Türk Çini Sanatı, Anadolu uygarlığını tarihi form ve inceliklerle kültürel bir miras olarak konutlarımıza kadar taşımaktadır. Kütahya Çinisi, İznik Çinisi, Türk Çinisi’nin vatanı olarak kabul edilmektedir. Çini sanatı bu topraklarda asırlık bir geçmişe sahiptir.
ÇİNİ ÇEŞİTLERİ
Türk Çinisi, iki kısma ayrılmaktadır.Duvar Çinileri: Çini Sanatının birinci periyotlarında “Kaşi” olarak nitelendirilirken, Batılılar tarafınca “Tile-Art” olarak isimlendirilmektedir.Evani Çinileri: Tabak, kase, vazo, sürahi, bardak, kupa vb. seramik mamüllerinden oluşmaktadır.Kütahya Çinisi ve İznik Çinileri ‘sır altı’ çalışmalardır. Birinci kademe olarak, desen tasarımı yapılacak formun bisküvileri hazırlanmaktadır. sonrasındasında bisküvi formlar, eserler, özel fırçalar ve su bazlı özel boyalarla oluşturulmaktadır. Konturu çizilen ve boyanan eser, sır küpüne daldırılarak sırlanır ve sır küpünden çıkarılır. Çini eserleri, odun fırınlarında fırınlanmaktadır. Sırlama yapılırken dikkat edilmesi gereken konular, fırın derecesinin ayarlanması, bekletilme müddeti ile eserler, fırında son hallerini almaktadır. Sır altı boyalar fırında oluşmakta ve parlaklık kazanmaktadır.
ÇİNİ İMALİNDE KULLANILAN TEKNİKLER
Çini sanatında hamurun aldığı hal ve yapılan sırlamaya göre teknikler farklılık göstermektedir.Bu farklı teknikler şu biçimdedir;*Sır Altı Tekniği ve Sır Üstü Tekniği: Sırlama ile yapılan iki tekniktir. Yapılan çininin üzerine sırlama yapıldıktan daha sonra fırınlandığı taktirde sır üstü denilen teknik uygulanır. Şayet fırınlanmaz ise sır altı denilen teknik kullanılır.*Minai Tekniği: Tek rengin hâkim olduğu çinide desen kullanılmaz. Buna Minai tekniği ismi verilir.*Lüster Tekniği: Madeni renkleri elde edebilmek için lüster tekniği kullanılır.*Lacvardina Tekniği: Tıpkı minai tekniğinde olduğu üzere tek renk kullanılır. Tek bir farkla bu teknikte desen kullanılır.Çini Sanatı ve Porselen Desenleme (Süsleme) Sanatı günümüzde benzeri sanat olarak algılanıyor olsa da, bu iki sanatı birbirinden ayıran en kıymetli özellik, Çini Sanatı “Sır Altı Tekniği” ile yapılmaktadır. Porselen Desenleme Sanatı ise “Sır Üstü Tekniği” ile yapılmaktadır.
ÇİNİ PİŞİRME SÜRECİ
Çini sanatının pişirme basamağında süreç iki defa yenidenlanıyor. Birinci pişirme süreci 900 derece ile bir arada bisküvi ismini almaktadır. Bisküvi basamağında 24 saat olacak biçimde hamur yavaş yavaş pişirilir. Birinci pişirme metodunun hedefi toprağın daha da sıkılaşmasını sağlamaktır. İkinci pişirme etabında ise modüller tek tek fırınlanmalıdır.Eğer ki pişirilen nesneler birbirine değerek fırınlanırsa birbirlerine değdikleri için parçalanma ihtimalleri yüksektir. Pişirme süreci bittikten daha sonra dışarıya alınan çiniler yavaş yavaş soğumaya bırakılmalıdır. Bunun niçini de çinilerin çatlamasını önlemektir.
ÇİNİ SANATINDA KULLANILAN RENKLER
Çini sanatında kullanılmak istenilen renkler değişkenlik gösterebilir. Bu pişirme ve sırlama durumuna bakılırsa değişebilir. Çoklukla kullanılacak başlı renkler pişirme ve sırlama durumuna bakılırsa belirlenir. Pembe boya için nikel oksit, kırmızı boya için ise selen bileşikleri, mavi boya ortasında kobalt ksit kullanılmaktadır. Değişkenlik gösteren bu renkler en sık kullanılanlar olarak bilinir.
ÇİNİYE UYGULANAN BOYALARA RENK VEREN BİLEŞİKLER
Çiniyi süslemede kullanılan boyaların rengini aldığı bileşikler şöyledir;Bakır, Kobalt, Mangan, Kurşun oksit, Demir, Selen Bileşikleri, Nikel, Krom oksit
ÇİNİ SANATINDA SIRLAMA SÜRECİ
Çini sanatında ortaya çıkarılan seramikler üzerine sürülen camsı parlak unsur ile sırlanmış olur. Boyama sürecinin akabinde renksiz sırlar, seramiklerin üzerinde yerini alır. Hem renksiz birebir vakitte renkli sırlama vardır. Çiniyi yapan kişi dengeyi sağlayacak biçimde kullanmalıdır. Yerleştirirken ya eser batırılarak ya da sevimli akıtılması ile gerçekleştirilir. bu türlü sanatçı tarafınca istenilen renkler kullanılmış olunur.
TÜRK ÇİNİ SANATININ TARİHÇESİ
Çini sanatı tarihi uzun senelera dayanmaktadır. Bu el sanatı, Karahanlılar devrine ilişkin yapılarda süsleme sanatı olarak görülmüştür. Türk çini sanatının bin yılı aşkın bir tarihi olduğu anlaşılmaktadır. Çini sanatı, Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları tarafınca devam ettirilmiştir. Selçuklu devrinde birfazlaca cami, menderese, saray, türbe ve kervansaray üzere yapılar çini sanatı ile süslenmiştir.bu vakitte ekseriyetle lacivert, mavi, hardal, kahverengi ve siyah renkler kullanılmıştır. Selçuklu periyoduna ilişkin çiniler çoklukla, altıgen, kare ve dikdörtgen tekniklerinde olma özelliği taşımaktadır. Ekseriyetle mozaik formlar kullanılmıştır. Mozaik sistemlerin yanı sıra Kufi şekli yazılar ve Rumi motiflerde yer almıştır. Selçuklu periyodundan daha sonra birfazlaca beylik bu sanatı icra etmiştir. Osmanlı devletinin kurulmasıyla çini sanatı farklı bir devir hayatış ve mana kazanmıştır.Osmanlı devrinde birbirinden farklı yapılar motiflerle ve renklendirmelerle süslenerek, çini sanatı yaşatılmıştır. Tarih boyunca klasik Türk el sanatı olarak yer almıştır. 16. yüzyılda İznik ve Kütahya çinileri gelişim göstermiş ve Türk çini sanatı olarak doruğa ulaşmıştır. bu vakitte İznik’te üretilen çiniler daha da renklenmiştir. Yeşil, kırmızı, turkuaz, lacivert ve kahverengi tonları kullanılarak farklılık katılmıştır.
TÜRK ÇİNİ SANATININ BİRİNCİ ÖRNEKLERİ VE USTALARI
Ülkemizde çini sanatının birinci görüldüğü yerler;
Bursa- Muradiye Mescidi
Bursa- Yeşil Camii
Edirne- Şah Melek Paşa Mescidi
Çinili Köşk
Haseki Medresesi
İstanbul-Mahmut Paşa Türbesi
İstanbul- Yavuz Sultan Selim Camii ve Türbesi
Edirne- Muradiye Mescidi
İznik- Yeşil Camii
Baba Nakkaş ve Veli can ülkemizde çini sanatını ustalıkla kullanan iki büyük sanatçıdır.
ÇİNİ ÇEŞİTLERİ
Türk Çinisi, iki kısma ayrılmaktadır.Duvar Çinileri: Çini Sanatının birinci periyotlarında “Kaşi” olarak nitelendirilirken, Batılılar tarafınca “Tile-Art” olarak isimlendirilmektedir.Evani Çinileri: Tabak, kase, vazo, sürahi, bardak, kupa vb. seramik mamüllerinden oluşmaktadır.Kütahya Çinisi ve İznik Çinileri ‘sır altı’ çalışmalardır. Birinci kademe olarak, desen tasarımı yapılacak formun bisküvileri hazırlanmaktadır. sonrasındasında bisküvi formlar, eserler, özel fırçalar ve su bazlı özel boyalarla oluşturulmaktadır. Konturu çizilen ve boyanan eser, sır küpüne daldırılarak sırlanır ve sır küpünden çıkarılır. Çini eserleri, odun fırınlarında fırınlanmaktadır. Sırlama yapılırken dikkat edilmesi gereken konular, fırın derecesinin ayarlanması, bekletilme müddeti ile eserler, fırında son hallerini almaktadır. Sır altı boyalar fırında oluşmakta ve parlaklık kazanmaktadır.
ÇİNİ İMALİNDE KULLANILAN TEKNİKLER
Çini sanatında hamurun aldığı hal ve yapılan sırlamaya göre teknikler farklılık göstermektedir.Bu farklı teknikler şu biçimdedir;*Sır Altı Tekniği ve Sır Üstü Tekniği: Sırlama ile yapılan iki tekniktir. Yapılan çininin üzerine sırlama yapıldıktan daha sonra fırınlandığı taktirde sır üstü denilen teknik uygulanır. Şayet fırınlanmaz ise sır altı denilen teknik kullanılır.*Minai Tekniği: Tek rengin hâkim olduğu çinide desen kullanılmaz. Buna Minai tekniği ismi verilir.*Lüster Tekniği: Madeni renkleri elde edebilmek için lüster tekniği kullanılır.*Lacvardina Tekniği: Tıpkı minai tekniğinde olduğu üzere tek renk kullanılır. Tek bir farkla bu teknikte desen kullanılır.Çini Sanatı ve Porselen Desenleme (Süsleme) Sanatı günümüzde benzeri sanat olarak algılanıyor olsa da, bu iki sanatı birbirinden ayıran en kıymetli özellik, Çini Sanatı “Sır Altı Tekniği” ile yapılmaktadır. Porselen Desenleme Sanatı ise “Sır Üstü Tekniği” ile yapılmaktadır.
ÇİNİ PİŞİRME SÜRECİ
Çini sanatının pişirme basamağında süreç iki defa yenidenlanıyor. Birinci pişirme süreci 900 derece ile bir arada bisküvi ismini almaktadır. Bisküvi basamağında 24 saat olacak biçimde hamur yavaş yavaş pişirilir. Birinci pişirme metodunun hedefi toprağın daha da sıkılaşmasını sağlamaktır. İkinci pişirme etabında ise modüller tek tek fırınlanmalıdır.Eğer ki pişirilen nesneler birbirine değerek fırınlanırsa birbirlerine değdikleri için parçalanma ihtimalleri yüksektir. Pişirme süreci bittikten daha sonra dışarıya alınan çiniler yavaş yavaş soğumaya bırakılmalıdır. Bunun niçini de çinilerin çatlamasını önlemektir.
ÇİNİ SANATINDA KULLANILAN RENKLER
Çini sanatında kullanılmak istenilen renkler değişkenlik gösterebilir. Bu pişirme ve sırlama durumuna bakılırsa değişebilir. Çoklukla kullanılacak başlı renkler pişirme ve sırlama durumuna bakılırsa belirlenir. Pembe boya için nikel oksit, kırmızı boya için ise selen bileşikleri, mavi boya ortasında kobalt ksit kullanılmaktadır. Değişkenlik gösteren bu renkler en sık kullanılanlar olarak bilinir.
ÇİNİYE UYGULANAN BOYALARA RENK VEREN BİLEŞİKLER
Çiniyi süslemede kullanılan boyaların rengini aldığı bileşikler şöyledir;Bakır, Kobalt, Mangan, Kurşun oksit, Demir, Selen Bileşikleri, Nikel, Krom oksit
ÇİNİ SANATINDA SIRLAMA SÜRECİ
Çini sanatında ortaya çıkarılan seramikler üzerine sürülen camsı parlak unsur ile sırlanmış olur. Boyama sürecinin akabinde renksiz sırlar, seramiklerin üzerinde yerini alır. Hem renksiz birebir vakitte renkli sırlama vardır. Çiniyi yapan kişi dengeyi sağlayacak biçimde kullanmalıdır. Yerleştirirken ya eser batırılarak ya da sevimli akıtılması ile gerçekleştirilir. bu türlü sanatçı tarafınca istenilen renkler kullanılmış olunur.
TÜRK ÇİNİ SANATININ TARİHÇESİ
Çini sanatı tarihi uzun senelera dayanmaktadır. Bu el sanatı, Karahanlılar devrine ilişkin yapılarda süsleme sanatı olarak görülmüştür. Türk çini sanatının bin yılı aşkın bir tarihi olduğu anlaşılmaktadır. Çini sanatı, Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları tarafınca devam ettirilmiştir. Selçuklu devrinde birfazlaca cami, menderese, saray, türbe ve kervansaray üzere yapılar çini sanatı ile süslenmiştir.bu vakitte ekseriyetle lacivert, mavi, hardal, kahverengi ve siyah renkler kullanılmıştır. Selçuklu periyoduna ilişkin çiniler çoklukla, altıgen, kare ve dikdörtgen tekniklerinde olma özelliği taşımaktadır. Ekseriyetle mozaik formlar kullanılmıştır. Mozaik sistemlerin yanı sıra Kufi şekli yazılar ve Rumi motiflerde yer almıştır. Selçuklu periyodundan daha sonra birfazlaca beylik bu sanatı icra etmiştir. Osmanlı devletinin kurulmasıyla çini sanatı farklı bir devir hayatış ve mana kazanmıştır.Osmanlı devrinde birbirinden farklı yapılar motiflerle ve renklendirmelerle süslenerek, çini sanatı yaşatılmıştır. Tarih boyunca klasik Türk el sanatı olarak yer almıştır. 16. yüzyılda İznik ve Kütahya çinileri gelişim göstermiş ve Türk çini sanatı olarak doruğa ulaşmıştır. bu vakitte İznik’te üretilen çiniler daha da renklenmiştir. Yeşil, kırmızı, turkuaz, lacivert ve kahverengi tonları kullanılarak farklılık katılmıştır.
TÜRK ÇİNİ SANATININ BİRİNCİ ÖRNEKLERİ VE USTALARI
Ülkemizde çini sanatının birinci görüldüğü yerler;
Bursa- Muradiye Mescidi
Bursa- Yeşil Camii
Edirne- Şah Melek Paşa Mescidi
Çinili Köşk
Haseki Medresesi
İstanbul-Mahmut Paşa Türbesi
İstanbul- Yavuz Sultan Selim Camii ve Türbesi
Edirne- Muradiye Mescidi
İznik- Yeşil Camii
Baba Nakkaş ve Veli can ülkemizde çini sanatını ustalıkla kullanan iki büyük sanatçıdır.