ahmetbeyler
Active member
Bu tıp kıyaslamaları sevmem fakat kimi vakit kaçınılmaz oluyor. “Bizde asla olmaz” diyeceğimiz çeşitten bir tanıklıktı. Okuduğum anabilim kolunun mecburî kıldığı derslerden biri olan, olağan olarak fazlaca da sevdiğim sosyoloji dersinin birinci günüydü. Öğretim vazifelilerinin birçok solculardan oluşan, Marksizmin biroldukça İngiliz üniversitesindeki üzere son derece canlı olduğu üniversitemizin az sayıdaki liberal sağcılarından bir tanesiydi hocamız. Donanımlı, entelektüel bir hocaydı. Çok nazik, karşısındakini dinleyen, bağnaz olmayan biri olduğunu daha sonraki derslerinde öğrenmemiz uzun sürmemişti.
Severdim. Tahminen de onu sevmeme yol açan etken, dersin birinci günü elindeki o incecik kitabı, Komünist Manifesto’yu havaya kaldırıp “sosyoloji okuyacaksanız, bu kitaptan başlayacaksınız” deyişi olmalı. Bu kelamları bazılarına abartılı gelebilir kuşkusuz ancak toplumu, ortasındaki çatışmalarını, en yeterli biçimde ortaya koyan büyük ustalar Marx ile Engels’in sosyolojiye de önemli katkılarının, olduğunu en azından prosedür açısından, inkâr etmenin de manası yok şüphesiz. Hocanın tavrı hem bilim ahlakına, birebir vakitte insani vefaya epeyce uygundu hakikaten. Marx’ın, yeterli, makus bir öğrencisi olarak şüphesiz sevecektim hocayı. Yaşıyorsa ömrü uzun olsun.
Düşünürlerin en büyüğü
Karl Marx ile Frederick Engels Manifesto’yu 1848 yılında yazdıklarında biri 29 oburu 27 yaşındaydı. Tarihin görüp bakılırsabileceği bu en harika beyinlerin elinden çıkan o kitap “devrimlerin, alt üst oluşların kılavuzu” dur tek sözle. İşte bu, “dünyayı alt üst eden” kitabın muharrirlerinden biri olan, emekçi sınıfının büyük teorisyeni, bilimsel sosyalizmin kurucusu Karl Marx’ın dün 139’ncu mevt yıldönümüydü. Vefatından üç gün daha sonra, 17 Mart 1883’de mezarının başında konuşan Engels’in birinci kelamı “14 Mart günü, öğlenden daha sonra üçe çeyrek kala, yaşayan düşünürlerin en büyüğü artık düşünmez oldu” dur. Çok çarpıcı nitekim. Marx’ın nasıl öldüğünü de bir daha Engels’in tıpkı konuşmasından öğreniyoruz: “Ancak iki dakika yalnız bıraktıktan daha sonra, odaya girince, onu koltuğunda rahat rahat, ancak sonsuzluğa dek, uyumuş bulduk”.
“Avrupa ve Amerika militan proletaryasının, tarihî bilimin bu adamda yitirmiş bulunduğu şey, ölçülemez. Bu devin mevti ile bırakılan boşluk, kendini duyumsatmakta gecikmeyecek” demekte epeyce haklıydı Engels. Zira Marx insan tarihinin gelişme yasasını bulmuştur. Marx kadar yanlış anlaşılmış, anlatılmış epey deha var mıdır sanki? Hiç sanmam. Çökmüş olan sosyalizmin uygulamalarına bakarak onun siyasal maksadını bilerek kasıtlı yorumlayanların sayısı az değildir. Formüle ettiği komünizm temel olarak insan özgürlüğünü ele alır. Bunun gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği sorusu hala yakıcılığını korumakta şüphesiz. Sorunun varlığından Marx sorumlu değildir kuşkusuz.
Bitmedi, bitmez, bitmeyecek
Sovyetlerin çöküşü ile bir arada bittiğini ileri sürenlere Marxizmin global çapta tesirini hala sürdürdüğünü hatırlatmak gerek. Artık düzgünce deforme olsa da komünist bir parti tarafınca yönetilen Çin’i, Laos’u, Vietnam’ı, Nepal’i, Kuzey Kore’yi, Hindistan’ın Kerala eyaletini örnek verebiliriz. Hindistan’da 1977’den 2011’e kadar 34 yıl boyunca iktidarda olan komünistleri de anımsatmalı alışılmış. Batıda da Leninizmden arındırılmış da olsa Marksizmin yaygınlığı da eklenmeli. Sıkıcı olmasın bu yazı artık, geçelim bunları.
Ömrü boyunca yoksulluk çekmiş, bir oğlunu açlık kaynaklı hastalıktan kaybetmiş bu büyük adamın, bir yakınma olarak değil, latife yollu söylemiş olduği bir cümlesi vardır; “Kapital dahil yazdıklarımdan yeterli bir puro alacak kadar bile yararım olmadı” der. Ha bu ortada bu fevkalade beyin güzel purodan anlar mıydı, bakın bu kuşkuludur. Bendeniz de iflah olmaz bir puro tutkunu olduğumdan, Büyük Marx’ın puroyla münasebeti dikkatimi çekiştir. Marx kendisini bir puro uzmanı olarak görürdü. Bunu o kadar epey dillendirirdi ki, en sonunda dostları dayanamayıp düzmece bir “Küba purosu” ile purodan ne kadar anladığını denemek istediler. Verilen puroyu fazlaca beğenen Marx “işletildiğini” lakin bir gün daha sonra anlayacaktır.
Sarhoşluktan bir geceyi karakolda geçiren, eşinin az sayıdaki takılarını birkaç günlük yiyecek parası karşılığı rehinciye veren Marx’ın yaşadığı tüm olumsuz şartlara karşın her vakit memnun olduğunu söylerler. Bir de kendisiyle ne kadar dalga geçtiğini. Büyük aşkı, eşi Jenny’ye gençliğinde yazdığı berbat şiirleri yaşlılığında okuyup gülerlermiş mesela.
Ustaya sayıyla, sevgiyle.
139 yıldır yok lakin “toplumu hala onun formülüyle açıklayabiliyor, yorumlayabiliyoruz”. Sosyoloji hocam liberal sağcı bir İngiliz’di. O birinci dersteki sözleridir bunlar.
Doğrudur.
Severdim. Tahminen de onu sevmeme yol açan etken, dersin birinci günü elindeki o incecik kitabı, Komünist Manifesto’yu havaya kaldırıp “sosyoloji okuyacaksanız, bu kitaptan başlayacaksınız” deyişi olmalı. Bu kelamları bazılarına abartılı gelebilir kuşkusuz ancak toplumu, ortasındaki çatışmalarını, en yeterli biçimde ortaya koyan büyük ustalar Marx ile Engels’in sosyolojiye de önemli katkılarının, olduğunu en azından prosedür açısından, inkâr etmenin de manası yok şüphesiz. Hocanın tavrı hem bilim ahlakına, birebir vakitte insani vefaya epeyce uygundu hakikaten. Marx’ın, yeterli, makus bir öğrencisi olarak şüphesiz sevecektim hocayı. Yaşıyorsa ömrü uzun olsun.
Düşünürlerin en büyüğü
Karl Marx ile Frederick Engels Manifesto’yu 1848 yılında yazdıklarında biri 29 oburu 27 yaşındaydı. Tarihin görüp bakılırsabileceği bu en harika beyinlerin elinden çıkan o kitap “devrimlerin, alt üst oluşların kılavuzu” dur tek sözle. İşte bu, “dünyayı alt üst eden” kitabın muharrirlerinden biri olan, emekçi sınıfının büyük teorisyeni, bilimsel sosyalizmin kurucusu Karl Marx’ın dün 139’ncu mevt yıldönümüydü. Vefatından üç gün daha sonra, 17 Mart 1883’de mezarının başında konuşan Engels’in birinci kelamı “14 Mart günü, öğlenden daha sonra üçe çeyrek kala, yaşayan düşünürlerin en büyüğü artık düşünmez oldu” dur. Çok çarpıcı nitekim. Marx’ın nasıl öldüğünü de bir daha Engels’in tıpkı konuşmasından öğreniyoruz: “Ancak iki dakika yalnız bıraktıktan daha sonra, odaya girince, onu koltuğunda rahat rahat, ancak sonsuzluğa dek, uyumuş bulduk”.
“Avrupa ve Amerika militan proletaryasının, tarihî bilimin bu adamda yitirmiş bulunduğu şey, ölçülemez. Bu devin mevti ile bırakılan boşluk, kendini duyumsatmakta gecikmeyecek” demekte epeyce haklıydı Engels. Zira Marx insan tarihinin gelişme yasasını bulmuştur. Marx kadar yanlış anlaşılmış, anlatılmış epey deha var mıdır sanki? Hiç sanmam. Çökmüş olan sosyalizmin uygulamalarına bakarak onun siyasal maksadını bilerek kasıtlı yorumlayanların sayısı az değildir. Formüle ettiği komünizm temel olarak insan özgürlüğünü ele alır. Bunun gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği sorusu hala yakıcılığını korumakta şüphesiz. Sorunun varlığından Marx sorumlu değildir kuşkusuz.
Bitmedi, bitmez, bitmeyecek
Sovyetlerin çöküşü ile bir arada bittiğini ileri sürenlere Marxizmin global çapta tesirini hala sürdürdüğünü hatırlatmak gerek. Artık düzgünce deforme olsa da komünist bir parti tarafınca yönetilen Çin’i, Laos’u, Vietnam’ı, Nepal’i, Kuzey Kore’yi, Hindistan’ın Kerala eyaletini örnek verebiliriz. Hindistan’da 1977’den 2011’e kadar 34 yıl boyunca iktidarda olan komünistleri de anımsatmalı alışılmış. Batıda da Leninizmden arındırılmış da olsa Marksizmin yaygınlığı da eklenmeli. Sıkıcı olmasın bu yazı artık, geçelim bunları.
Ömrü boyunca yoksulluk çekmiş, bir oğlunu açlık kaynaklı hastalıktan kaybetmiş bu büyük adamın, bir yakınma olarak değil, latife yollu söylemiş olduği bir cümlesi vardır; “Kapital dahil yazdıklarımdan yeterli bir puro alacak kadar bile yararım olmadı” der. Ha bu ortada bu fevkalade beyin güzel purodan anlar mıydı, bakın bu kuşkuludur. Bendeniz de iflah olmaz bir puro tutkunu olduğumdan, Büyük Marx’ın puroyla münasebeti dikkatimi çekiştir. Marx kendisini bir puro uzmanı olarak görürdü. Bunu o kadar epey dillendirirdi ki, en sonunda dostları dayanamayıp düzmece bir “Küba purosu” ile purodan ne kadar anladığını denemek istediler. Verilen puroyu fazlaca beğenen Marx “işletildiğini” lakin bir gün daha sonra anlayacaktır.
Sarhoşluktan bir geceyi karakolda geçiren, eşinin az sayıdaki takılarını birkaç günlük yiyecek parası karşılığı rehinciye veren Marx’ın yaşadığı tüm olumsuz şartlara karşın her vakit memnun olduğunu söylerler. Bir de kendisiyle ne kadar dalga geçtiğini. Büyük aşkı, eşi Jenny’ye gençliğinde yazdığı berbat şiirleri yaşlılığında okuyup gülerlermiş mesela.
Ustaya sayıyla, sevgiyle.
139 yıldır yok lakin “toplumu hala onun formülüyle açıklayabiliyor, yorumlayabiliyoruz”. Sosyoloji hocam liberal sağcı bir İngiliz’di. O birinci dersteki sözleridir bunlar.
Doğrudur.