CHP İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak, haftalık kıymetlendirme raporunu bugün yayınladı.
Toprak, raporunda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın tabiplere yönelik “Giderlerse gitsinler” kelamlarını, Türk Telekom’un (TT) Varlık Fonu’na (TVF) devredilmesini, cari açığın bir yılda 20 milyar doları aşmasını ve yabancı ülkelerin devlet ve hükümet bakanlarının Türkiye’ye ziyaretleri kıymetlendirdi.
Toprak’ın haftalık kıymetlendirme raporundaki ana başlıklar şu biçimde:
MUHTEŞEM LİG’İ ŞAİBELİ HALE GETİRDİ: “Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Merkez Hakem Komitesi (MHK), liglerin bitimine 10 hafta kala, ortalarında memleketler arası klasmanda üstün mesleğe sahip FIFA, UEFA kokartlı hakemlerin olduğu 13 futbol hakeminin bakılırsavini sonlandırdı. misyondan azledilen hakemler, sonucu basından öğrendiklerini, münasebetin ne olduğunu bilmediklerini belirtiyorlar. MHK Lideri, karar daha sonrası yaptığı açıklamada bakılırsavleri sonlandırılan hakemler hakkında lisana getirdiği ‘Hür ve rahat karar veremiyorlardı, bir gün bile bekleyemezdik’ sözlerinin öne sürülen sebebini açıklamak zorundadır. Bu tabirler, bugüne kadar oynanan maçlara, verilen hakem kararlarına, maçların neticelerina ve Üstün Lig’deki puan sıralamasına gölge düşürmüş, Lig’i şaibeli hale getirmiştir. Daha evvel güzide bir kulübümüze yönelik kurgulanan şike kumpas davalarının temelsiz olduğu ortaya çıktı. O devirde TFF ve MHK, hazırlayıp onayladıkları şike raporlarıyla UEFA’da Avrupa kupalarında kulüplerimizin menedilmesine, ağır para cezaları almalarına yer hazırladılar. Esaslı kulübümüz ve yöneticileri aklandı; TFF idaresine, MHK’ya, o raporları hazırlayanlara hesap sorulmadı.
CUMHURBAŞKANI TABİPLERİN AÇLIK HUDUDUNDA YAŞADIĞINI İTİRAF ETTİ: Koronavirüs salgınında en özverili gayret eden tabipler ve sıhhat çalışanlarına en ufak bir nakdî takviye yapılmadı. Döner sermaye hisselerinde komik denilebilecek cüzi ödemeler de altı ayın sonunda kesildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, hekimlerin yurt dışına gitmesini ya da özel hastanelere geçmesini büsbütün mali niçinlere endeksleme uğraşına girişirken tabiplerin 8-9 bin lira maaş aldığını söylemiş oldu. Açlık sonunun yaklaşık 5 bin lira, yoksulluk sonunun yaklaşık 15 bin olarak hesaplandığı Türkiye’de tabiplerin açlık-yoksulluk hududu içinde fiyatlarla çalıştırıldığını şahsen itiraf etmiş oldu.
TÜRK TELEKOM: AKP’nin 2005 yılında yüzde 55 payını Lübnanlı Hariri Ailesi’ne 6,5 milyar dolara satarak özelleştirdiği Türk Telekom, TVF tarafınca 1,6 milyar dolar borçlanılarak Fon bünyesine katıldı. Lübnan’daki rüşvet ve yolsuzluklarıyla ülkeyi iflasa sürükleyen, halkın ayaklanmasına sebep olan Saad Hariri ve ailesine ilişkin olan Oger Telecom A.Ş. (OTAŞ), 6,5 milyar dolara satın aldığı Türk Telekom’a, yalnızca 1,6 milyar dolarlık ödeme yaptı. 2007’de, kalan taksitleri tek seferde ödeme imgesi altında Türk bankalarından 5 milyar dolar kredi aldı. Akabinde borçlarını ödemekte zorlandığı nedeni öne sürülerek Hazine’yi devreye sokarak, 2013 yılında Türkiye bankalarından 4,5 milyar dolar daha refinansman kredisi aldı ve özelleştirmeyle kendilerine devredilen yüzde 55 TT payını rehin ederek teminat gösterdi. Bankalara kredi borcunu ödemeyen, vergi borçlarını taksitlendiren Hariri Ailesi ve OTAŞ, bu mühlet ortasında TT’nin 10-12 milyar dolar içindeki kârını kendi hesaplarına ve şirketlerine transfer ettiler. Bir manada 6,5 milyar dolarlık özelleştirme bedelini cebinden 1 dolar çıkmaksızın, TT’nin yüzde 55 payını teminat göstererek Türk bankalarından aldığı krediyle ödeyen, sonrasındasında bu kredileri de ödemeyip üç Türk bankasına (Akbank, İş Bankası, Garanti Bankası) 4,3 milyar dolar kredi borcu takarak Türkiye’yi terk eden Hariri, bu mühlet içerisinde TT’nin içini boşalttı.
169 MİLYON LİRA ÇOK YETERSİZ BİR HİBE TAKVİYESİ: İktidar, yaklaşan tehlikenin büyüklüğünü fark etmekten aciz biçimde çılgın projeler peşinde koşarak Sudan’da, diğer Afrika ülkelerinde 99 yıllığına milyonlarca dolara topraklar kiralamaya, çiftlikler kurmaya girişti. Buralarda üretilen eserlere Türkiye’ye gümrüksüz ithal avantajı sağlandı. Boş tarım topraklarında üretime dönük teşebbüslere verilecek yüzde 75 hibenin finansmanı, 2022 Yatırım Programı’nın Bitkisel Üretimi Geliştirme kalemine ayrılan 169 milyon 15 bin liralık ödenekten karşılanacak. Lakin 169 milyon lira hayli yetersiz bir hibe takviyesi ve muhtemelen yeri olan, ekemeyen bir fazlaca üretici, üretmek istediği biçimde bu takviyeden yararlanamayacak.
YABANCI YATIRIMCILAR 1 MİLYAR 601 MİLYON DOLARLIK MENKUL DEĞER SATARAK TÜRKİYE’DEN ÇEKİLDİ: Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda üç yılda üçüncü bakan değişikliği gerçekleşirkilk evvel ‘Çin Modeli’ olarak isimlendirilen yeni ekonomik programa uzun mühlet isim arandıktan daha sonra ‘Yerli-Milli Türkiye İktisat Programı’ isminde karar kılındı. İnat ve ‘nas’ ısrarıyla başlatılan faiz indirimleriyle döviz kurlarının ve enflasyonun denetimini elinden kaçırarak kendi programını kendisi tahrip eden iktidar, milyarlarca dolarlık rezerv satışına mal olan Kur Muhafazalı TL Mevduat modelini icat ederek ülke iktisadını yeni ve daha büyük risklerin içine attı. Ocak ve şubat aylarındaki dış ticaret açığı toplamının iki ayda 18,4 milyar dolara ulaşması üzerine, bu gidişin cari açığı patlatacağını, döviz kıtlığı riskini artıracağını epeyce evvelinde tabir etmiştim. Hakikaten Merkez Bankası’nın deklare ettiğı Ocak 2022 Ödemeler İstikrarı Bilançosu sayılarıyla yılın birinci ayındaki cari açık fiyatı, aylık 7,1 milyar dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın birebir ayından bu yana 12 aylık birikimli cari açık meblağı da 14,9 milyar dolardan 20,2 milyar dolara yükseldi. Merkez Bankası, bu gelişmede, ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığının 6 milyar 425 milyon dolar artarak 8 milyar 333 milyon dolara yükselmesinin tesirli olduğunu kaydediyor. Ocak ayında portföy yatırımlarında 766 milyon dolar meblağında net çıkış yaşandı. Yabancı yatırımcılar, 4 Mart’a kadar olan müddette toplam 1 milyar 601 milyon dolarlık menkul değer satarak Türkiye’den çekildiler.
TÜRKİYE VARLIK FONU: TVF, daima biçimde borçlanarak, faizle kredi bulmaya çalışarak faaliyetlerini yürütüyor. Pay alımı için yerli bankalar konsorsiyumundan 1,6 milyar dolar borçlanan TVF, daha evvel de Çin’den 1 milyar euro meblağında borçlanmaya gitti. Bu borçlanmayla İstanbul Finans Merkezi inşaatını üstlenip bitiremeyen iktidar müteahhitlerinin borçları üstlenilerek binayı TVF satın aldı ve inşaat işleri de Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım’a verilerek bir daha ihaleye çıkartıldı. Dışarıdan euro borçlanıp içeride bu parayı inşaata, betona yatıran bir varlık fonu örneği dünyada yok.
TVF bünyesine oluşturulan ‘Piyasa İstikrar ve İstikrar Alt Fonu’ (PDİF) tarafınca kamu bankalarına yönelik sermaye enjeksiyonuyla aktarılan fiyatlar şöyle:
Ziraat Bankası
21,8 milyar TL
T. Halk Bankası
13,4 milyar TL
T. Vakıflar Bankası
13,4 milyar TL
T. Kalkınma ve Yatırım Bankası
1,5 milyar TL
Ziraat İştirak Bankası
900 Milyon TL
Emlak İştirak Bankası
500 milyon TL
TOPLAM
51 milyar 500 milyon TL
EMTİA FİYATLARINDA YÜZDE 50-100 ORTASINDA ARTIŞ: Dünya genelinde başta demir-çelik olmak üzere emtia fiyatlarındaki artan fiyatların tesiri, Türkiye’de TL’nin kıymet kaybı ve kur artışlarıyla daha yıkıcı hale geldi. Yalnızca geçen yılın eylül ayından bu yana, bugüne kadar görülmedik biçimde emtia fiyatlarında yüzde 50-100 içinde artışlar kelam konusu. TÜİK’in materyal ve personellik olmak üzere iki ana kümede derlediği maliyet artışları ve buna dayalı oluşan maliyet endeks artışında, materyaldeki maliyet artışı verisi ocak ayında yüzde 98’e yükseldi. Personellik maliyetlerinde yüzde 41 oranında yükseliş kelam konusu. Gerek gereçte gerekse işçilikteki maliyet artışları, bugüne kadar endekste gözlenen en yüksek artışlar. Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi de yıllık yüzde 87,22, aylık yüzde 16,63 arttı. Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi, bundan evvelki aya göre yüzde 16,63, geçen yılın tıpkı ayına göre yüzde 87,22 arttı. Bina dışı inşaatlarda gereç endeksi bundan evvelki aya göre yüzde 13,11, personellik endeksi yüzde 30,75 arttı. Ayrıyeten bundan evvelki yılın tıpkı ayına bakılırsa materyal endeksi yüzde 106,92, personellik endeksi yüzde 40,74 arttı.
RUSYA’NIN TEMERRÜDE DÜŞMESİ TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ AKSİLİKLERİN ARTMASINA niye OLACAK: Rusya’ya yönelik olarak yürürlüğe konulan ve bugüne kadar örneği görülmemiş yükteki yaptırımlar, Rusya Federasyonu’nun temerrüde düşmesi, ödemelerini yapamaz pozisyona gelmesi ihtimalini güçlendirdi. Rus havayolu şirketleri, ülke dışına seferleri tümüyle durdurdu. Rusya’nın yakın gelecekte temerrüde düşmesi ve dış ödemelerini devlet olarak yapamaz pozisyona gelmesi, Türkiye iktisadı üstündeki aksiliklerin katlanarak artmasına niye olacaktır. Rusya’nın kredi notunda da peş peşe indirimler yapılıyor. Rublenin bir aylık bedel kaybı yüzde 50’yi aştı. Rusya Devlet Lideri Putin, bu ihtimali gözeterek imzaladığı bir kararnameyle Rusya’nın mali yükümlülüklerinin döviz yerine ruble ile karşılanması sonucunı yürürlüğe koydu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin içindeki toplantıda ikili ticaretin ulusal paralarla yapılmasının gündeme geldiği ve olumlu yaklaşıldığı belirtildi. Lakin döviz darboğazındaki Türkiye açısından alacaklarını dünyada yaptırım ve ambargo altında bulunan Rus rublesi ile tahsil etmek kanımca tahlil olmayacaktır. Türkiye, ihracat, müteahhitlik hizmetleri, turizm vb. alanlarında ödemelerin rubleyle yapılmasını kabul ettiği takdirde bu milyarlarca rubleyi Rusya haricinde hangi pazarda kullanacak?
BATI’DAN VE NATO’DAN BASKI OLDUĞUNU GÖSTERİYOR: İsrail Cumhurbaşkanı’nın akabinde Yunanistan ve Almanya başbakanlarının Türkiye ziyaretleri, ABD Başkanı’nın uzun bir ortadan daha sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı telefonla arayarak görüşmesi, NATO Genel Sekreteri’nin ziyareti, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı daha sonrasında Türkiye’ye yönelik bakışın değişmeye başladığını, batılı ülkelerin Türkiye’yi tarafsızlık siyasetinden vazgeçirmeye, Rusya’dan uzaklaştırmaya yöneldiğini gösteriyor. Ayrıyeten NATO Genel Sekreteri’nin de Antalya’ya gelmesi, burada Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmesi bir diğer dikkat çeken gelişme. NATO Genel Sekreteri’nin toplantıda Türkiye’den yaptırımlara katılmasını istemesi ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü’nün bu talebin reddedildiğini açıklaması değerli bir detay. Bir yandan Türkiye Rusya’dan uzaklaştırılmaya çalışılırken öbür yandan yaptırımlara katılma talebinin gündeme getirilmesi, Türkiye’nin şu ana kadar izlediği tarafsızlık konumunu terk etmesi tarafında Batı’dan ve NATO’dan baskı olduğunu gösteriyor.
BİDEN İDARESİ PYD-YPG’YE SİLAH VE MALİ TAKVİYEYE SÜRAT VERDİ: Rusya’nın Ukrayna’nın işgaline ağırlaşmasıyla büyük ölçüde gündemden düşen ve geri planda kalan Suriye’de kıymetli gelişmeler yaşanıyor. Biden idaresi, Rusya’yı Suriye’de de çembere alma tarafında birtakım teşebbüslerde bulunurken bir yandan da PYD-YPG’ye silah ve mali dayanağa sürat verdi. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman’ın sessiz sedasız Ankara ziyareti, ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Ethan Goldrich’in de bununla birlikte Ankara ve akabinde Suriye’de ağır bir temas trafiği yürütmesi gözlerden kaçtı. Toplantı daha sonrası yapılan ortak açıklamada, Suriye’de yeni bir kimyasal hücum tezi gündeme getirilerek Esad idaresinin ve buna göz yumacak Rusya’nın Suriye’de işlediği savaş kabahatlerinin cezasız kalmaması gerektiğinin vurgulanması dikkat cazibeli. Washington’daki bu görüşmede ortaya atılan Suriye’de kimyasal hücum tezinin çabucak ardından ABD idaresinin ve Ukrayna’nın eş vakitli olarak Rusya’nın Ukrayna’da kimyasal ve biyolojik atağa hazırlandığının öne sürülmesi, kanımca bir hazırlığın işareti. Öteden beri Rusya, ABD’nin Ukrayna’da biyolojik araştırma ve üretim tesislerinin olduğunu öne sürüyor.
ABD’NİN SURİYE’Yİ HAREKETLENDİRMEYE YÖNELMESİ İNSANİ KRİZLERE KARŞI HAZIRLIKLI OLMAMIZI GEREKTİRİYOR: ABD’nin Ukrayna ve Suriye için eş vakitli olarak kimyasal atak tezinde bulunması, Esad ve Rusya’yı amaç göstermesi, bunun yanı sıra iki üst seviye dışişleri bürokratını Ankara ve Suriye’de temaslara göndermesi, Türkiye’yi de kapsayacak birtakım planların yapıldığını gösteriyor. Ethan Goldirch’in ziyaretinde, ABD idaresi tarafınca bütçeden PYD-YPG’ye tahsis edilen 125 milyon doların yanı sıra yeni silahların gönderileceği belirtildi. ABD ve Arap medyasında yer alan haberlerde, Goldrich ile yapılan görüşmelerde geçen yıl haziran ayında Suriye’ye karşı uygulamaya konulan Sezar yaptırımlarının ele alındığı, TSK denetimindeki Afrin haricinde PYD-YPG-SDG kontrolündeki bölgelerin yaptırımların dışına çıkartılacağı belirtiliyor.
Tüm bu gelişmeler Suriye’de yeni çatışma ve harekâtların planlandığını ortaya koyarken Türkiye’nin bu süreçten dışlanması ve Türkiye’nin terör örgütü kabulüne karşın sürecin PYD-YPG-SDG ile yürütülmesi, Rusya’nın, Esad’ın yanı sıra Türkiye’nin de amaç alınması ihtimalini sergiliyor. ABD’nin Suriye’deki teşebbüsleri sürat kazanırken ABD ve Avrupa medyasında Suriyeli cihatçıların Rusya’ya karşı savaşmak üzere Ukrayna’ya geçtiği haberlerinin yayınlanması, başka yandan Putin’in Ukrayna’da sokak savaşları için Suriye’den tecrübeli savaşçıları getireceği tezlerinin ortaya atılması, vakit içindema olarak manidar. Türkiye kuzeyindeki savaşla ilgilenirken bir anda ABD’nin Suriye’yi hareketlendirmeye yönelmesi, önümüzdeki günlerde güneyimizde de sıcak gelişmelerle, beklenen çatışmalarla, insani krizlerle karşı karşıya kalabileceğimizi, tüm bunlara hazırlıklı olmamız gerektiğini, işaret ediyor.”
Toprak, raporunda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın tabiplere yönelik “Giderlerse gitsinler” kelamlarını, Türk Telekom’un (TT) Varlık Fonu’na (TVF) devredilmesini, cari açığın bir yılda 20 milyar doları aşmasını ve yabancı ülkelerin devlet ve hükümet bakanlarının Türkiye’ye ziyaretleri kıymetlendirdi.
Toprak’ın haftalık kıymetlendirme raporundaki ana başlıklar şu biçimde:
MUHTEŞEM LİG’İ ŞAİBELİ HALE GETİRDİ: “Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Merkez Hakem Komitesi (MHK), liglerin bitimine 10 hafta kala, ortalarında memleketler arası klasmanda üstün mesleğe sahip FIFA, UEFA kokartlı hakemlerin olduğu 13 futbol hakeminin bakılırsavini sonlandırdı. misyondan azledilen hakemler, sonucu basından öğrendiklerini, münasebetin ne olduğunu bilmediklerini belirtiyorlar. MHK Lideri, karar daha sonrası yaptığı açıklamada bakılırsavleri sonlandırılan hakemler hakkında lisana getirdiği ‘Hür ve rahat karar veremiyorlardı, bir gün bile bekleyemezdik’ sözlerinin öne sürülen sebebini açıklamak zorundadır. Bu tabirler, bugüne kadar oynanan maçlara, verilen hakem kararlarına, maçların neticelerina ve Üstün Lig’deki puan sıralamasına gölge düşürmüş, Lig’i şaibeli hale getirmiştir. Daha evvel güzide bir kulübümüze yönelik kurgulanan şike kumpas davalarının temelsiz olduğu ortaya çıktı. O devirde TFF ve MHK, hazırlayıp onayladıkları şike raporlarıyla UEFA’da Avrupa kupalarında kulüplerimizin menedilmesine, ağır para cezaları almalarına yer hazırladılar. Esaslı kulübümüz ve yöneticileri aklandı; TFF idaresine, MHK’ya, o raporları hazırlayanlara hesap sorulmadı.
CUMHURBAŞKANI TABİPLERİN AÇLIK HUDUDUNDA YAŞADIĞINI İTİRAF ETTİ: Koronavirüs salgınında en özverili gayret eden tabipler ve sıhhat çalışanlarına en ufak bir nakdî takviye yapılmadı. Döner sermaye hisselerinde komik denilebilecek cüzi ödemeler de altı ayın sonunda kesildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, hekimlerin yurt dışına gitmesini ya da özel hastanelere geçmesini büsbütün mali niçinlere endeksleme uğraşına girişirken tabiplerin 8-9 bin lira maaş aldığını söylemiş oldu. Açlık sonunun yaklaşık 5 bin lira, yoksulluk sonunun yaklaşık 15 bin olarak hesaplandığı Türkiye’de tabiplerin açlık-yoksulluk hududu içinde fiyatlarla çalıştırıldığını şahsen itiraf etmiş oldu.
TÜRK TELEKOM: AKP’nin 2005 yılında yüzde 55 payını Lübnanlı Hariri Ailesi’ne 6,5 milyar dolara satarak özelleştirdiği Türk Telekom, TVF tarafınca 1,6 milyar dolar borçlanılarak Fon bünyesine katıldı. Lübnan’daki rüşvet ve yolsuzluklarıyla ülkeyi iflasa sürükleyen, halkın ayaklanmasına sebep olan Saad Hariri ve ailesine ilişkin olan Oger Telecom A.Ş. (OTAŞ), 6,5 milyar dolara satın aldığı Türk Telekom’a, yalnızca 1,6 milyar dolarlık ödeme yaptı. 2007’de, kalan taksitleri tek seferde ödeme imgesi altında Türk bankalarından 5 milyar dolar kredi aldı. Akabinde borçlarını ödemekte zorlandığı nedeni öne sürülerek Hazine’yi devreye sokarak, 2013 yılında Türkiye bankalarından 4,5 milyar dolar daha refinansman kredisi aldı ve özelleştirmeyle kendilerine devredilen yüzde 55 TT payını rehin ederek teminat gösterdi. Bankalara kredi borcunu ödemeyen, vergi borçlarını taksitlendiren Hariri Ailesi ve OTAŞ, bu mühlet ortasında TT’nin 10-12 milyar dolar içindeki kârını kendi hesaplarına ve şirketlerine transfer ettiler. Bir manada 6,5 milyar dolarlık özelleştirme bedelini cebinden 1 dolar çıkmaksızın, TT’nin yüzde 55 payını teminat göstererek Türk bankalarından aldığı krediyle ödeyen, sonrasındasında bu kredileri de ödemeyip üç Türk bankasına (Akbank, İş Bankası, Garanti Bankası) 4,3 milyar dolar kredi borcu takarak Türkiye’yi terk eden Hariri, bu mühlet içerisinde TT’nin içini boşalttı.
169 MİLYON LİRA ÇOK YETERSİZ BİR HİBE TAKVİYESİ: İktidar, yaklaşan tehlikenin büyüklüğünü fark etmekten aciz biçimde çılgın projeler peşinde koşarak Sudan’da, diğer Afrika ülkelerinde 99 yıllığına milyonlarca dolara topraklar kiralamaya, çiftlikler kurmaya girişti. Buralarda üretilen eserlere Türkiye’ye gümrüksüz ithal avantajı sağlandı. Boş tarım topraklarında üretime dönük teşebbüslere verilecek yüzde 75 hibenin finansmanı, 2022 Yatırım Programı’nın Bitkisel Üretimi Geliştirme kalemine ayrılan 169 milyon 15 bin liralık ödenekten karşılanacak. Lakin 169 milyon lira hayli yetersiz bir hibe takviyesi ve muhtemelen yeri olan, ekemeyen bir fazlaca üretici, üretmek istediği biçimde bu takviyeden yararlanamayacak.
YABANCI YATIRIMCILAR 1 MİLYAR 601 MİLYON DOLARLIK MENKUL DEĞER SATARAK TÜRKİYE’DEN ÇEKİLDİ: Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda üç yılda üçüncü bakan değişikliği gerçekleşirkilk evvel ‘Çin Modeli’ olarak isimlendirilen yeni ekonomik programa uzun mühlet isim arandıktan daha sonra ‘Yerli-Milli Türkiye İktisat Programı’ isminde karar kılındı. İnat ve ‘nas’ ısrarıyla başlatılan faiz indirimleriyle döviz kurlarının ve enflasyonun denetimini elinden kaçırarak kendi programını kendisi tahrip eden iktidar, milyarlarca dolarlık rezerv satışına mal olan Kur Muhafazalı TL Mevduat modelini icat ederek ülke iktisadını yeni ve daha büyük risklerin içine attı. Ocak ve şubat aylarındaki dış ticaret açığı toplamının iki ayda 18,4 milyar dolara ulaşması üzerine, bu gidişin cari açığı patlatacağını, döviz kıtlığı riskini artıracağını epeyce evvelinde tabir etmiştim. Hakikaten Merkez Bankası’nın deklare ettiğı Ocak 2022 Ödemeler İstikrarı Bilançosu sayılarıyla yılın birinci ayındaki cari açık fiyatı, aylık 7,1 milyar dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın birebir ayından bu yana 12 aylık birikimli cari açık meblağı da 14,9 milyar dolardan 20,2 milyar dolara yükseldi. Merkez Bankası, bu gelişmede, ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığının 6 milyar 425 milyon dolar artarak 8 milyar 333 milyon dolara yükselmesinin tesirli olduğunu kaydediyor. Ocak ayında portföy yatırımlarında 766 milyon dolar meblağında net çıkış yaşandı. Yabancı yatırımcılar, 4 Mart’a kadar olan müddette toplam 1 milyar 601 milyon dolarlık menkul değer satarak Türkiye’den çekildiler.
TÜRKİYE VARLIK FONU: TVF, daima biçimde borçlanarak, faizle kredi bulmaya çalışarak faaliyetlerini yürütüyor. Pay alımı için yerli bankalar konsorsiyumundan 1,6 milyar dolar borçlanan TVF, daha evvel de Çin’den 1 milyar euro meblağında borçlanmaya gitti. Bu borçlanmayla İstanbul Finans Merkezi inşaatını üstlenip bitiremeyen iktidar müteahhitlerinin borçları üstlenilerek binayı TVF satın aldı ve inşaat işleri de Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım’a verilerek bir daha ihaleye çıkartıldı. Dışarıdan euro borçlanıp içeride bu parayı inşaata, betona yatıran bir varlık fonu örneği dünyada yok.
TVF bünyesine oluşturulan ‘Piyasa İstikrar ve İstikrar Alt Fonu’ (PDİF) tarafınca kamu bankalarına yönelik sermaye enjeksiyonuyla aktarılan fiyatlar şöyle:
Ziraat Bankası
21,8 milyar TL
T. Halk Bankası
13,4 milyar TL
T. Vakıflar Bankası
13,4 milyar TL
T. Kalkınma ve Yatırım Bankası
1,5 milyar TL
Ziraat İştirak Bankası
900 Milyon TL
Emlak İştirak Bankası
500 milyon TL
TOPLAM
51 milyar 500 milyon TL
EMTİA FİYATLARINDA YÜZDE 50-100 ORTASINDA ARTIŞ: Dünya genelinde başta demir-çelik olmak üzere emtia fiyatlarındaki artan fiyatların tesiri, Türkiye’de TL’nin kıymet kaybı ve kur artışlarıyla daha yıkıcı hale geldi. Yalnızca geçen yılın eylül ayından bu yana, bugüne kadar görülmedik biçimde emtia fiyatlarında yüzde 50-100 içinde artışlar kelam konusu. TÜİK’in materyal ve personellik olmak üzere iki ana kümede derlediği maliyet artışları ve buna dayalı oluşan maliyet endeks artışında, materyaldeki maliyet artışı verisi ocak ayında yüzde 98’e yükseldi. Personellik maliyetlerinde yüzde 41 oranında yükseliş kelam konusu. Gerek gereçte gerekse işçilikteki maliyet artışları, bugüne kadar endekste gözlenen en yüksek artışlar. Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi de yıllık yüzde 87,22, aylık yüzde 16,63 arttı. Bina dışı yapılar için inşaat maliyet endeksi, bundan evvelki aya göre yüzde 16,63, geçen yılın tıpkı ayına göre yüzde 87,22 arttı. Bina dışı inşaatlarda gereç endeksi bundan evvelki aya göre yüzde 13,11, personellik endeksi yüzde 30,75 arttı. Ayrıyeten bundan evvelki yılın tıpkı ayına bakılırsa materyal endeksi yüzde 106,92, personellik endeksi yüzde 40,74 arttı.
RUSYA’NIN TEMERRÜDE DÜŞMESİ TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ AKSİLİKLERİN ARTMASINA niye OLACAK: Rusya’ya yönelik olarak yürürlüğe konulan ve bugüne kadar örneği görülmemiş yükteki yaptırımlar, Rusya Federasyonu’nun temerrüde düşmesi, ödemelerini yapamaz pozisyona gelmesi ihtimalini güçlendirdi. Rus havayolu şirketleri, ülke dışına seferleri tümüyle durdurdu. Rusya’nın yakın gelecekte temerrüde düşmesi ve dış ödemelerini devlet olarak yapamaz pozisyona gelmesi, Türkiye iktisadı üstündeki aksiliklerin katlanarak artmasına niye olacaktır. Rusya’nın kredi notunda da peş peşe indirimler yapılıyor. Rublenin bir aylık bedel kaybı yüzde 50’yi aştı. Rusya Devlet Lideri Putin, bu ihtimali gözeterek imzaladığı bir kararnameyle Rusya’nın mali yükümlülüklerinin döviz yerine ruble ile karşılanması sonucunı yürürlüğe koydu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin içindeki toplantıda ikili ticaretin ulusal paralarla yapılmasının gündeme geldiği ve olumlu yaklaşıldığı belirtildi. Lakin döviz darboğazındaki Türkiye açısından alacaklarını dünyada yaptırım ve ambargo altında bulunan Rus rublesi ile tahsil etmek kanımca tahlil olmayacaktır. Türkiye, ihracat, müteahhitlik hizmetleri, turizm vb. alanlarında ödemelerin rubleyle yapılmasını kabul ettiği takdirde bu milyarlarca rubleyi Rusya haricinde hangi pazarda kullanacak?
BATI’DAN VE NATO’DAN BASKI OLDUĞUNU GÖSTERİYOR: İsrail Cumhurbaşkanı’nın akabinde Yunanistan ve Almanya başbakanlarının Türkiye ziyaretleri, ABD Başkanı’nın uzun bir ortadan daha sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı telefonla arayarak görüşmesi, NATO Genel Sekreteri’nin ziyareti, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı daha sonrasında Türkiye’ye yönelik bakışın değişmeye başladığını, batılı ülkelerin Türkiye’yi tarafsızlık siyasetinden vazgeçirmeye, Rusya’dan uzaklaştırmaya yöneldiğini gösteriyor. Ayrıyeten NATO Genel Sekreteri’nin de Antalya’ya gelmesi, burada Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmesi bir diğer dikkat çeken gelişme. NATO Genel Sekreteri’nin toplantıda Türkiye’den yaptırımlara katılmasını istemesi ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü’nün bu talebin reddedildiğini açıklaması değerli bir detay. Bir yandan Türkiye Rusya’dan uzaklaştırılmaya çalışılırken öbür yandan yaptırımlara katılma talebinin gündeme getirilmesi, Türkiye’nin şu ana kadar izlediği tarafsızlık konumunu terk etmesi tarafında Batı’dan ve NATO’dan baskı olduğunu gösteriyor.
BİDEN İDARESİ PYD-YPG’YE SİLAH VE MALİ TAKVİYEYE SÜRAT VERDİ: Rusya’nın Ukrayna’nın işgaline ağırlaşmasıyla büyük ölçüde gündemden düşen ve geri planda kalan Suriye’de kıymetli gelişmeler yaşanıyor. Biden idaresi, Rusya’yı Suriye’de de çembere alma tarafında birtakım teşebbüslerde bulunurken bir yandan da PYD-YPG’ye silah ve mali dayanağa sürat verdi. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman’ın sessiz sedasız Ankara ziyareti, ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Ethan Goldrich’in de bununla birlikte Ankara ve akabinde Suriye’de ağır bir temas trafiği yürütmesi gözlerden kaçtı. Toplantı daha sonrası yapılan ortak açıklamada, Suriye’de yeni bir kimyasal hücum tezi gündeme getirilerek Esad idaresinin ve buna göz yumacak Rusya’nın Suriye’de işlediği savaş kabahatlerinin cezasız kalmaması gerektiğinin vurgulanması dikkat cazibeli. Washington’daki bu görüşmede ortaya atılan Suriye’de kimyasal hücum tezinin çabucak ardından ABD idaresinin ve Ukrayna’nın eş vakitli olarak Rusya’nın Ukrayna’da kimyasal ve biyolojik atağa hazırlandığının öne sürülmesi, kanımca bir hazırlığın işareti. Öteden beri Rusya, ABD’nin Ukrayna’da biyolojik araştırma ve üretim tesislerinin olduğunu öne sürüyor.
ABD’NİN SURİYE’Yİ HAREKETLENDİRMEYE YÖNELMESİ İNSANİ KRİZLERE KARŞI HAZIRLIKLI OLMAMIZI GEREKTİRİYOR: ABD’nin Ukrayna ve Suriye için eş vakitli olarak kimyasal atak tezinde bulunması, Esad ve Rusya’yı amaç göstermesi, bunun yanı sıra iki üst seviye dışişleri bürokratını Ankara ve Suriye’de temaslara göndermesi, Türkiye’yi de kapsayacak birtakım planların yapıldığını gösteriyor. Ethan Goldirch’in ziyaretinde, ABD idaresi tarafınca bütçeden PYD-YPG’ye tahsis edilen 125 milyon doların yanı sıra yeni silahların gönderileceği belirtildi. ABD ve Arap medyasında yer alan haberlerde, Goldrich ile yapılan görüşmelerde geçen yıl haziran ayında Suriye’ye karşı uygulamaya konulan Sezar yaptırımlarının ele alındığı, TSK denetimindeki Afrin haricinde PYD-YPG-SDG kontrolündeki bölgelerin yaptırımların dışına çıkartılacağı belirtiliyor.
Tüm bu gelişmeler Suriye’de yeni çatışma ve harekâtların planlandığını ortaya koyarken Türkiye’nin bu süreçten dışlanması ve Türkiye’nin terör örgütü kabulüne karşın sürecin PYD-YPG-SDG ile yürütülmesi, Rusya’nın, Esad’ın yanı sıra Türkiye’nin de amaç alınması ihtimalini sergiliyor. ABD’nin Suriye’deki teşebbüsleri sürat kazanırken ABD ve Avrupa medyasında Suriyeli cihatçıların Rusya’ya karşı savaşmak üzere Ukrayna’ya geçtiği haberlerinin yayınlanması, başka yandan Putin’in Ukrayna’da sokak savaşları için Suriye’den tecrübeli savaşçıları getireceği tezlerinin ortaya atılması, vakit içindema olarak manidar. Türkiye kuzeyindeki savaşla ilgilenirken bir anda ABD’nin Suriye’yi hareketlendirmeye yönelmesi, önümüzdeki günlerde güneyimizde de sıcak gelişmelerle, beklenen çatışmalarla, insani krizlerle karşı karşıya kalabileceğimizi, tüm bunlara hazırlıklı olmamız gerektiğini, işaret ediyor.”