Hayat stilimizin bir kesimi olan beslenme biçimimiz, fizikî aktivite alışkanlıklarımız sağlıklı ve kaliteli bir ömür sürmemizi etkileyen en değerli unsurlardandır. Beslenmeyle alınan gücün kâfi fizikî aktivite ve beden işlevleriyle harcanamaması kararı alınan ve verilen güç içinde dengesizlik açığa çıkar. Bedenimizde vakit içinde yağ birikmeye başlar. Bu durumun önüne geçilmezse obezite dediğimiz hastalık oluşur. Obezite tek başına yalnızca bir estetik dert üzere dursa da biroldukça beden işlevini, sistemleri etkileyerek başka öldürücü kronik hastalıkları birlikteinde getirir. Kalıtsal olarak öbür jenerasyonlara aktarılabilir.
Obezite; kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, insülin direnci, kemik-eklem hastalıkları, uyku apnesi üzere biroldukça hastalığa sebep olmaktadır. Dünyada 1,9 milyardan daha fazla yetişkin obez birey bulunmakta; Türkiye de ise bireylerin %30,3’ü obezite hastasıdır. Bu oran Dünya’da ve Türkiye’de giderek artmaktadır.
Bu oranlara bakıldığında yanlışlı beslenme alışkanlıkları değiştirilmeli ve fizikî aktivitenin artırılması gerekmektedir. Beslenme genel tekliflerine baktığımızda posa alımı ve antioksidan kapasite açısından değerli olan zerzevat meyve tüketimi artırılmalı, yüksek yağ ve şeker içeren boş güç kaynağı dediğimiz hazır besin tüketimi azaltılmalı, total ve doymuş yağ alımı azaltılmalı, sıradan şeker alımı sonlandırılmalı, rafine tahıllar yerine kan şekerini yavaş yükselten posası yüksek olan tam tahıllar kullanılmalıdır. Genel tekliflere ve yapılan çalışmalara bakıldığında insan sıhhati için en uygun diyetlerden biri olan Akdeniz diyeti akla gelmektedir. Akdeniz diyeti birtakım Akdeniz ülkelerinin rutin beslenme biçimini oluşturmaktadır. Bu ülkelere baktığımızda kronik hastalıkların niye olduğu vefat oranının daha düşük, obezitenin daha az görüldüğünü fark ediyoruz. Bu müşahedelere dayanılarak yapılan Akdeniz Diyeti üzerinde yapılan çalışmalarda bu müşahedeler sayılarla kanıtlanmıştır
Sağlıklı Beslenme
Beslenme, büyüme, gelişme, tamir ve vücut faaliyetlerini devam ettirmek için tüm besinlerden bedene yeteri kadar alınmasıdır. Çağımızın getirdiği sürat tutkusu ve hantallık beslenmemize de yansımıştır. Beşerler süratli ve kolay hazırlanan besinlere yönelmişlerdir. Hazır ve kolay hazırlanan bu besinler genel olarak yüksek kalori, şeker ve yağ; düşük ölçüde ise posa içermektedir. Yüksek kalorili ve yağlı beslenme tipi son senelerda giderek artmaktadır. Bu oran artarken fizikî aktivite mühletleri ve çoğunlukları istenilen seviyede değildir. Sonuç olarak alınan ve harcanan güç içindeki dengesizlik obeziteyi ve tıpkı vakitte birfazlaca hastalığı birlikteinde getirmektedir. Vefat oranları ,yapılan sıhhat harcamaları ,yaşam konforunun düşmesi ;bunun önüne geçilmesi gerektiği konusunda makul sayıları önümüze koymaktadır .
Karbonhidrat Alımı
Bedenimizin birinci vakit içinderda kullandığı güç kaynağı karbonhidratlardır. Sağlıklı bir bireyde günlük gücün yaklaşık %55-60 ı karbonhidratlardan karşılanmalıdır. Bedene yeteri kadar karbonhidrat alınmaması güç kaynağı olarak proteinlerin kullanılmasına niye olur. Uzun vadede yetersiz karbonhidrat alımıyla birlikte kan yağları devamlı olarak yüksek seyreder.
Protein Alımı
Protein; hücrelerin yenilenmesi, tamiri, büyüme ve gelişme için gerekli olan besin ögesidir. Sağlıklı bir bireyin günlük gücünün yaklaşık %12-15’i proteinlerden karşılanmalıdır. Proteinlerin düşük alımı çocuklarda büyüme geriliği ,çocuk ve yetişkinlerde malnütrisyonla birlikte biroldukça hastalığı da birlikteinde getirmektedir. Proteinin gereksinmeden çok alımı ise böbrekler için yük oluşturur, bedenin asit baz istikrarı bozar. Buna bağlı olarak osteoporoz ve saç dökülmesi de görülebilir. Proteinin yüksek alımına bağlı olarak kanser riski de artmaktadır. Yüksek protein içeren besinler, birlikteinde yüksek ölçüde yağ da içermektedir (özellikle hayvansal protein kaynakları). Yüksek protein alımıyla birlikte yüksek yağ alımı da KVH için risk oluşturur.
Yağ Alımı
Sağlıklı bir bireyde yağ alımı yaklaşık olarak günlük gücün %25-30 unu karşılamalıdır (4).Vücuda alınan yağ asitlerinin çeşidi de kıymetlidir. Doymamış yağ aitlerinin alımı doymuş yağ asidi alımından yüksek olmalı ve doymuş yağ alımı asgarî düzeyde tutulmalıdır (maks %7-8) Bedenimizin üretemediği linoleik asit ve a-linoleik asit alımı da beyin gelişimi, bağışıklık sistemi ve göz sıhhati için pek kıymetlidir. Balık, ceviz, keten tohumu, semiz otu, soya üzere besinlerden bu gereksinim karşılanabilir
Besin Kümelerinin Değeri
Yaşamsal faaliyetlerimizin devam etmesi için besinlerden gereken enerjiyi sağlamalıyız. Bu besinlerin çeşitliliği de çok değerlidir. Tahıl eserleri, süt ve süt eserleri, et-yumurta-kurubaklagil, zerzevat ve meyve kümesi olmak üzere 5 ana kümeden da besin tüketmeliyiz. Sağlıklı yemek tabağı modelini her gün aldığımız besinlerde rutin hale getirmeliyiz
Obezite; kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, insülin direnci, kemik-eklem hastalıkları, uyku apnesi üzere biroldukça hastalığa sebep olmaktadır. Dünyada 1,9 milyardan daha fazla yetişkin obez birey bulunmakta; Türkiye de ise bireylerin %30,3’ü obezite hastasıdır. Bu oran Dünya’da ve Türkiye’de giderek artmaktadır.
Bu oranlara bakıldığında yanlışlı beslenme alışkanlıkları değiştirilmeli ve fizikî aktivitenin artırılması gerekmektedir. Beslenme genel tekliflerine baktığımızda posa alımı ve antioksidan kapasite açısından değerli olan zerzevat meyve tüketimi artırılmalı, yüksek yağ ve şeker içeren boş güç kaynağı dediğimiz hazır besin tüketimi azaltılmalı, total ve doymuş yağ alımı azaltılmalı, sıradan şeker alımı sonlandırılmalı, rafine tahıllar yerine kan şekerini yavaş yükselten posası yüksek olan tam tahıllar kullanılmalıdır. Genel tekliflere ve yapılan çalışmalara bakıldığında insan sıhhati için en uygun diyetlerden biri olan Akdeniz diyeti akla gelmektedir. Akdeniz diyeti birtakım Akdeniz ülkelerinin rutin beslenme biçimini oluşturmaktadır. Bu ülkelere baktığımızda kronik hastalıkların niye olduğu vefat oranının daha düşük, obezitenin daha az görüldüğünü fark ediyoruz. Bu müşahedelere dayanılarak yapılan Akdeniz Diyeti üzerinde yapılan çalışmalarda bu müşahedeler sayılarla kanıtlanmıştır
Sağlıklı Beslenme
Beslenme, büyüme, gelişme, tamir ve vücut faaliyetlerini devam ettirmek için tüm besinlerden bedene yeteri kadar alınmasıdır. Çağımızın getirdiği sürat tutkusu ve hantallık beslenmemize de yansımıştır. Beşerler süratli ve kolay hazırlanan besinlere yönelmişlerdir. Hazır ve kolay hazırlanan bu besinler genel olarak yüksek kalori, şeker ve yağ; düşük ölçüde ise posa içermektedir. Yüksek kalorili ve yağlı beslenme tipi son senelerda giderek artmaktadır. Bu oran artarken fizikî aktivite mühletleri ve çoğunlukları istenilen seviyede değildir. Sonuç olarak alınan ve harcanan güç içindeki dengesizlik obeziteyi ve tıpkı vakitte birfazlaca hastalığı birlikteinde getirmektedir. Vefat oranları ,yapılan sıhhat harcamaları ,yaşam konforunun düşmesi ;bunun önüne geçilmesi gerektiği konusunda makul sayıları önümüze koymaktadır .
Karbonhidrat Alımı
Bedenimizin birinci vakit içinderda kullandığı güç kaynağı karbonhidratlardır. Sağlıklı bir bireyde günlük gücün yaklaşık %55-60 ı karbonhidratlardan karşılanmalıdır. Bedene yeteri kadar karbonhidrat alınmaması güç kaynağı olarak proteinlerin kullanılmasına niye olur. Uzun vadede yetersiz karbonhidrat alımıyla birlikte kan yağları devamlı olarak yüksek seyreder.
Protein Alımı
Protein; hücrelerin yenilenmesi, tamiri, büyüme ve gelişme için gerekli olan besin ögesidir. Sağlıklı bir bireyin günlük gücünün yaklaşık %12-15’i proteinlerden karşılanmalıdır. Proteinlerin düşük alımı çocuklarda büyüme geriliği ,çocuk ve yetişkinlerde malnütrisyonla birlikte biroldukça hastalığı da birlikteinde getirmektedir. Proteinin gereksinmeden çok alımı ise böbrekler için yük oluşturur, bedenin asit baz istikrarı bozar. Buna bağlı olarak osteoporoz ve saç dökülmesi de görülebilir. Proteinin yüksek alımına bağlı olarak kanser riski de artmaktadır. Yüksek protein içeren besinler, birlikteinde yüksek ölçüde yağ da içermektedir (özellikle hayvansal protein kaynakları). Yüksek protein alımıyla birlikte yüksek yağ alımı da KVH için risk oluşturur.
Yağ Alımı
Sağlıklı bir bireyde yağ alımı yaklaşık olarak günlük gücün %25-30 unu karşılamalıdır (4).Vücuda alınan yağ asitlerinin çeşidi de kıymetlidir. Doymamış yağ aitlerinin alımı doymuş yağ asidi alımından yüksek olmalı ve doymuş yağ alımı asgarî düzeyde tutulmalıdır (maks %7-8) Bedenimizin üretemediği linoleik asit ve a-linoleik asit alımı da beyin gelişimi, bağışıklık sistemi ve göz sıhhati için pek kıymetlidir. Balık, ceviz, keten tohumu, semiz otu, soya üzere besinlerden bu gereksinim karşılanabilir
Besin Kümelerinin Değeri
Yaşamsal faaliyetlerimizin devam etmesi için besinlerden gereken enerjiyi sağlamalıyız. Bu besinlerin çeşitliliği de çok değerlidir. Tahıl eserleri, süt ve süt eserleri, et-yumurta-kurubaklagil, zerzevat ve meyve kümesi olmak üzere 5 ana kümeden da besin tüketmeliyiz. Sağlıklı yemek tabağı modelini her gün aldığımız besinlerde rutin hale getirmeliyiz