ahmetbeyler
Active member
Amor, Türkiye’de son aylarda süregelen Schengen vizesi tartışmasında kullanılan kimi telaffuzları “yapmacık” bulduğunu söz ederek, tahlilin vize serbestisinde olduğunu; halkın niye hala serbestinin sağlanamadığını hükümete sorması gerektiğini lisana getirdi. Türkiye’nin vize serbestisi alması için gerekli 72 kıstastan yalnızca 6’sının kaldığını vurgulayan Sanchez, bu kıstasların niye yerine getirilmediğine dair bir açıklama istediklerini belirtti. Amor, TL’nin yaşadığı önemli bedel kaybından daha sonra biroldukça Türk vatandaşının Schengen almak için Euro ile beklenen garantileri de karşılayamadığını söz etti.
AP Türkiye Raportörü Amor “Bence Yunanistan hükümeti son aylarda fazlaca sabırlı davrandı. Biz AB olarak olağan ki Yunanistan’ın duruşunu destekliyoruz. (…) Beklediğimiz şey, seçimi kim kazanırsa kazansın, hukukun üstünlüğü ve insan hakları bahislerinde rota değişikliğine gidilmesi. Sayfayı çevirmenin, Seyahat Parkı ve öteki hadiselerden evvel bildiğimiz Türkiye’ye dönmenin vakti geldi” diye konuştu.
Türkiye ve Yunanistan içinde tırmanan krizde AB’nin kendi üye ülkesi Yunanistan’ı haklı bulduğunu savunan Amor, “Atina’nın epey sabırlı davrandığını” sav etti.
2023 seçimlerinde kazanan kim olursa olsun Brüksel’in Türkiye’nin üyelik sürecini tekrar yürür hale getirmeye hazır olduğunu belirten AP Raportörü, kurulacak hükümetten bekleyecekleri şeyin Kopenhag Kriterleri’ne dönüş olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin Kopenhag Kriterleri’ne uyumlu hale gelmesi durumunda bile önüne Kıbrıs sorunu çıkacağı hatırlatıldığında ise Amor, AB’nin Ankara’nın mevcut olarak savunduğu iki devletli tahlile karşı olduğunu ve yalnızca Birleşmiş Milletler’de belirlenen çerçevede bir tahlili destekleyeceklerini bir kere daha lisana getirdi. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin, Kıbrıs Cumhuriyeti olarak 2004’te adada kalıcı tahlil sağlanmadan AB’ye tam üye yapılmasının Türkiye’ye üyelik sürecinde kimi zorluklar yarattığını kabul eden Amor, ileride tahlilin sağlanamaması durumunda Türkiye’nin AB’ye girdikten daha sonra üye olarak bir tahlil üzerinde çalışmasının da gündeme gelebileceğini belirtti.
AP Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor’un T24’ün sorularına verdiği karşılıklar şu biçimde…
“Sürekli Türk yetkililere davet yapmaktan şad değilim”
Avrupa Komisyonu’nun 2022 Türkiye Raporu gelecek ay yayımlanacak. Geçen yılki raporda demokratik kurumların ve insan haklarının gerilemesine vurgu vardı. Bu yılki raporun nasıl olacağını düşünüyorsunuz? Türkiye geçen seneye kıyasla geri adım attı mı?
Genelde olduğu üzere Avrupa Komitesi raporunun ekim ayında yayımlanmasını bekliyoruz. daha sonrasında da biz (Avrupa Parlamentosu) çalışmalarımıza başlayacağız. Bu sene raporu hazırlarken Türkiye’nin gelecek haziran ayından evvel seçime gideceğini dikkate almamız gerekiyor. AB’de biz klasik olarak raporlarımızı seçime hayli yakın tarihlerde yayımlamıyoruz. Parlamento raporunu en geç şubat 2023’te sunulacak biçimde süratli çalışarak hazırlamayı planlıyoruz.
İçeriğe gelirsek; geçen yılki raporda söylemiş olduğiniz üzere insan haklarının ve hukukun üstünlüğünde önemli bir gerileme olduğu açıklandı. Görünüşe nazaran bu sene epey fazla bir düzgünleşme kaydedilmedi. Sivil toplum kuruluşlarıyla sıkça görüşüyorum. Maalesef her gün insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda fazlaca üzücü haberler alıyoruz. Daima Türk yetkililere yalnızca yasal çerçeveyi değil, uygulamaları da Avrupa Birliği standartlarına getirme daveti yapmaktan şad değilim. Zira biz sahiden AB’ye üyelik müzakereleri yoluna girmek istiyoruz. İşleri farklı yürütecek siyasi isteğe gereksinimimiz var.
İnsan hakları ve hukukun üstünlüğü AB’ye üyelik sürecinin merkezinde yer alıyor. O yüzden olağan ki bu hususları fazlaca âlâ takip etmeliyiz. Rapor alışılmış dış siyasetten iç siyasete biroldukca mevzuyu ele almak durumunda. Farklı alanlarda yüksek düzeyde temaslarımızı sürdürüyoruz. Türk mevkidaşlarımız, AB’ye üyeliğin kalbinde Türkiye’nin onun bedellerine, prensiplerine ve standartlarına yaklaşımı olduğunu biliyor.
“AB, ticari yahut askeri bir kuruluş değil; bir demokrasiler kulübü”
Anlanması gereken birinci şey şu; AB bir demokrasiler kulübü. Burası ticari yahut askeri bir kuruluş değil. AB, ortak bedeller ve ortak demokratik uygulamalar üzerine heyetidir. Bu sebeple kaçınılmaz olarak her raporda bu düzeye göre ölçüm yapmamız gerekiyor.
“Bizim mutabakatımız rastgele bir hükümetle değil; Türkiye’yle”
söylemiş olduğiniz üzere 2023’te Türkiye seçime gidecek. Yeni kurulacak bir hükümet yahut yine kazanması durumunda mevcut hükümetin siyaset değişikliğine gitmesi durumunda AB’nin donmuş durumda olan müzakereleri yine başlatmak için bir adım atacağını; hatta sürecin süratli ilerlemesi için uğraş sarf edeceğini düşünüyor musunuz?
Kesinlikle! Türk halkının seçimde sonucu ne olursa olsun; Türkiye’de bakılırsavde olacak hükümetten beklentimiz müzakere sürecini tekrar yürür hale getirmek için siyasi isteği göstermesi ve gerekli uygulamaları yürürlüğe sokması. Bir hükümet değişikliği bekler biçimde değiliz. Bizim beklediğimiz şey, seçimi kim kazanırsa kazansın hukukun üstünlüğü ve insan hakları bahislerine yaklaşım konusunda rota değişikliğine gidilmesi. Sayfayı çevirmenin vakti geldi; Seyahat Parkı ve öteki hadiselerden evvel bildiğimiz Türkiye’ye; yüzyılın birinci senelerında ortada olan iklime dönme vakti geldi.
Bizim mutabakatımız devlet olarak Türkiye’yle; rastgele bir partiyle değil.
“Kıbrıs’taki tahlil, BM çerçevesiyle uyumlu olmalı”
Türkiye’nin Kopenhag Kriterleri’ne uygun siyasetler izlemesi durumunda da gündeme yine gelecek bahisler var. Müzakere sürecinin birinci günlerine dönelim; 2004’ten bu yana Güney Kıbrıs Rum İdaresi, Kıbrıs Cumhuriyeti olarak Avrupa Birliği’nde. Türkiye’nin müzakerelerinde kapanması gereken ek fasıl olarak Kıbrıs sorunu bulunuyor. Crans Montana’dan bu yana birleşme konusunda başarılı biçimde işleyen bir müddetç yok. Kıbrıs’ın birleşmemesi ve iki devletli sistemin devam etmesi durumunda AB’nin bir planı var mı?
AB’nin planı, Birleşmiş Milletler’de belirlenen çerçeveyi takip etmek. Biz, bu sorunun tahlili için bir çerçevede anlaştık. Sorunun tahlilinin iki taraf için de kolay olmadığının farkındayız. Türkiye’deki hassasiyetleri biliyoruz, Türkiye’nin duruşuna empati ile yaklaşmaya çalışıyoruz. Fakat çerçeve, BM’de yarattığımıza uygun olmalı.
Şimdi Türk diplomasisi ‘iki devletli çözümü’ destekliyor. Bu, mutabakata varılan alanın haricinde. Bu duruşla Türkiye, BM’nin belirlediği çerçevenin haricinde duruyor. Türk diplomasisi ve hükümetine birlikte belirlediğimiz bu çerçevenin içine dönme daveti yapıyorum. Bunun akabinde çerçeve kapsamında konuşmalar devam edebilir.
Bu duruma taraf her insanın biraz yorulmuş olabileceğinin farkındayım. Lakin, BM çerçevesinin tahlili getirecek yol olduğuna inanıyoruz.
Ancak BM çerçevesinde görüşmelere dönülse bile, Türkiye’nin AB üyelik müzakerelerin yeniden başlaması durumunda Kıbrıs Cumhuriyeti’nin AB üyesi olması niçiniyle elinin daha kuvvetli olacağını düşünmüyor musunuz?
Kıbrıs’ın AB’ye girmesinin akabinde bu çerçevede çalışmaya devam ettik. Geçmişte bu sorun olmadı ve barış için işlevsel çalışmaları baltalamadı. Evet, fazlaca fazla sonuç alamadık lakin yaklaştığımız vakit içinder oldu. Elde gerçekçi olarak sahip olduğumuz tek çerçeve bu…
Peki sizce adadaki problemlerin çözülememesi durumunda Türkiye’nin AB üyeliği için kapatılması gereken ek Kıbrıs faslının yok sayılması mümkün mü? Gelecekte Türkiye’de hem Kopenhag Kriteleri’ne uyan, hem AB üyeliği isteyen tıpkı vakitte Kıbrıs’ta ‘çift devletli çözüm’ü de destekleyen bir hükümet olabilir. Kıbrıs Cumhuriyeti, adada birleşme sağlanmadan AB’ye tam üye olarak alındı…
Türkiye’nin Kıbrıs’ın üyeliğinden daha sonra üyelik süreci geçirmesinin kolay olmadığını anlıyorum. Lakin mevcut olarak tek tahlilin diplomasi olduğunu düşünüyoruz. Konuşmaya devam etmek ve olasılıkları incelemek gerektiğini düşünüyoruz. AB ortasındaki üyeler içinde biroldukça sorun konuşarak çözüldü. AB’nin üyesi olan tüm ülkeler beraberinde hâkim ülkeler. Gelecekte hem Türkiye, birebir vakitte Kıbrıs’ın AB üyesi olduğu bir biçimde de tahlil aranabilir.
“Mevcut Türk-Yunan tansiyonu beni 3 sene önceye götürdü; endişeliyiz”
Yunanistan da Türkiye üzere bir seçim yılına giriyor. İki ülke içinde tansiyonun tırmandığı günlerden geçiyoruz. Yunanistan AB üyesi, Türkiye ise aday ülke. Hem Yunanistan’ın Türk uçaklarına S-300’lerle radar kilidi atmasını, birebir vakitte Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sert açıklamalarını göz önünde bulundurduğunuzda; Brüksel’in mevcut durum konusundaki duruşu nedir?
Çok kaygılıyız. Zira mevcut durumda bilhassa Türkiye’nin açıklamaları bana üç yıl evvelki tansiyonu hatırlatıyor. Bu, büyük ihtimalle münasebetlerimizin en berbat düzeyde olduğu periyottu. Tansiyonun düşürülmesi gerekiyor. Objektif olarak baktığımızda bu karmaşık bir mevzu. Karmaşık bir durumu daha da karmaşıklaştırmamak gerekiyor. Sorun NATO’nun danışmanlığıyla yapılan görüşmeler çerçevesinde ele alınmalı. Kısa müddet evvel Türkiye ve Yunanistan, NATO şemsiyesi altında görüşmeye başlamıştı.
“Gerilimin Türkiye’de iç siyasette yarar sağlamak için kullanılmasından korkuyoruz”
Korktuğumuz şey, bilhassa Türkiye tarafında bu tansiyonun iç siyasette kar sağlamak için kullanılması; milliyetçi hislerin beslenmeye çalışması. Lakin bence bunun yapılmasının kimseye yararı olmaz. Biz siyasetçiler yalnızca bir daha sonraki seçimi ve günlük gündemin baskısını düşünerek hareket edemeyiz; gelecekte sağlanabilecek tahliller üzerine de düşünmeliyiz. Bu tasa verici; görünüşe bakılırsa Ege’de tansiyonun tekrar yükselebileceği bir periyoda giriyoruz. Tüm taraflara çağrım memleketler arası hukuk ve diplomatik yollara bağlı kalmaları ve aslına bakarsanız gergin bir periyotta sert açıklamalara başvurmamaları. Memleketler arası tansiyonların iç siyasete materyal edilmemesi gerekiyor.
Bence Yunanistan hükümeti son aylarda hayli sabırlı davrandı. Biz AB olarak olağan ki Yunanistan’ın duruşunu destekliyoruz. Zira Türkiye’de algı ne olursa olsun Yunanistan memleketler arası hukukun tanıdığı çerçeveden hiç çıkmadı. Bu yüzden natürel ki Yunanistan takviyemizi alacak.
Ancak Türkiye’nin, Yunan S-300’lerinin uçaklarına radar kilidi attığını söylemesi önemli bir durum. Yunanistan, AB üyesi biri ülke; ancak sizce de bu duruma tek taraflı yaklaşılması Türk halkının AB’ye daha uzaklıklı hissetmesine sebep olmaz mı?
yeniden ediyorum: Yunan otoriteler epey sabırlı davrandı; epeyce, epeyce sabırlı davrandı. Atina her vakit temas kurmaya çalıştı. Bunu görmezden gelemeyiz. Natürel her ülke Türkiye’nin yaptığı üzere hükümran gururunu korumalıdır, fakat bu Yunanistan için de geçerli. Yunanistan sabırlı davranarak telaffuzlarını daha da sertleştirmemeye çalıştı. Hem tarih birebir vakitte zorunluluklar konusunda farklı yaklaşımlar, farklı görüşler olduğu açık. Dediğim üzere; bu sıkıntılar yalnızca diplomasi ve memleketler arası hukuk çerçevesinde çözülebilir. Bu bahiste vurgulamak istediğim tek şey bu.
“Türkler, niye vize serbestisi olmadığını hükümete sormalı…”
Türkiye’de son aylarda artan vize retleri konuşuluyor. schengenvisainfo.com’un bilgilerine bakılırsa Türkiye’den yapılan müracaatlara ret oranları yüzde 20’ye dayandı. beraberinde vize alan bireylere de fazlaca kısa müddetliğine Schengen verildiği şikayetleri var. Bunun öne sürülen nedeni nedir? AB, siyasi iklim ve Brüksel-Ankara bağlantılarının mevcut durumu niçiniyle Türkiye’yi bu biçimde mi cezalandırıyor?
Tabii ki hayır! Durumun bu biçimde yorumlanabiliyor olması bizi şaşırtıyor. AB’nin Türk vatandaşlarına dert çıkarmak için ortak bir muahedeye vardığını düşünmek hayal eseridir. Türkiye’de de tüm dünyada olduğu üzere Covid’le geçen iki yılın akabinde beşerler hareket etmek istiyor. Bu yüzden her yerde müracaatlar arttı. Bu sebeple de durumu yönetmek zorlaşıyor.
Söylemem gereken öteki şey de vizeyi verip vermemek başvurulan üye ülkenin sonucu olduğu. Vize başvurusunu gireceğiniz birinci AB ülkesine yaparsınız ve daha sonra Schengen bölgesi ortasında özgürce hareket edebilirsiniz. Vize sürecini başvuruyu yaptığınız ülke yapar. Bu yüzden tüm AB’nin ortak bir tavrından kelam etmek güç. Her ülkenin elindeki imkanlara, araçlara ve servislere bağlı bu durum.
Biz TL’nin bedel kaybetmesinden de sorumlu tutulamayız. Meselelerden biri de bu. Schengen vizesi başvurusu yaptığınız ülkeye kâfi ekonomik araçlarınız olduğunun garantisini sunmanız gerekiyor. Bu garantiler Euro yahut dolar olarak istendiği için Türk Lirası’nın paha kaybından daha sonra birfazlaca vatandaş başvurmak için gerekli bu imkanlara sahip değil. İki ana sebep bu. Ancak mutlaka hiç bir üyenin bu biçimde bir siyaseti olmadığını düşünüyorum. AB’nin de şuurlu olarak uyguladığı bu biçimde bir siyaseti yok; zira vizeyi biz değil, ülkeler veriyor.
Peki niye tahlilden kelam etmiyoruz? Tahlil vize serbestisi. Türk otoritelere ne oldu? 6 kıstası yerine getirmeyi kabul ettiler. 2016’da imzaladığımız göç muahedesinde şu unsur vardı:
“Tüm beklentilerin karşılanması kaydıyla, (..) Bu gayeyle Türkiye, Komitenin yükümlülüklerin yerine getirilmesi ile ilgili gerekli değerlendirmesinin akabinde, Avrupa Parlamentosu ve AB Kurulunun verecekleri en son karara temel teşkil edecek uygun öneriyi (…) sunmasını sağlamak üzere, kalan yükümlülükleri yerine getirmek için gerekli adımları atacaktır”*
2016’da AB ve Türkiye tepe bildirisinde kıstaslar yine gündeme gelmişti.
“Kıstaslar niye yerine getirilmedi? Açıklama istiyoruz…”
Bu göç mutabakatında açıkça yazıyor. Türkiye, ‘Mart 2016’da göç muahedesinde vize serbestisi garantisi verdiniz’ dediğinde şaşırıyorum. Alışılmış ki verdik, açıkça yazıyor. Ancak niye tam metni lisana getirmiyorsunuz. Attığımız imzada 6 kıstasa uyulması gerektiği yazıyor. Bu kolay değil; ele alınması gereken kimi hassas mevzular olduğunu anlıyorum. Ama biz, AB ile vize serbestisi isteyen ülkelerin Europol, data müdafaası, özgür geçiş kuralları vb. uymasını kural koşuyoruz. niye 2013’te ve 2016’da yine taahhüt verilmesinin akabinde Türkiye hükümeti bu 6 kıstastan tek birini bile yerine getirmedi? Bir açıklama istiyoruz. Vize sorunu yaşadığı için şikayetçi olan Türk vatandaşlarının kendi hükümetlerine birden çok defa uymaya taahhüt ettikleri 6 kıstasa niye uymadıklarını sorması gerekiyor. Zira vize özgürümüz olsaydı konsolosluk sistemlerine başvurmanız gerekmez, bir delil sunmanız gerekmezdi. Vize için haftalarca beklemenin rahatsız edici olduğunu anlıyorum. niye Türkiye’de “niçin bizim vize özgürümüz yok?” diye tartışılmıyor? Yanıtım açık: Zira Türk yetkililer taahhüt ettikleri kıstaslara uymadı.
En yenisi olan Ukrayna dahil olmak üzere tüm AB aday ülkelerinin vize serbestisi var. Türkiye haricinde bütün aday ülkelerin bu kıstaslara uyduğunu mu anlamalıyız? Şayet göç muahedesinden kelam ediyorsak, bu Türkiye’nin öteki bir standarda tabi tutulduğunu göstermez mi?
Hayır, sebebi de açıkça şu: Kıstasların yerine getirilmiyor olması 2016’daki göç mutabakatından evvel de geçerliydi. Bu mevzunun kökeni ondan önceye dayanıyor. Göç mutabakatı yalnızca iki tarafın ortak taahhütlerini hatırlatıyordu: “Kıstaslara uyarsan, vize serbestisi için Konsey’e teklif sunarım”. Bu Komisyon’un taahüttüydü. Şayet Türkiye uysaydı, parlamento olarak birfazlaca ülke için yaptığımızı Türkiye için yapmaya da hazırdık. O yüzden mevcut vize tartışmasında biraz yapmacıklık olduğunu düşünüyorum.
Diğer ülkeler üzere kalıcı bir tahlil bulalım. Kıstaslar göç muahedesinden evvel de biliniyordu; göç mutabakatıyla alakası yok durumun. İmzalar atılmadan evvel kağıda dökülmüştü. Göç mutabakatı yalnızca kıstasların karşılanmadığını hatırlattı.
Kıstasların tamamı 70 küsür taneydi; geriye yalnızca 6 tane kalmıştı. Türkiye geriye kalan 60 küsürüne uyuyordu. O yüzden bu yolda devam edilmelidir. Zira mevcut sorunun gerçek tahlili budur.
AP Türkiye Raportörü Amor “Bence Yunanistan hükümeti son aylarda fazlaca sabırlı davrandı. Biz AB olarak olağan ki Yunanistan’ın duruşunu destekliyoruz. (…) Beklediğimiz şey, seçimi kim kazanırsa kazansın, hukukun üstünlüğü ve insan hakları bahislerinde rota değişikliğine gidilmesi. Sayfayı çevirmenin, Seyahat Parkı ve öteki hadiselerden evvel bildiğimiz Türkiye’ye dönmenin vakti geldi” diye konuştu.
Türkiye ve Yunanistan içinde tırmanan krizde AB’nin kendi üye ülkesi Yunanistan’ı haklı bulduğunu savunan Amor, “Atina’nın epey sabırlı davrandığını” sav etti.
2023 seçimlerinde kazanan kim olursa olsun Brüksel’in Türkiye’nin üyelik sürecini tekrar yürür hale getirmeye hazır olduğunu belirten AP Raportörü, kurulacak hükümetten bekleyecekleri şeyin Kopenhag Kriterleri’ne dönüş olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin Kopenhag Kriterleri’ne uyumlu hale gelmesi durumunda bile önüne Kıbrıs sorunu çıkacağı hatırlatıldığında ise Amor, AB’nin Ankara’nın mevcut olarak savunduğu iki devletli tahlile karşı olduğunu ve yalnızca Birleşmiş Milletler’de belirlenen çerçevede bir tahlili destekleyeceklerini bir kere daha lisana getirdi. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin, Kıbrıs Cumhuriyeti olarak 2004’te adada kalıcı tahlil sağlanmadan AB’ye tam üye yapılmasının Türkiye’ye üyelik sürecinde kimi zorluklar yarattığını kabul eden Amor, ileride tahlilin sağlanamaması durumunda Türkiye’nin AB’ye girdikten daha sonra üye olarak bir tahlil üzerinde çalışmasının da gündeme gelebileceğini belirtti.
AP Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor’un T24’ün sorularına verdiği karşılıklar şu biçimde…
“Sürekli Türk yetkililere davet yapmaktan şad değilim”
Avrupa Komisyonu’nun 2022 Türkiye Raporu gelecek ay yayımlanacak. Geçen yılki raporda demokratik kurumların ve insan haklarının gerilemesine vurgu vardı. Bu yılki raporun nasıl olacağını düşünüyorsunuz? Türkiye geçen seneye kıyasla geri adım attı mı?
Genelde olduğu üzere Avrupa Komitesi raporunun ekim ayında yayımlanmasını bekliyoruz. daha sonrasında da biz (Avrupa Parlamentosu) çalışmalarımıza başlayacağız. Bu sene raporu hazırlarken Türkiye’nin gelecek haziran ayından evvel seçime gideceğini dikkate almamız gerekiyor. AB’de biz klasik olarak raporlarımızı seçime hayli yakın tarihlerde yayımlamıyoruz. Parlamento raporunu en geç şubat 2023’te sunulacak biçimde süratli çalışarak hazırlamayı planlıyoruz.
İçeriğe gelirsek; geçen yılki raporda söylemiş olduğiniz üzere insan haklarının ve hukukun üstünlüğünde önemli bir gerileme olduğu açıklandı. Görünüşe nazaran bu sene epey fazla bir düzgünleşme kaydedilmedi. Sivil toplum kuruluşlarıyla sıkça görüşüyorum. Maalesef her gün insan hakları ve hukukun üstünlüğü konusunda fazlaca üzücü haberler alıyoruz. Daima Türk yetkililere yalnızca yasal çerçeveyi değil, uygulamaları da Avrupa Birliği standartlarına getirme daveti yapmaktan şad değilim. Zira biz sahiden AB’ye üyelik müzakereleri yoluna girmek istiyoruz. İşleri farklı yürütecek siyasi isteğe gereksinimimiz var.
İnsan hakları ve hukukun üstünlüğü AB’ye üyelik sürecinin merkezinde yer alıyor. O yüzden olağan ki bu hususları fazlaca âlâ takip etmeliyiz. Rapor alışılmış dış siyasetten iç siyasete biroldukca mevzuyu ele almak durumunda. Farklı alanlarda yüksek düzeyde temaslarımızı sürdürüyoruz. Türk mevkidaşlarımız, AB’ye üyeliğin kalbinde Türkiye’nin onun bedellerine, prensiplerine ve standartlarına yaklaşımı olduğunu biliyor.
“AB, ticari yahut askeri bir kuruluş değil; bir demokrasiler kulübü”
Anlanması gereken birinci şey şu; AB bir demokrasiler kulübü. Burası ticari yahut askeri bir kuruluş değil. AB, ortak bedeller ve ortak demokratik uygulamalar üzerine heyetidir. Bu sebeple kaçınılmaz olarak her raporda bu düzeye göre ölçüm yapmamız gerekiyor.
“Bizim mutabakatımız rastgele bir hükümetle değil; Türkiye’yle”
söylemiş olduğiniz üzere 2023’te Türkiye seçime gidecek. Yeni kurulacak bir hükümet yahut yine kazanması durumunda mevcut hükümetin siyaset değişikliğine gitmesi durumunda AB’nin donmuş durumda olan müzakereleri yine başlatmak için bir adım atacağını; hatta sürecin süratli ilerlemesi için uğraş sarf edeceğini düşünüyor musunuz?
Kesinlikle! Türk halkının seçimde sonucu ne olursa olsun; Türkiye’de bakılırsavde olacak hükümetten beklentimiz müzakere sürecini tekrar yürür hale getirmek için siyasi isteği göstermesi ve gerekli uygulamaları yürürlüğe sokması. Bir hükümet değişikliği bekler biçimde değiliz. Bizim beklediğimiz şey, seçimi kim kazanırsa kazansın hukukun üstünlüğü ve insan hakları bahislerine yaklaşım konusunda rota değişikliğine gidilmesi. Sayfayı çevirmenin vakti geldi; Seyahat Parkı ve öteki hadiselerden evvel bildiğimiz Türkiye’ye; yüzyılın birinci senelerında ortada olan iklime dönme vakti geldi.
Bizim mutabakatımız devlet olarak Türkiye’yle; rastgele bir partiyle değil.
“Kıbrıs’taki tahlil, BM çerçevesiyle uyumlu olmalı”
Türkiye’nin Kopenhag Kriterleri’ne uygun siyasetler izlemesi durumunda da gündeme yine gelecek bahisler var. Müzakere sürecinin birinci günlerine dönelim; 2004’ten bu yana Güney Kıbrıs Rum İdaresi, Kıbrıs Cumhuriyeti olarak Avrupa Birliği’nde. Türkiye’nin müzakerelerinde kapanması gereken ek fasıl olarak Kıbrıs sorunu bulunuyor. Crans Montana’dan bu yana birleşme konusunda başarılı biçimde işleyen bir müddetç yok. Kıbrıs’ın birleşmemesi ve iki devletli sistemin devam etmesi durumunda AB’nin bir planı var mı?
AB’nin planı, Birleşmiş Milletler’de belirlenen çerçeveyi takip etmek. Biz, bu sorunun tahlili için bir çerçevede anlaştık. Sorunun tahlilinin iki taraf için de kolay olmadığının farkındayız. Türkiye’deki hassasiyetleri biliyoruz, Türkiye’nin duruşuna empati ile yaklaşmaya çalışıyoruz. Fakat çerçeve, BM’de yarattığımıza uygun olmalı.
Şimdi Türk diplomasisi ‘iki devletli çözümü’ destekliyor. Bu, mutabakata varılan alanın haricinde. Bu duruşla Türkiye, BM’nin belirlediği çerçevenin haricinde duruyor. Türk diplomasisi ve hükümetine birlikte belirlediğimiz bu çerçevenin içine dönme daveti yapıyorum. Bunun akabinde çerçeve kapsamında konuşmalar devam edebilir.
Bu duruma taraf her insanın biraz yorulmuş olabileceğinin farkındayım. Lakin, BM çerçevesinin tahlili getirecek yol olduğuna inanıyoruz.
Ancak BM çerçevesinde görüşmelere dönülse bile, Türkiye’nin AB üyelik müzakerelerin yeniden başlaması durumunda Kıbrıs Cumhuriyeti’nin AB üyesi olması niçiniyle elinin daha kuvvetli olacağını düşünmüyor musunuz?
Kıbrıs’ın AB’ye girmesinin akabinde bu çerçevede çalışmaya devam ettik. Geçmişte bu sorun olmadı ve barış için işlevsel çalışmaları baltalamadı. Evet, fazlaca fazla sonuç alamadık lakin yaklaştığımız vakit içinder oldu. Elde gerçekçi olarak sahip olduğumuz tek çerçeve bu…
Peki sizce adadaki problemlerin çözülememesi durumunda Türkiye’nin AB üyeliği için kapatılması gereken ek Kıbrıs faslının yok sayılması mümkün mü? Gelecekte Türkiye’de hem Kopenhag Kriteleri’ne uyan, hem AB üyeliği isteyen tıpkı vakitte Kıbrıs’ta ‘çift devletli çözüm’ü de destekleyen bir hükümet olabilir. Kıbrıs Cumhuriyeti, adada birleşme sağlanmadan AB’ye tam üye olarak alındı…
Türkiye’nin Kıbrıs’ın üyeliğinden daha sonra üyelik süreci geçirmesinin kolay olmadığını anlıyorum. Lakin mevcut olarak tek tahlilin diplomasi olduğunu düşünüyoruz. Konuşmaya devam etmek ve olasılıkları incelemek gerektiğini düşünüyoruz. AB ortasındaki üyeler içinde biroldukça sorun konuşarak çözüldü. AB’nin üyesi olan tüm ülkeler beraberinde hâkim ülkeler. Gelecekte hem Türkiye, birebir vakitte Kıbrıs’ın AB üyesi olduğu bir biçimde de tahlil aranabilir.
“Mevcut Türk-Yunan tansiyonu beni 3 sene önceye götürdü; endişeliyiz”
Yunanistan da Türkiye üzere bir seçim yılına giriyor. İki ülke içinde tansiyonun tırmandığı günlerden geçiyoruz. Yunanistan AB üyesi, Türkiye ise aday ülke. Hem Yunanistan’ın Türk uçaklarına S-300’lerle radar kilidi atmasını, birebir vakitte Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sert açıklamalarını göz önünde bulundurduğunuzda; Brüksel’in mevcut durum konusundaki duruşu nedir?
Çok kaygılıyız. Zira mevcut durumda bilhassa Türkiye’nin açıklamaları bana üç yıl evvelki tansiyonu hatırlatıyor. Bu, büyük ihtimalle münasebetlerimizin en berbat düzeyde olduğu periyottu. Tansiyonun düşürülmesi gerekiyor. Objektif olarak baktığımızda bu karmaşık bir mevzu. Karmaşık bir durumu daha da karmaşıklaştırmamak gerekiyor. Sorun NATO’nun danışmanlığıyla yapılan görüşmeler çerçevesinde ele alınmalı. Kısa müddet evvel Türkiye ve Yunanistan, NATO şemsiyesi altında görüşmeye başlamıştı.
“Gerilimin Türkiye’de iç siyasette yarar sağlamak için kullanılmasından korkuyoruz”
Korktuğumuz şey, bilhassa Türkiye tarafında bu tansiyonun iç siyasette kar sağlamak için kullanılması; milliyetçi hislerin beslenmeye çalışması. Lakin bence bunun yapılmasının kimseye yararı olmaz. Biz siyasetçiler yalnızca bir daha sonraki seçimi ve günlük gündemin baskısını düşünerek hareket edemeyiz; gelecekte sağlanabilecek tahliller üzerine de düşünmeliyiz. Bu tasa verici; görünüşe bakılırsa Ege’de tansiyonun tekrar yükselebileceği bir periyoda giriyoruz. Tüm taraflara çağrım memleketler arası hukuk ve diplomatik yollara bağlı kalmaları ve aslına bakarsanız gergin bir periyotta sert açıklamalara başvurmamaları. Memleketler arası tansiyonların iç siyasete materyal edilmemesi gerekiyor.
Bence Yunanistan hükümeti son aylarda hayli sabırlı davrandı. Biz AB olarak olağan ki Yunanistan’ın duruşunu destekliyoruz. Zira Türkiye’de algı ne olursa olsun Yunanistan memleketler arası hukukun tanıdığı çerçeveden hiç çıkmadı. Bu yüzden natürel ki Yunanistan takviyemizi alacak.
Ancak Türkiye’nin, Yunan S-300’lerinin uçaklarına radar kilidi attığını söylemesi önemli bir durum. Yunanistan, AB üyesi biri ülke; ancak sizce de bu duruma tek taraflı yaklaşılması Türk halkının AB’ye daha uzaklıklı hissetmesine sebep olmaz mı?
yeniden ediyorum: Yunan otoriteler epey sabırlı davrandı; epeyce, epeyce sabırlı davrandı. Atina her vakit temas kurmaya çalıştı. Bunu görmezden gelemeyiz. Natürel her ülke Türkiye’nin yaptığı üzere hükümran gururunu korumalıdır, fakat bu Yunanistan için de geçerli. Yunanistan sabırlı davranarak telaffuzlarını daha da sertleştirmemeye çalıştı. Hem tarih birebir vakitte zorunluluklar konusunda farklı yaklaşımlar, farklı görüşler olduğu açık. Dediğim üzere; bu sıkıntılar yalnızca diplomasi ve memleketler arası hukuk çerçevesinde çözülebilir. Bu bahiste vurgulamak istediğim tek şey bu.
“Türkler, niye vize serbestisi olmadığını hükümete sormalı…”
Türkiye’de son aylarda artan vize retleri konuşuluyor. schengenvisainfo.com’un bilgilerine bakılırsa Türkiye’den yapılan müracaatlara ret oranları yüzde 20’ye dayandı. beraberinde vize alan bireylere de fazlaca kısa müddetliğine Schengen verildiği şikayetleri var. Bunun öne sürülen nedeni nedir? AB, siyasi iklim ve Brüksel-Ankara bağlantılarının mevcut durumu niçiniyle Türkiye’yi bu biçimde mi cezalandırıyor?
Tabii ki hayır! Durumun bu biçimde yorumlanabiliyor olması bizi şaşırtıyor. AB’nin Türk vatandaşlarına dert çıkarmak için ortak bir muahedeye vardığını düşünmek hayal eseridir. Türkiye’de de tüm dünyada olduğu üzere Covid’le geçen iki yılın akabinde beşerler hareket etmek istiyor. Bu yüzden her yerde müracaatlar arttı. Bu sebeple de durumu yönetmek zorlaşıyor.
Söylemem gereken öteki şey de vizeyi verip vermemek başvurulan üye ülkenin sonucu olduğu. Vize başvurusunu gireceğiniz birinci AB ülkesine yaparsınız ve daha sonra Schengen bölgesi ortasında özgürce hareket edebilirsiniz. Vize sürecini başvuruyu yaptığınız ülke yapar. Bu yüzden tüm AB’nin ortak bir tavrından kelam etmek güç. Her ülkenin elindeki imkanlara, araçlara ve servislere bağlı bu durum.
Biz TL’nin bedel kaybetmesinden de sorumlu tutulamayız. Meselelerden biri de bu. Schengen vizesi başvurusu yaptığınız ülkeye kâfi ekonomik araçlarınız olduğunun garantisini sunmanız gerekiyor. Bu garantiler Euro yahut dolar olarak istendiği için Türk Lirası’nın paha kaybından daha sonra birfazlaca vatandaş başvurmak için gerekli bu imkanlara sahip değil. İki ana sebep bu. Ancak mutlaka hiç bir üyenin bu biçimde bir siyaseti olmadığını düşünüyorum. AB’nin de şuurlu olarak uyguladığı bu biçimde bir siyaseti yok; zira vizeyi biz değil, ülkeler veriyor.
Peki niye tahlilden kelam etmiyoruz? Tahlil vize serbestisi. Türk otoritelere ne oldu? 6 kıstası yerine getirmeyi kabul ettiler. 2016’da imzaladığımız göç muahedesinde şu unsur vardı:
“Tüm beklentilerin karşılanması kaydıyla, (..) Bu gayeyle Türkiye, Komitenin yükümlülüklerin yerine getirilmesi ile ilgili gerekli değerlendirmesinin akabinde, Avrupa Parlamentosu ve AB Kurulunun verecekleri en son karara temel teşkil edecek uygun öneriyi (…) sunmasını sağlamak üzere, kalan yükümlülükleri yerine getirmek için gerekli adımları atacaktır”*
2016’da AB ve Türkiye tepe bildirisinde kıstaslar yine gündeme gelmişti.
“Kıstaslar niye yerine getirilmedi? Açıklama istiyoruz…”
Bu göç mutabakatında açıkça yazıyor. Türkiye, ‘Mart 2016’da göç muahedesinde vize serbestisi garantisi verdiniz’ dediğinde şaşırıyorum. Alışılmış ki verdik, açıkça yazıyor. Ancak niye tam metni lisana getirmiyorsunuz. Attığımız imzada 6 kıstasa uyulması gerektiği yazıyor. Bu kolay değil; ele alınması gereken kimi hassas mevzular olduğunu anlıyorum. Ama biz, AB ile vize serbestisi isteyen ülkelerin Europol, data müdafaası, özgür geçiş kuralları vb. uymasını kural koşuyoruz. niye 2013’te ve 2016’da yine taahhüt verilmesinin akabinde Türkiye hükümeti bu 6 kıstastan tek birini bile yerine getirmedi? Bir açıklama istiyoruz. Vize sorunu yaşadığı için şikayetçi olan Türk vatandaşlarının kendi hükümetlerine birden çok defa uymaya taahhüt ettikleri 6 kıstasa niye uymadıklarını sorması gerekiyor. Zira vize özgürümüz olsaydı konsolosluk sistemlerine başvurmanız gerekmez, bir delil sunmanız gerekmezdi. Vize için haftalarca beklemenin rahatsız edici olduğunu anlıyorum. niye Türkiye’de “niçin bizim vize özgürümüz yok?” diye tartışılmıyor? Yanıtım açık: Zira Türk yetkililer taahhüt ettikleri kıstaslara uymadı.
En yenisi olan Ukrayna dahil olmak üzere tüm AB aday ülkelerinin vize serbestisi var. Türkiye haricinde bütün aday ülkelerin bu kıstaslara uyduğunu mu anlamalıyız? Şayet göç muahedesinden kelam ediyorsak, bu Türkiye’nin öteki bir standarda tabi tutulduğunu göstermez mi?
Hayır, sebebi de açıkça şu: Kıstasların yerine getirilmiyor olması 2016’daki göç mutabakatından evvel de geçerliydi. Bu mevzunun kökeni ondan önceye dayanıyor. Göç mutabakatı yalnızca iki tarafın ortak taahhütlerini hatırlatıyordu: “Kıstaslara uyarsan, vize serbestisi için Konsey’e teklif sunarım”. Bu Komisyon’un taahüttüydü. Şayet Türkiye uysaydı, parlamento olarak birfazlaca ülke için yaptığımızı Türkiye için yapmaya da hazırdık. O yüzden mevcut vize tartışmasında biraz yapmacıklık olduğunu düşünüyorum.
Diğer ülkeler üzere kalıcı bir tahlil bulalım. Kıstaslar göç muahedesinden evvel de biliniyordu; göç mutabakatıyla alakası yok durumun. İmzalar atılmadan evvel kağıda dökülmüştü. Göç mutabakatı yalnızca kıstasların karşılanmadığını hatırlattı.
Kıstasların tamamı 70 küsür taneydi; geriye yalnızca 6 tane kalmıştı. Türkiye geriye kalan 60 küsürüne uyuyordu. O yüzden bu yolda devam edilmelidir. Zira mevcut sorunun gerçek tahlili budur.