Anadolu’daki antik kentlerden yağmalanarak ABD’ye kaçırılan Lucius Verus heykeli, Attis heykelciği, Apollon heykelciği, Kusura tipi idol, düver pişmiş toprak levhası ve 4 kesimli sütunlu lahit bir daha Türkiye’ye kazandırıldı.
İade süreçleri için Manhattan Bölge Savcılığı, Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Ünitesi (HSI), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Antalya ve Burdur müze müdürlükleri, New York Kültür ve Tanıtma Müşavirliği ve Tanıtma Genel Müdürlüğü ortak çalıştı.
Antalya Müzesi’nde, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, ABD Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake ve ABD’nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus’un katıldığı merasimle yapıtların teslim kontratı imzalandı.
‘Yarım asırdır onların peşini bırakmadık’
Bakan Ersoy, yaptığı konuşmada, yıllar evvel bulunduğu topraklardan ayrılan yapıtların, kıymetli emekler ve hukukun üstünlüğü prensibi çerçevesinde bir daha ilişkin olduğu yere iade edilmesi ötürüsıyla bir ortaya geldiklerini söylemiş oldu.
İadesi sağlanan yapıtların her birisinin seyrinin farklı olduğunu belirten Ersoy, ilişkin oldukları topraklardan koparılan yapıtların peşini yarım asırdır bırakmadıklarını vurguladı.
Ersoy, 1967’de ABD’de açılan stantta yer alan bir küme bronz heykelin Türkiye kökenli olduğunun değerlendirildiğini fakat nereye ilişkin olduğunun bilinmediğini hatırlatarak, şöyleki devam etti:
“Heykel kurallarının üzerindeki yazıtları eşleştiriyor”
“Bu yapıtların nereye ilişkin olduğunu ispatlamak için büyük bir uğraşa giren Jale İnan Hoca, 1970’li senelerda Burdur’da yer alan diğer bir bronz heykel buluntusundan haberdar oluyor. Kelam konusu heykeli, ABD’de gördüğü örneklerle karşılaştırdığı vakit, kökenlerinin Burdur vilayetimizin sonları ortasında yer alan Bubon Antik Kenti olduğunu anlıyor. Bunun üzerine alanda kazılara başlıyor ve stantta yer alan heykeller ile alanda bulduğu heykel kurallarının üzerindeki yazıtları eşleştiriyor. Bu çalışması dünya çapında kabul görüyor. Fakat bütün bu gayretler, yapıtların ülkemize iadesi için kâfi olmuyor.”
‘Gerekli milletlerarası iş birliği yoktu’
Yasa dışı olarak yerlerinden edilmiş kültür varlıklarının tespiti için değerli çalışmalara imza atmış bir araştırmacı olan gazeteci müellif Özgen Acar’ın ise Jale Hoca’nın bilimsel çalışmalarına kriminolojik denebilecek kanıtlarla katıldığını aktaran Ersoy, lakin bu net dataların Türkiye’nin sonuç almasına yetmediğini kaydetti.
Ersoy, bu durumun o devirde gerekli milletlerarası iş birliğine ulaşamamaktan kaynaklandığına işaret etti.
‘Sanatsal özellikleri açısından son derece etkileyici bir eser’
Bakan Ersoy, milattan daha sonra 1. ve 2. yüzsenelera ilişkin olan ve İmparator Lucius Verus’un tasvir edildiği heykelin sanatsal özellikleri açısından son derece etkileyici bir eser olduğunu vurguladı.
Bubon belgelerinin yıllar ortasındaki olumsuz dönüşlere karşın bir daha açılmasına karar verdikleri bir periyotta, Manhattan Bölge Savcılığı’nın Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Ünitesinin işbirliğiyle bir soruşturma yaptığını öğrendiklerini ve bir yılı aşkın mühletle tüm güçlerini bu bahse ağırlaştırdıklarını bildiren Ersoy, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Çok tiziz bir çalışma yürüttük”
“Parçalara ayrılmış lahit de artık ilişkin olduğu topraklarda”
Ersoy, Perge kökenli bir sütunlu lahdin de Almanya’daki Kassel Müzesi’nde olduğunu öğrenen Bakanlığın, 1970’li senelerda teşebbüslerde bulunduğunu lakin çalışmaların sonuç vermediğini söz etti.
Eserin bilimsel olarak Perge’ye ilişkin olduğunu ispat etmenin yetmediğini, kaçak olarak gdolayıldüğünün de ispatının beklendiğini belirten Ersoy, “Biz de bir daha işe koyulduk. Lahdin iadesi konusunda, belgemize temel oluşturması için Kaçakçılıkla Gayret Dairemiz ve Antalya Müzesi Müdürlüğümüz, ortak bir çalışma yürüttü. Hem yaş hem ikamet ettiği yer prestijiyle bahis hakkında bilgisi olabilecek şahıslara başvurduk. Bilimsel olaraksa Prof. Dr. Ramazan Özgan’dan raporlar aldık. Bu gayretler, Manhattan grubunun bulgularıyla da örtüşünce, işbirliği sürecimizde değerli bir evreyi geçmiş olduk. Muhtemelen daha kolay taşınabilmesi için kesimlere ayrılmış bu lahit de artık ilişkin olduğu topraklarda. Lahdin onarımı için gerekli çalışmalara süratle başlayacağız.” diye konuştu.
“Çok mutluyum”
bir daha Türkiye’ye kazandırılan yapıtlarının Balıkesir, Afyonkarahisar ve Burdur kökenli olduğunu kaydeden Ersoy, bilgi ve evrakların ABD’ye iletilmesi daha sonrasında tamamlanan soruşturmalar kapsamında yapıtların ilişkin olduğu topraklara iade edildiğini söylemiş oldu.
Ersoy, “Hem yarım asırlık bir müddetcin en azından bir kısmının tamamlanmasına şahit ve dayanak olmaktan birebir vakitte bu varlıkların ülkemizin kültürel mirasına katkısını görmekten ötürü fazlaca memnunum. Bu süreci titizlikle koordine eden Albay Matthew Bogdanos, HSI Özel Casusu Robert Mancene, Savcılık uzmanları Apsara Iyer ve Daniel Healey’e teşekkür ederim.” tabirlerini kullandı.
“Bu iş burada bitmeyecek”
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake, ülkesi ile Türkiye içinde kültür mirasını müdafaa mutabakatını imzaladıklarını belirterek, “Kaçakçıların ülkeden çıkardığı yapıtları geri getirmeyi bir imzayla taçlandırdık. Bu iş burada bitmeyecek.” dedi.
Büyükelçi Flake, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ile, Türkiye’deki antik kentlerden yağmalanarak ABD’ye kaçırılan Lucius Verus heykeli, Attis heykelciği, Apollon heykelciği, Kusura tipi idol, düver pişmiş toprak levhası ve 4 modüllü sütunlu lahdin Antalya Müzesinde düzenlenen iade merasimine katıldı.
Türkiye’nin epey etkileyici bir kültür mirasının olduğunu belirten Flake, gösterilen gayretlerin kararında yapıtların yurduna dönmesinden dolayı memnun olduğunu söylemiş oldu.
“Umarım daha fazla örneklerde bir ortada olacağız”
Türkiye’ye epeyce büyük boyutta eserler getirdiklerini ve bu mevzuda Manhattan Savcılığının dayanılmaz bir çalışması olduğunu lisana getiren Flake, şöyleki devam etti:
“Bu ülkenin yurttaşları ve ABD’liler, burada yapılanları kutlamalı. Aslında kültür varlıklarından bahsederken, buradaki insanlara ilişkin olanlardan bahsediyoruz. ABD ve Türkiye, kültür mirasını müdafaa muahedesini imzaladı. Kaçakçıların ülkeden çıkardığı yapıtları geri getirmeyi bir imzayla taçlandırdık. Bu iş burada bitmeyecek. Kaçakçılar yağmaya devam edecekler, bizler de peşinde olacağız. Kültür mirası daha evvel buradan gdolayılmüştü. Vizyonlarımız doğrultusunda geri döndürdük. İşbirliğinden son derece şadın. Umarım daha fazla örneklerde bir ortada olacağız.”
“Eşsiz yapıtları nereye aitse oraya döndürmek zorundayız”
ABD’nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus ise çalınmış ve yağmalanmış kültür varlıklarının iadesinin, ABD ve Türkiye’nin yan yanaya çalışmasının eseri olduğunu anlattı.
Bogdanus, “Yapılabileceğin en güzelini gösterdik, yaptık. Dostlukla, dürüstle bir işin nasıl yapılabileceğini gösterdik.” ifadelerini kullandı.
New York’taki Kültür Varlıklarını Müdafaa Ajansı ile 35 ülkeden yağmalanmış kültür varlıklarının peşinde olduklarını vurgulayan Bogdanus, bugün 6 değerli hazinenin, ilişkin olduğu ülkeye döndüğünü kaydetti.
daha sonraki nesillere aktarılacak
Bunun gururunu yaşadıklarını belirten Bogdanus, “Bu, Türkiye’de, Yunanistan’da olabilir. Hepsinin kültür varlıkları, biz buradayken tahminen ülkelerinden gdolayılüyor. Bu işe baş koymaya devam edeceğiz. Kaçakçıların peşinde olacağız. Masaya yumruğumuzu vuracağız. Bu yağmayı durdurmak durumundayız. Eşsiz ve değerli yapıtları nereye aitse oraya döndürmek zorundayız. Bu olağanüstü eserler, ilişkin oldukları ülkelerden koparılamaz. bir arada olduğumuzu gösteriyoruz. Yarın ve çocuklarımız için kelam veriyoruz. Bu yapıtlarla yaşayacağız, bunlar, daha sonraki jenerasyonlara aktarılacak.” biçiminde konuştu.
Müzeyi gezdi
Bakan Ersoy, Büyükelçi Flake, Bogdanus ve protokol üyeleri, teslim kontratının imzalanmasının akabinde Antalya Müzesini gezdi.
Yabancı konuklara daha evvel ABD’den Türkiye’ye iade edilen “Yorgun Herakles”in de ortalarında bulunduğu tarihi eserler hakkında bilgi verildi.
İade edilen eserler
Antalya’daki Perge Antik Kenti kökenli Roma devri sütunlu lahit modülleri, milattan daha sonra 140-150 senelerına tarihlendiriliyor.
Lahit kesimleri, üzerinde betimlenen sahnelerde Herakles, Thesus, ve Akhilleus üzere kahramanların bir ortada gösterilmesi niçiniyle ünik olarak bedellendiriliyor.
Burdur’un Bubon Antik Kenti’nden ülke dışına çıkarıldığı saptanan Roma İmparatoru Lucius Verus’un insan boyutundaki bronz heykelinin, antik kentteki Sebasteion yapısında gerçekleştirilen kaçak hafriyatlarda ele geçirildiği ve yasa dışı yollardan yurt dışına çıkarıldığı biliniyor.
Erken Tunç Çağı’na tarihlendirilen mermer “kusura tipi idol”, Batı Anadolu’da milattan evvel 3 binde yaygın olarak görülen şematize edilmiş bayan figürlerinden.
Milattan evvel 3. yüzyıl Helenistik periyoda ilişkin, oturur biçimde tasvir edilmiş Attis heykelciğinin, Anadolu kökenli olduğu stil-kritik incelemelerle saptandı.
Frig ve Yunan mitolojisine nazaran Attis, ana tanrıça Kybele’nin sevgilisi yahut eşi ya da oğlu olarak görülüyor, birtakım kaynaklarda ise rahip olarak görülüyor.
Roma periyoduna ilişkin Apollon heykelciği, milattan daha sonra 1-2. yüzyıla tarihlendiriliyor.
Isparta’nın Pisidia Antiokheia Antik Kenti’ne ilişkin düver pişmiş toprak levha ise Frig periyoduna ilişkin.
İade süreçleri için Manhattan Bölge Savcılığı, Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Ünitesi (HSI), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Antalya ve Burdur müze müdürlükleri, New York Kültür ve Tanıtma Müşavirliği ve Tanıtma Genel Müdürlüğü ortak çalıştı.
Antalya Müzesi’nde, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, ABD Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake ve ABD’nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus’un katıldığı merasimle yapıtların teslim kontratı imzalandı.
‘Yarım asırdır onların peşini bırakmadık’
Bakan Ersoy, yaptığı konuşmada, yıllar evvel bulunduğu topraklardan ayrılan yapıtların, kıymetli emekler ve hukukun üstünlüğü prensibi çerçevesinde bir daha ilişkin olduğu yere iade edilmesi ötürüsıyla bir ortaya geldiklerini söylemiş oldu.
İadesi sağlanan yapıtların her birisinin seyrinin farklı olduğunu belirten Ersoy, ilişkin oldukları topraklardan koparılan yapıtların peşini yarım asırdır bırakmadıklarını vurguladı.
Ersoy, 1967’de ABD’de açılan stantta yer alan bir küme bronz heykelin Türkiye kökenli olduğunun değerlendirildiğini fakat nereye ilişkin olduğunun bilinmediğini hatırlatarak, şöyleki devam etti:
“Heykel kurallarının üzerindeki yazıtları eşleştiriyor”
“Bu yapıtların nereye ilişkin olduğunu ispatlamak için büyük bir uğraşa giren Jale İnan Hoca, 1970’li senelerda Burdur’da yer alan diğer bir bronz heykel buluntusundan haberdar oluyor. Kelam konusu heykeli, ABD’de gördüğü örneklerle karşılaştırdığı vakit, kökenlerinin Burdur vilayetimizin sonları ortasında yer alan Bubon Antik Kenti olduğunu anlıyor. Bunun üzerine alanda kazılara başlıyor ve stantta yer alan heykeller ile alanda bulduğu heykel kurallarının üzerindeki yazıtları eşleştiriyor. Bu çalışması dünya çapında kabul görüyor. Fakat bütün bu gayretler, yapıtların ülkemize iadesi için kâfi olmuyor.”
‘Gerekli milletlerarası iş birliği yoktu’
Yasa dışı olarak yerlerinden edilmiş kültür varlıklarının tespiti için değerli çalışmalara imza atmış bir araştırmacı olan gazeteci müellif Özgen Acar’ın ise Jale Hoca’nın bilimsel çalışmalarına kriminolojik denebilecek kanıtlarla katıldığını aktaran Ersoy, lakin bu net dataların Türkiye’nin sonuç almasına yetmediğini kaydetti.
Ersoy, bu durumun o devirde gerekli milletlerarası iş birliğine ulaşamamaktan kaynaklandığına işaret etti.
‘Sanatsal özellikleri açısından son derece etkileyici bir eser’
Bakan Ersoy, milattan daha sonra 1. ve 2. yüzsenelera ilişkin olan ve İmparator Lucius Verus’un tasvir edildiği heykelin sanatsal özellikleri açısından son derece etkileyici bir eser olduğunu vurguladı.
Bubon belgelerinin yıllar ortasındaki olumsuz dönüşlere karşın bir daha açılmasına karar verdikleri bir periyotta, Manhattan Bölge Savcılığı’nın Amerikan İç Güvenlik ve İstihbarat Ünitesinin işbirliğiyle bir soruşturma yaptığını öğrendiklerini ve bir yılı aşkın mühletle tüm güçlerini bu bahse ağırlaştırdıklarını bildiren Ersoy, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Çok tiziz bir çalışma yürüttük”
“Parçalara ayrılmış lahit de artık ilişkin olduğu topraklarda”
Ersoy, Perge kökenli bir sütunlu lahdin de Almanya’daki Kassel Müzesi’nde olduğunu öğrenen Bakanlığın, 1970’li senelerda teşebbüslerde bulunduğunu lakin çalışmaların sonuç vermediğini söz etti.
Eserin bilimsel olarak Perge’ye ilişkin olduğunu ispat etmenin yetmediğini, kaçak olarak gdolayıldüğünün de ispatının beklendiğini belirten Ersoy, “Biz de bir daha işe koyulduk. Lahdin iadesi konusunda, belgemize temel oluşturması için Kaçakçılıkla Gayret Dairemiz ve Antalya Müzesi Müdürlüğümüz, ortak bir çalışma yürüttü. Hem yaş hem ikamet ettiği yer prestijiyle bahis hakkında bilgisi olabilecek şahıslara başvurduk. Bilimsel olaraksa Prof. Dr. Ramazan Özgan’dan raporlar aldık. Bu gayretler, Manhattan grubunun bulgularıyla da örtüşünce, işbirliği sürecimizde değerli bir evreyi geçmiş olduk. Muhtemelen daha kolay taşınabilmesi için kesimlere ayrılmış bu lahit de artık ilişkin olduğu topraklarda. Lahdin onarımı için gerekli çalışmalara süratle başlayacağız.” diye konuştu.
“Çok mutluyum”
bir daha Türkiye’ye kazandırılan yapıtlarının Balıkesir, Afyonkarahisar ve Burdur kökenli olduğunu kaydeden Ersoy, bilgi ve evrakların ABD’ye iletilmesi daha sonrasında tamamlanan soruşturmalar kapsamında yapıtların ilişkin olduğu topraklara iade edildiğini söylemiş oldu.
Ersoy, “Hem yarım asırlık bir müddetcin en azından bir kısmının tamamlanmasına şahit ve dayanak olmaktan birebir vakitte bu varlıkların ülkemizin kültürel mirasına katkısını görmekten ötürü fazlaca memnunum. Bu süreci titizlikle koordine eden Albay Matthew Bogdanos, HSI Özel Casusu Robert Mancene, Savcılık uzmanları Apsara Iyer ve Daniel Healey’e teşekkür ederim.” tabirlerini kullandı.
“Bu iş burada bitmeyecek”
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake, ülkesi ile Türkiye içinde kültür mirasını müdafaa mutabakatını imzaladıklarını belirterek, “Kaçakçıların ülkeden çıkardığı yapıtları geri getirmeyi bir imzayla taçlandırdık. Bu iş burada bitmeyecek.” dedi.
Büyükelçi Flake, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ile, Türkiye’deki antik kentlerden yağmalanarak ABD’ye kaçırılan Lucius Verus heykeli, Attis heykelciği, Apollon heykelciği, Kusura tipi idol, düver pişmiş toprak levhası ve 4 modüllü sütunlu lahdin Antalya Müzesinde düzenlenen iade merasimine katıldı.
Türkiye’nin epey etkileyici bir kültür mirasının olduğunu belirten Flake, gösterilen gayretlerin kararında yapıtların yurduna dönmesinden dolayı memnun olduğunu söylemiş oldu.
“Umarım daha fazla örneklerde bir ortada olacağız”
Türkiye’ye epeyce büyük boyutta eserler getirdiklerini ve bu mevzuda Manhattan Savcılığının dayanılmaz bir çalışması olduğunu lisana getiren Flake, şöyleki devam etti:
“Bu ülkenin yurttaşları ve ABD’liler, burada yapılanları kutlamalı. Aslında kültür varlıklarından bahsederken, buradaki insanlara ilişkin olanlardan bahsediyoruz. ABD ve Türkiye, kültür mirasını müdafaa muahedesini imzaladı. Kaçakçıların ülkeden çıkardığı yapıtları geri getirmeyi bir imzayla taçlandırdık. Bu iş burada bitmeyecek. Kaçakçılar yağmaya devam edecekler, bizler de peşinde olacağız. Kültür mirası daha evvel buradan gdolayılmüştü. Vizyonlarımız doğrultusunda geri döndürdük. İşbirliğinden son derece şadın. Umarım daha fazla örneklerde bir ortada olacağız.”
“Eşsiz yapıtları nereye aitse oraya döndürmek zorundayız”
ABD’nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus ise çalınmış ve yağmalanmış kültür varlıklarının iadesinin, ABD ve Türkiye’nin yan yanaya çalışmasının eseri olduğunu anlattı.
Bogdanus, “Yapılabileceğin en güzelini gösterdik, yaptık. Dostlukla, dürüstle bir işin nasıl yapılabileceğini gösterdik.” ifadelerini kullandı.
New York’taki Kültür Varlıklarını Müdafaa Ajansı ile 35 ülkeden yağmalanmış kültür varlıklarının peşinde olduklarını vurgulayan Bogdanus, bugün 6 değerli hazinenin, ilişkin olduğu ülkeye döndüğünü kaydetti.
daha sonraki nesillere aktarılacak
Bunun gururunu yaşadıklarını belirten Bogdanus, “Bu, Türkiye’de, Yunanistan’da olabilir. Hepsinin kültür varlıkları, biz buradayken tahminen ülkelerinden gdolayılüyor. Bu işe baş koymaya devam edeceğiz. Kaçakçıların peşinde olacağız. Masaya yumruğumuzu vuracağız. Bu yağmayı durdurmak durumundayız. Eşsiz ve değerli yapıtları nereye aitse oraya döndürmek zorundayız. Bu olağanüstü eserler, ilişkin oldukları ülkelerden koparılamaz. bir arada olduğumuzu gösteriyoruz. Yarın ve çocuklarımız için kelam veriyoruz. Bu yapıtlarla yaşayacağız, bunlar, daha sonraki jenerasyonlara aktarılacak.” biçiminde konuştu.
Müzeyi gezdi
Bakan Ersoy, Büyükelçi Flake, Bogdanus ve protokol üyeleri, teslim kontratının imzalanmasının akabinde Antalya Müzesini gezdi.
Yabancı konuklara daha evvel ABD’den Türkiye’ye iade edilen “Yorgun Herakles”in de ortalarında bulunduğu tarihi eserler hakkında bilgi verildi.
İade edilen eserler
Antalya’daki Perge Antik Kenti kökenli Roma devri sütunlu lahit modülleri, milattan daha sonra 140-150 senelerına tarihlendiriliyor.
Lahit kesimleri, üzerinde betimlenen sahnelerde Herakles, Thesus, ve Akhilleus üzere kahramanların bir ortada gösterilmesi niçiniyle ünik olarak bedellendiriliyor.
Burdur’un Bubon Antik Kenti’nden ülke dışına çıkarıldığı saptanan Roma İmparatoru Lucius Verus’un insan boyutundaki bronz heykelinin, antik kentteki Sebasteion yapısında gerçekleştirilen kaçak hafriyatlarda ele geçirildiği ve yasa dışı yollardan yurt dışına çıkarıldığı biliniyor.
Erken Tunç Çağı’na tarihlendirilen mermer “kusura tipi idol”, Batı Anadolu’da milattan evvel 3 binde yaygın olarak görülen şematize edilmiş bayan figürlerinden.
Milattan evvel 3. yüzyıl Helenistik periyoda ilişkin, oturur biçimde tasvir edilmiş Attis heykelciğinin, Anadolu kökenli olduğu stil-kritik incelemelerle saptandı.
Frig ve Yunan mitolojisine nazaran Attis, ana tanrıça Kybele’nin sevgilisi yahut eşi ya da oğlu olarak görülüyor, birtakım kaynaklarda ise rahip olarak görülüyor.
Roma periyoduna ilişkin Apollon heykelciği, milattan daha sonra 1-2. yüzyıla tarihlendiriliyor.
Isparta’nın Pisidia Antiokheia Antik Kenti’ne ilişkin düver pişmiş toprak levha ise Frig periyoduna ilişkin.