraberinde tecavüz daha sonrası kıyafetsiz olarak kafeslere konularak teşhir edilmelerine; ve Tutsi kümesinin soykırımının tam olarak gerçekleştirilebilmesi için bayanlara AIDS bulaştırılmasına varmıştı.
‘En yüksek savaş tecavüzü Kongo’da’
Hala devam eden bir örnek vermemiz gerekirse, sanıyorum Kongo en problematik örneklerden biri olacaktır. Şu ana kadar en yüksek sayıda savaş tecavüzü hadisesi Kongo’da 1996 yılından beri süregelen iç çatışmalarda raporlanmış durumda. Mahallî milita örgütleri ve Kongo ordusu içinde hala devam eden çatışmalarda, bugüne kadar 5 milyonu aşkın mevt ve 2 milyona yakın savaş tecavüzü olayı olduğu varsayım ediliyor. Başka örneklerde olduğu üzere, Kongo’da tecavüz bir strateji olarak açıkça deklere edilmiş bir uygulama. Soykırım hedefi güdülmesinin yanı sıra, bilhassa son 5 yılda milita tarafınca işgal edilmek istenen bölgelerden sivillerin dışarıya çıkarılması gayesiyle ve Kongo devletinin müzakereye zorlanması gayesiyle kullanılıyor. Kongo’da tecavüzlerin bu kadar yaygın olmasının iki değerli niçini daha var; bunlardan birincisi hem milita tıpkı zamandavlet yetkilileri tarafınca düşmanla işbirliği ortasında olduğu düşünülen bireylerin tecavüz yoluyla cezalandırılmasının legalleştirilmesi; ikincisi ise Kongo’daki kimi etnik kümelerin bakirelerle cinsel ilgiye girilmesinin savaşta talih getireceğine inanmaları. Bilhassa son sebepten ötürü, Kongo’da 5 yaşa kadar inen kız çocuğu tecavüzlerine sık rastlanıyor. Kongo’da kaçırılan ve tecavüz kamplarında tutulan bayanların yerde açılan deliklerin içerisinde tutulması, toplu tecavüzler, tecavüzlerde ani ölümlere sebep olması emeliyle keskin nesnelerin kullanılması üzere uygulamalarda hala günlük olarak rapor edilen olaylar.
– Sorunun temelinde ne yatıyor?
Bu kapsamda; memleketler arası toplumun sivillere karşı sorumluluğu, İnsan Hakları ve Memleketler arası Hukuk’un işleyiği özelinde odaklanılması gereken esas hususlar; devam eden bu uygulamaların son bulması, mağdurların kurtarılması ve sağlıklı bir ömür sürdürmeleri için gerekli ortamın sağlanması, bahis ile kontaklı toplumsal ve ferdî ruhsal travmaların atlatılması için uğraş harcamasıdır. Lakin burada unutulmaması gereken nokta şu ki, bahsetmiş olduğum acil çözümlenmesi gereken bahisler yalnızca semptomatik bir tedaviye işaret ediyor. Sorunun, yani birebir örnekle gidecek olursak, hastalığın tedavisi ise ataerkil fikir yapısının ortadan kaldırılmasında yatıyor. Bu durumda, en büyük gereklilik, süregelen ataerkil yapının, toplumsal cinsiyetçi yaklaşımların önüne geçilmesi.
– Sayın Kadıoğlu, kısa bir süre evvel bir sunum yaptınız ve mevzu ‘Savaş Stratejisi olarak Tecavüz’dü. Bu mevzuyu araştırmaya nasıl başladınız?
Hususa olan ilgim St Andrews Üniversitesi, Barış ve Çatışma Çalışmaları kısmında doktoramı yaparken başladı. Temelde, ‘savaş daha sonrası toplumsal travma’ konusunda olan doktora çalışmalarım; ‘savaş hataları ve buna bağlı savaş sırasında yaşanan trajedilerin toplumsal sosyo-psikolojik tesirlerinin, ateşkes daha sonrası toplumlar-arası uzlaşmaya ve milletlerarası barış inşaası süreçlerine negative etkileri’ üzerine odaklanıyordu. daha sonraki devirlerde ise insan hakları konusunda genişleyen çalışmalarında tesiriyle; bu travmatik olayların yalnızca toplumlar içindeki alakaların tekrar kurulmasındaki tesirlerinin yanısıra, toplumların kendi ortasındaki yansımaları üzerine de odaklanmaya başladım. Husus kozmik boyutta bir sorun olduğu için Dünya çapında birfazlaca devirde örnekleri mevcut. İkinci Dünya Savaşı devri Avrupa ve Asya odaklı başladığım tarihi inceleme, son iki senede soğuk savaş daha sonrasında Avrupa ve Afrika’daki çatışma örneklerinin üzerinden genişledi. İlerleyen süreçte ise Latin Amerika örnekleri üzerine çalışmalara başlayacağım, bunun birinci adımı da önümüzdeki haftalarda Guatemala’da gerçekleştireceğim alan çalışması ile atılacak.
– Bu ‘strateji’ birinci ne vakit, nerede kullanıldı?
Düşmanın ruhsal ve fizikî olarak çökertilmesi gayesiyle çatışmalar sırasında tecavüzlerin yaygın olarak kullanılması epeyce uzun bir tarihi sürece işaret ediyor. Ataerkil fikir yapısının bir yansıması olması niçiniyle, hayli uzun yıllar boyunca bahis banal görülerek, bu tip olaylar ‘savaşların doğal bir kararı’ olarak değerlendirilegelmiştir.Konunun tam manasıyla akademik ve siyasi manada önemli bir sorun olarak değerlendirilmeye başlaması ise Soğuk Savaş daha sonrası periyoda denk geliyor. Bu manada 1991-2001 içinde gerçekleşen Yugoslavya iç savaşları konusunda hazırlanan raporları birinci adım olarak alabiliriz. Birleşmiş Milletler’in ‘tecavüzün bir savaş aracı’ olarak kullanıldığına dair birinci kapsamlı çalışması 1998 yılına denk geliyor. daha sonrasında, yedinci BM Genel Sekreteri Kofi Annan devrinde savaş hataları ve sivillerin maruz kaldıkları insan hakları ihlalleri üzerine önemli çalışmalar gerçekleşti. Sekinci BM Genel Sekreteri Ban-ki Moon periyodunda ise, bilhassa UN-Women’in kurulması ile bu çalışmaların daha da arttığını gördük. Mevcut periyotta ise BM Antonio Guttares liderliğinde bilhassa sivil toplum örgütlerinin de katkılarıyla mağdurların durumlarının uygunlaştırılması için kapsamlı çalışmalar yapılmakta. Bahis hakkında, akademik çalışmalar ise tıpkı biçimde kapsamlı olarak her gün gelişme gösteriyor. Yani, tecavüz bir savaş stratejisi olarak yeni bir bahis değil, ama banal algıdan çıkışı ve milletlerarası toplum özelinde hassasiyet kazanması son 30 senede gerçekleşti diyebiliriz.
Altınbaş Üniversitesi Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Pınar Kadıoğlu
– Pekala bu, bir ‘savaş stratejisi’ olarak kullanılırken bayan nasıl bir yerde konumlandırılıyor?
adamların fizikî ve zihinsel kapasite açısından bayanlar üzerinde ‘doğal bir üstünlüğü’ olduğu mitiyle yasallaştırılan, bu niçinle de toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin ‘doğal bir sonuç’ olarak görüldüğü bir toplumsal sistemler dünyasında yaşıyoruz. şimdi dünyanın her yerinde hükümran olan bu algı niçiniyle; siyasi rejim ve anayasal yapı farklılıklarına rağmen-kadınlar ‘insan toplumunun güvenilmez üyeleri’ olarak karakterize ediliyor. Bu niçinle de, siyasi liderlik, ahlaki otorite ve mülkiyetin denetimi yaygın olarak adamların elinde bulunuyor ve bu durum az olarak sorgulanıyor. Bayanların bu türlü karakterize edilmesinin temelinde iki var iseyım yatıyor. Bunlardan birincisi bayanların; ‘sürekli/hayat uzunluğu devam eden bir çocukluk hali’ içeresinde sıkışıp kalmaları var iseyımı. Bu çerçevede, bayan, kendisini olumsuz dış tesirlerden korumak için entelektüel ve fizikî kapasiteden mahrum, saf varlıklar olarak algılanıyor. İkincisi ise, bayanların tabiatları gereği ‘kötü’ olmaları var iseyımı; bu algı çerçevesinde ise bayanlar baştan çıkarıcı, tabiatları gereği günaha davet eden bireyler olarak algılanıyor.
‘İnsan toplumunun güvenilmez üyeleri’
Entellektüel açıdan bakıldığında, bayanların hem ‘saf’ tıpkı vakitte ‘şeytani’ olarak tanımlandığı, yani mantık çerçevesinde birebir zıtlık gösteren bu iki argümanın sorgusuz kabulü kararında, bayanlar, ‘insan toplumunun doğal olarak güvenilmez üyeleri’
– Nasıl bir bağ var?
Saldırgana mazeret sağlayan bu algı, saldırıyı temelde büsbütün doğal/normal bir biyolojik bir durum olarak meşrulaştırırken; bununla birlikte mağdura nerede nasıl davranması gerektiğinin öğretilmesi ve daha sonrasında da davranışlarının denetim edilmesinden sorumlu olan erkek üyelerin sorumluluklarını yerine getiremediklerine işaret ediyor. Bu noktada, cinsel şiddet olaylarında, aslen bayandan sorumlu olan toplumun erkek üyeleri (baba, erkek kardeş, eş vs.) kültürel bazda/toplumsal yapı ortasında mağduru koruyamamaları niçiniyle ‘zayıf’ olarak etiketlenmelerini sağlıyor. Çatışma ve savaş durumlarında ise bu durum farklı bir boyut kazanarak, düşmanın alt edilmesinde kullanılacak kuvvetli ve tesirli bir silah olarak karşımıza çıkıyor. Bu zihniyet özelinde, bayana tecavüz, düşmanın ruhsal ve fizikî olarak yenilmesinde faal bir savaş stratejisi olarak kurgulanıyor. Tecavüz bu bağlamda; hem düşmanın ruhsal olarak çökertilmesi, birebir vakitte biyolojik/fiziksel devamlılığının yok edilmesini sağlamak emeliyle kullanılan bir savaş silahı haline geliyor.
– Gündelik hayatta yaşanan cinsel şiddet, çatışma ve savaş durumlarında düşmana karşı nasıl bir boyut kazanıyor?
Tecavüz, savaş durumunda cinsiyet farkı gözetmeksizin toplumun tüm bireylerine yönelik gerçekleşebilen bir olay; lakin, düşmanın ruhsal olarak çökertilmesi kapsamında bayana tecavüz, sadece mağdurun kendisine-düşman topluma üye bir bireye verilen ziyan olarak değil; toplumun tamamına verilen bir ziyan olarak algılanıyor. Temelde düşmanın aşağılanması, çaresizlik ve mağlubiyet hislerinin yaşaması hedefi güden bu hareketler, savaşta bayanları birincil maksat haline getiriyor. Bu bağlamda savaş stratejisi olarak tecavüz, düşman toplumun bayan üyelerine ferdi ziyan ve acı vermenin yanı sıra; adamlarıne, bayanlarını koruyamadıkları iletisini vererek toplumsal manada bir moral çöküntüsü yaşanmasına niye olma hedefi güdüyor. Sahip olunan, korunması ve denetim edilmesi gereken toplum bireylerinin cinsel şiddete mağdur kalmasının önlenememesi; çatışma ortasında düşman kümeye zayıf oldukları iletisini verirken, direnişin yok olmasını sağlayacak bir moral çöküntüsü yaratma gayesi güdüyor.
– Biyolojik devamlılıktan bahsettiniz sunumunuzda, açar mısınız?
Düşmanın biyolojik/fiziksel devamlılığının yok edilmesi noktasında; tecavüz, bilhassa, dünyaya gelen çocukların etnik kökenlerinin baba kimliğine bağlı olarak algılandığı toplumlarda, düşmanın topyekûn yok edilmesinde kullanılanılabilecek -nihai operasyonel bir araç olarak görülüyor. Bu niçinle soykırım gayeli akınlarda tecavüzün, düşman bayanlarının gebe bırakılması ve mağdurun kendi kümesi ortasında çocuk dünyaya getirmesini engellenmesi emeli güttüğünü görüyoruz. Temelde amaçlanan düşman kümenin biyolojik devamlılığının son bulması.
– Pekala savaşta tecavüze uğramış mağdur bayanlar ruhsal ve fizikî olarak ne yaşar?
kolay cinsel taarruzlarına kıyasla savaş tecavüzleri fazlaca daha acımasız uygulamalardır. Savaşlardaki stratejik uygulamalar, genelde kurbanların kaçırıldığı ve insanlık dışı şartlarda zorla rehin tutularak, daima yinelanan toplu tecavüzler formunda gerçekleşir. Mağdurlara fizikî ziyan verilirken hem de kelamlı taciz yoluyla önemli ruhsal şiddet uygulanır. Bu hareketlerde biyolojik tecavüzlerin yanı sıra objelerin kullanılması yaygın olduğu için, iç organların tahrip olması ve ani vefatlar mümkündür. Şiddetli dövme, yumruk atma, tekmeleme, ısırma, yakma ve sakatlama olayları tipik sonuçlardır. Fizikî eziyet eşliğinde, mağdurlar hakaret, aşağılama ve küçük düşürme maksatlı kelamlı tacize uğrarlar ve bununla birlikte karşı karşıya kaldıkları tehditler kararında- kendilerinin yahut ailelerinin hayatta kalmasına yardımcı olmak için öbür türlü yapmayacakları davranışlarda bulunmaya zorlanırlar. Savaş daha sonrası ortamlarda ise, savaş tecavüzlerine maruz kalıp hayatta kalmayı başarmış bayanlar kıymetli fizikî ve ruhsal sıkıntılarla yüzleşirler. Fizikî manada en hayli görülen meseleler; cinsel bölge, pelvik ve oral faydalanmalar, cinsel yollarla geçen hastalıklar, düşük- komplike hamilelikler, cinsel disfonksiyonelite ve kısırlıktır. Ruhsal manada ise en sık karşılaşılan sıkıntılar; travma daha sonrası gerilim bozukluğu, anksiyete, uyku bozuklukları, cinsel aktivite isteğinin yitirilmesi, depresyon, intihar kanısı ve buna bağlı davranışlardır.
‘Tecavüz daha sonrası değersizleştirilme’
Hayatta kalmayı başarabilmiş, çatışma kaynaklı cinsel şiddet mağduru bayanların, fizikî ve ruhsal olarak deneyimledikleri ziyanların haricinde- ataerkil fikir yapısı niçiniyle toplumsal manada mağdur edilmesi ise bu manada yüzleşmemiz gereken farklı bir gerçeklik olarak önümüze çıkar. Bu toplumsal algı yapısı kapsamında, mağdurların değersizleştirilmesi ve toplumsal manada izole edilmesi dünya çapında gözlemlenen kabul edilemez bir gerçeklik. Savaş tecavüzü mağduru birfazlaca bayan bu yapılar ortasında; ebeveynleri, çocukları ve/veya eşleriyle alakalarının bozulması, ebeveynleri tarafınca terk edilme, toplum tarafınca değersizleştirilme-hor görülme ve toplumsal izolasyon niçiniyle yaşadıkları bölgeleri terk etmeye zorlanma üzere sıkıntılarla yüz yüze kalıyor. Değersizleştirilmenin tecavüze uğradığı için öldürülmeye kadar varabildiği birfazlaca hadisenin yanı sıra; tecavüz daha sonrası çocuk dünyaya getirilmesi durumunda en olumlu örneklerde mağdurun ve çocuğun dışlanması; olumsuz örneklerde ise hayat tehdit eden akın durumları gözlemleniyor. Toplum tarafınca değersizleştirilen çatışma kaynaklı cinsel şiddet mağduru bayanlara; sıhhat, polis yahut adalet hizmetleri sistemlerinin yardım etme konusunda isteksizliği pek sık görülen bir durum. Hatta birtakım örneklerde, mağdurların kendi toplumları içerisinde yardım talep ettikleri, yasal olarak kendilerini korumakla yükümlü toplum bireyleri tarafınca (polis, sıhhat bakılırsavlisi gibi) tecavüze uğradıkları yahut cinsel personel olmaya zorlanabildikleri biliniyor. Savaş daha sonrası devam eden ömrünü tanımlanamaz bir biçimde zorlaştıran bu durum, mağdurlarda dehşete sebep verdiği için, birçok vakit (nazaranceli olarak) sağlıklı bir biçimde hayatına devam edebilecek durumda olan mağdurların sıhhat alanında yardım talep etmemesine bu niçinle de hayatlarını yitirmelerine de niye oluyor.
‘Ruanda soykırımı ve Bosna savaşı’
– en çok olay hangi savaşlarda görüldü?
Ne yazık ki bahis hakkında verilebilecek biroldukça örneğimiz var ve her bir örnek kendi ortasında rahatsız edici birfazlaca farklı özellikler taşıyor. En bilinen örneklerden biri muhtemelen 1932-1945 yılları içinde Japon imparatorluk ordusu askerlerinin işgal ettikleri ülkelerdeki bayanları seks kölesi haline getirmeleri. Japon ordusu tarafınca ‘rahatlama istasyonları’ ismi verilen yerleşkelerde, Kore, Çin, Filipinler, Burma, Tayland, Vietnam ve Yeni Gine üzere bölgelerden kaçırılan 200 bin bayanın tecavüze uğradığı biliniyor. Bu tarihler içinde bilenen en dehşet verici olay ise Çin Cumhuriyeti ile Japon İmpatorluğu içinde geçen savaşta gerçekleşen Nanking Katliamı. Bu olaylar sırasında, altı hafta üzere kısa bir süre içerisinde 300 bin sivil öldürüldüğü, 80 bine yakın bayan tecavüze uğradığı biliniyor. Hususun Birleşmiş Milletler gündemine girmesine denk gelen 1990’lara baktığımızda ise, en kıymetli örnekler Bosna Savaşı ve Ruanda Soykırımı.
‘Kamplarda sistematik tecavüz’
1992-1995 yılları içinde Sırp taarruzları kararında 110 bine yakın insan Boşnak ve Bosnalı Hırvat’ın ömrünü kaybettiği Bosna Savaşı sırasında gerçekleşen Srebrenica Soykırımı tahminen de en bilinen örnek. Olaylar sırasında, 1995 yılında gerçekleşen Srebrenica ataklarında, Sırp siyasi önderleri ve askeri generalleri tarafınca tecavüzlerin bilhassa teşvik edilmesi kararı, kaçırılan bayanların tecavüz kamplarında sistematik olarak tecavüze uğradıkları biliniyor. hadiselerde, hem de birfazlaca bayanın erkek aile üyelerinin önünde tecavüze uğradığı ve gebe kalan Boşnak bayanların azap altında tutulup, etnik/biyolojik devamlılığın bitirilmesi ismine zorla doğum yapmaları sağlandığı da raporlanmış gerçekliklerden biri.
7 Nisan- 15 Temmuz 1994 tarihleri içinde gerçekleşen Ruanda Soykırımı ise, Hutu etnik kümesi Tutsi etnik kümesinin sonuncu olarak yok etme gayesiyle düzenlediği ataklardı. Bu hadiselerde, 800 bin kişinin öldürüldüğü, 500 bine yakın hanımın tecavüze uğradığı biliniyor. Tıpkı Bosna meselade olduğu üzere, bu örnekte de toplu tecavüzlerin, siyasi başkanlar, askeri generaller ve milita liderleri tarafınca teşvik edildiğini biliyoruz. Ruanda da yaşanan olayların vahamiyeti ise yalnızca alıkoyulan bayanların tecavüze uğramalarına değil, beraberinde tecavüz daha sonrası kıyafetsiz olarak kafeslere konularak teşhir edilmelerine; ve Tutsi kümesinin soykırımının tam olarak gerçekleştirilebilmesi için bayanlara AIDS bulaştırılmasına varmıştı.
‘En yüksek savaş tecavüzü Kongo’da’
Hala devam eden bir örnek vermemiz gerekirse, sanıyorum Kongo en problematik örneklerden biri olacaktır. Şu ana kadar en yüksek sayıda savaş tecavüzü hadisesi Kongo’da 1996 yılından beri süregelen iç çatışmalarda raporlanmış durumda. Mahallî milita örgütleri ve Kongo ordusu içinde hala devam eden çatışmalarda, bugüne kadar 5 milyonu aşkın mevt ve 2 milyona yakın savaş tecavüzü olayı olduğu varsayım ediliyor. Başka örneklerde olduğu üzere, Kongo’da tecavüz bir strateji olarak açıkça deklere edilmiş bir uygulama. Soykırım hedefi güdülmesinin yanı sıra, bilhassa son 5 yılda milita tarafınca işgal edilmek istenen bölgelerden sivillerin dışarıya çıkarılması gayesiyle ve Kongo devletinin müzakereye zorlanması gayesiyle kullanılıyor. Kongo’da tecavüzlerin bu kadar yaygın olmasının iki değerli niçini daha var; bunlardan birincisi hem milita tıpkı zamandavlet yetkilileri tarafınca düşmanla işbirliği ortasında olduğu düşünülen bireylerin tecavüz yoluyla cezalandırılmasının legalleştirilmesi; ikincisi ise Kongo’daki kimi etnik kümelerin bakirelerle cinsel ilgiye girilmesinin savaşta talih getireceğine inanmaları. Bilhassa son sebepten ötürü, Kongo’da 5 yaşa kadar inen kız çocuğu tecavüzlerine sık rastlanıyor. Kongo’da kaçırılan ve tecavüz kamplarında tutulan bayanların yerde açılan deliklerin içerisinde tutulması, toplu tecavüzler, tecavüzlerde ani ölümlere sebep olması emeliyle keskin nesnelerin kullanılması üzere uygulamalarda hala günlük olarak rapor edilen olaylar.
– Sorunun temelinde ne yatıyor?
Bu kapsamda; memleketler arası toplumun sivillere karşı sorumluluğu, İnsan Hakları ve Memleketler arası Hukuk’un işleyiği özelinde odaklanılması gereken esas hususlar; devam eden bu uygulamaların son bulması, mağdurların kurtarılması ve sağlıklı bir ömür sürdürmeleri için gerekli ortamın sağlanması, bahis ile kontaklı toplumsal ve ferdî ruhsal travmaların atlatılması için uğraş harcamasıdır. Lakin burada unutulmaması gereken nokta şu ki, bahsetmiş olduğum acil çözümlenmesi gereken bahisler yalnızca semptomatik bir tedaviye işaret ediyor. Sorunun, yani birebir örnekle gidecek olursak, hastalığın tedavisi ise ataerkil fikir yapısının ortadan kaldırılmasında yatıyor. Bu durumda, en büyük gereklilik, süregelen ataerkil yapının, toplumsal cinsiyetçi yaklaşımların önüne geçilmesi.