ahmetbeyler
Active member
Son senelerda dış siyasetindeki değişikliklerle dikkat çeken Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) ismi en son Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın geçen hafta 11 yıl daha sonra ziyaret ettiği birinci Arap ülkesi olması niçiniyle bir daha gündeme geldi. Şam Büyükelçiliğini 2011’in birinci aylarında kapatan, Şubat 2012’de Suriye ile diplomatik bağlarını kesen BAE, 2018 yılının sonlarında Şam elçiliğini bir daha açmıştı.
Alakaların başlatılmasında birinci adımın BAE’den geldiğini belirtelim. Birinci üst seviye ziyareti Şam’a geçen yılın Kasım’ında BAE Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayed yapmıştı. BAE, Suriye’nin emperyal çullanmanın başladığı senelerda atıldığı Arap Birliği’ne dönmesi için de en epey uğraşan ülke. (Suriye ile niye bir daha yakınlaştığı öbür bir yazının konusu olsun).
Bir kaç yıl öncesine kadar bölgeye has ittifaklar ortasında yer alan, yani ABD/Batı ekseninde durduğu bilinen BAE hala birebir ittifaka yakın olmakla birlikte önemli bir eksen değişikliğine gitti. Birliklerine mesken sahipliği yaptığı, stratejik ortağı olduğu ABD ile ticari alakaları süren BAE’nin ekonomik, siyasi bağlarını gitgide geliştirdiği Rusya’nın yanı sıra hem Çin tıpkı vakitte İran’la ilgilerinde de ilerleme var.
Dost olmak daha kârlı
Bu siyaset değişikliği ortasında İran’la münasebetleri düzeltmeye gerek duymasının en kıymetli sebebi, İran’ın nüfuzunu arttırmasının önüne geçmede ABD/Batı ile çalışmanın bir sonuç vermediğini anlamış olması. İran’la düşman kalıp petrol piyasasında rakibi olmak yerine en azından kelam konusu piyasada birlikte belirleyici güç olmanın daha akla yatkın olduğunu fark etmesi de etkenlerden biri. Bunda ABD’nin BAE ile Suudi Arabistan’a petrol meblağlarının sabit tutulması için üretimi arttırmaları konusunda yaptığı baskı da tesirli oldu doğal. BAE Emiri’nin Danışmanı Anwar Gargash’ın, Şubat 2021’de Brookings Enstitüsü‘nde yaptığı konuşmada, “İran ile bağlarda diplomasi haricinde hiç bir seçenek görmüyoruz” söylemiş olduğini anımsayalım. Ayrıyeten BAE için tehdit (Mısır için de aslında) artık İran değil, Hamas ile Türkiye’nin de desteklediği Müslüman Kardeşler örgütü.
BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnoun bin Zayed Al Nahyan‘ın İran’a yaptığı son ziyaret, BAE’nin bölgesel komşularına yönelik siyasetlerinde kıymetli bir değişimi yansıtması açısından fazlaca kıymetliydi. İranlı yetkililerle 6 Aralık 2021’de Tahran’da yaptığı toplantıda Pir Tahnoun, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi‘yi BAE’ye davet etti. Davet gerçekleşirse bu iki ülke içinde bir “dönüm noktası” olacak. Zira 2007’den beri hiç bir İran cumhurbaşkanı BAE’yi ziyaret etmedi.
Tahnoun’un İran ziyareti, BAE’nin bölgesel rakipleri olan İran’a, Türkiye’ye, Katar’a karşı “sıfır sorun” siyasetinin neticelerinda biri. Bu siyaset, bağlantılarda problemler yaşanmış ülkelerle irtibat köprüleri kurmayı, diplomasiyi, arabuluculuk gayretlerini genişletmeyi içeriyor.
Yemen’de Rus dayanağı dönüm noktası
BAE uzun vakitten beri Rusya ile de düzgün bağlantılara sahip. Bunun niçinlerinden biri Yemen’de BAE’nin de desteklediği Suudi Arabistan öncülüğündeki işgale direnen İran takviyeli Husilere yönelik bir BM silah ambargosuna Rusya’nın dayanak vermesi. ABD Yemen’deki işgali desteklemekle birlikte bu takviyesini aza indirmişti. Rusya’nın bu tavrı BAE ile Suudi Arabistan için çok değerli. Bu niçinle hem BAE tıpkı vakitte Suudi Arabistan, Ukrayna’yı işgal eden Rusya’ya karşı tutum almaktan kaçınarak, ABD tarafınca hazırlanan Rusya zıddı karara dayanak vermedi.
BAE’nin devlet yatırım fonlarının Rus şirketlerinde çok yüksek payları mevcut. BAE ile Rusya Suriye ile Libya’daki çatışmalarda geniş ölçüde jeopolitik çıkarları paylaşıyor. Alakaların uygun olmasının niçinlerinden biri de bu elbette.
Çin’le yakınlaşmanın bedeli
Bölge/çevre ülkeleriyle güzel bağlantılar geliştirmesi yüzünden BAE’nin ABD ile münasebetlerinde “yolunda gitmeyen bir şeyler” var. Bilindiği üzere BAE, ABD imali F-35 savaş uçaklarını satın almak için ABD ile 23 milyar dolarlık mutabakat yapmasına karşın hala uçakları alamadı. ABD’nin ağırdan alması niçiniyle muahededen vazgeçebileceğini açıklayan BAE Fransa ile 80 Rafale uçağı için de mutabakat yapmıştı. ABD’nin süreci hızlandıracağız demesine karşın kayda kıymet bir adım atmış değil.
ABD’nin “ağırdan alma” tavrının niçinlerinden en değerlisi Çin’in BAE’de her geçen gün artan tesiri. BAE’nin Çin firması Huawei tarafınca geliştirilen 5G hücresel ağı kullanımını ABD, F-35’ler için siber tehdit olarak görüyor. Ayrıyeten ABD’nin Çin’in BAE’deki bir limanda bâtın askeri tesis inşa ettiğine ait kaygıları de var. Bir diğer niye de kuşkusuz İsrail’in güvenlik kaygılarına ABD’nin gösterdiği hassasiyet. Bağlantıları olağanlaştırmaya başlamış olmalarına karşın BAE’nin İran’la da yakınlığı İsrail için bir güvenlik sorunu. Bu niçinlerle yaptığı mutabakata karşın BAE’ye F-35’leri vermeyi ağırdan alıyor ABD. Mutabakat gereği vermek zorunda olduğu F-35’lerin kullanmasında kısıtlama getireceği de kesin.
Dış siyasetinde önemli bir değişiklik gerçekleştirerek İsrail üzere “düşmanı” ile İran, Suriye, Katar, Türkiye üzere “hasımlarıyla”, Rusya, Çin üzere “büyük güçlerle” bağlantılarını geliştiren, ABD ile de stratejik ortak olmayı sürdüren BAE’nin komşularla/güçlerle “sıfır sorun” siyaseti hem bölgede ittifaklar açısından istikrarları değiştiriyor (bir ortaya gelemeyeceği düşünülen ülkeler ortası münasebetler gelişiyor) tıpkı vakitte BAE’yi önemli bir aktör haline getiriyor.
Bir “sıfır sorun siyaseti uyguluyorum” diyerek neredeyse arbede etmediği komşusu kalmamış olan Türkiye’ye bakın, bir de son otuz yıldır hengameli olduğu ülkelerle barışan, diplomaside şaha kalkan BAE’ye.
BAE’ninki “sıfır sorun” politikasıysa Türkiye’ninki neydi sahiden?
Ne olacak? “Süper Sorun” alışılmış ki.
Aşikâr değil mi?
Alakaların başlatılmasında birinci adımın BAE’den geldiğini belirtelim. Birinci üst seviye ziyareti Şam’a geçen yılın Kasım’ında BAE Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayed yapmıştı. BAE, Suriye’nin emperyal çullanmanın başladığı senelerda atıldığı Arap Birliği’ne dönmesi için de en epey uğraşan ülke. (Suriye ile niye bir daha yakınlaştığı öbür bir yazının konusu olsun).
Bir kaç yıl öncesine kadar bölgeye has ittifaklar ortasında yer alan, yani ABD/Batı ekseninde durduğu bilinen BAE hala birebir ittifaka yakın olmakla birlikte önemli bir eksen değişikliğine gitti. Birliklerine mesken sahipliği yaptığı, stratejik ortağı olduğu ABD ile ticari alakaları süren BAE’nin ekonomik, siyasi bağlarını gitgide geliştirdiği Rusya’nın yanı sıra hem Çin tıpkı vakitte İran’la ilgilerinde de ilerleme var.
Dost olmak daha kârlı
Bu siyaset değişikliği ortasında İran’la münasebetleri düzeltmeye gerek duymasının en kıymetli sebebi, İran’ın nüfuzunu arttırmasının önüne geçmede ABD/Batı ile çalışmanın bir sonuç vermediğini anlamış olması. İran’la düşman kalıp petrol piyasasında rakibi olmak yerine en azından kelam konusu piyasada birlikte belirleyici güç olmanın daha akla yatkın olduğunu fark etmesi de etkenlerden biri. Bunda ABD’nin BAE ile Suudi Arabistan’a petrol meblağlarının sabit tutulması için üretimi arttırmaları konusunda yaptığı baskı da tesirli oldu doğal. BAE Emiri’nin Danışmanı Anwar Gargash’ın, Şubat 2021’de Brookings Enstitüsü‘nde yaptığı konuşmada, “İran ile bağlarda diplomasi haricinde hiç bir seçenek görmüyoruz” söylemiş olduğini anımsayalım. Ayrıyeten BAE için tehdit (Mısır için de aslında) artık İran değil, Hamas ile Türkiye’nin de desteklediği Müslüman Kardeşler örgütü.
BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Pir Tahnoun bin Zayed Al Nahyan‘ın İran’a yaptığı son ziyaret, BAE’nin bölgesel komşularına yönelik siyasetlerinde kıymetli bir değişimi yansıtması açısından fazlaca kıymetliydi. İranlı yetkililerle 6 Aralık 2021’de Tahran’da yaptığı toplantıda Pir Tahnoun, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi‘yi BAE’ye davet etti. Davet gerçekleşirse bu iki ülke içinde bir “dönüm noktası” olacak. Zira 2007’den beri hiç bir İran cumhurbaşkanı BAE’yi ziyaret etmedi.
Tahnoun’un İran ziyareti, BAE’nin bölgesel rakipleri olan İran’a, Türkiye’ye, Katar’a karşı “sıfır sorun” siyasetinin neticelerinda biri. Bu siyaset, bağlantılarda problemler yaşanmış ülkelerle irtibat köprüleri kurmayı, diplomasiyi, arabuluculuk gayretlerini genişletmeyi içeriyor.
Yemen’de Rus dayanağı dönüm noktası
BAE uzun vakitten beri Rusya ile de düzgün bağlantılara sahip. Bunun niçinlerinden biri Yemen’de BAE’nin de desteklediği Suudi Arabistan öncülüğündeki işgale direnen İran takviyeli Husilere yönelik bir BM silah ambargosuna Rusya’nın dayanak vermesi. ABD Yemen’deki işgali desteklemekle birlikte bu takviyesini aza indirmişti. Rusya’nın bu tavrı BAE ile Suudi Arabistan için çok değerli. Bu niçinle hem BAE tıpkı vakitte Suudi Arabistan, Ukrayna’yı işgal eden Rusya’ya karşı tutum almaktan kaçınarak, ABD tarafınca hazırlanan Rusya zıddı karara dayanak vermedi.
BAE’nin devlet yatırım fonlarının Rus şirketlerinde çok yüksek payları mevcut. BAE ile Rusya Suriye ile Libya’daki çatışmalarda geniş ölçüde jeopolitik çıkarları paylaşıyor. Alakaların uygun olmasının niçinlerinden biri de bu elbette.
Çin’le yakınlaşmanın bedeli
Bölge/çevre ülkeleriyle güzel bağlantılar geliştirmesi yüzünden BAE’nin ABD ile münasebetlerinde “yolunda gitmeyen bir şeyler” var. Bilindiği üzere BAE, ABD imali F-35 savaş uçaklarını satın almak için ABD ile 23 milyar dolarlık mutabakat yapmasına karşın hala uçakları alamadı. ABD’nin ağırdan alması niçiniyle muahededen vazgeçebileceğini açıklayan BAE Fransa ile 80 Rafale uçağı için de mutabakat yapmıştı. ABD’nin süreci hızlandıracağız demesine karşın kayda kıymet bir adım atmış değil.
ABD’nin “ağırdan alma” tavrının niçinlerinden en değerlisi Çin’in BAE’de her geçen gün artan tesiri. BAE’nin Çin firması Huawei tarafınca geliştirilen 5G hücresel ağı kullanımını ABD, F-35’ler için siber tehdit olarak görüyor. Ayrıyeten ABD’nin Çin’in BAE’deki bir limanda bâtın askeri tesis inşa ettiğine ait kaygıları de var. Bir diğer niye de kuşkusuz İsrail’in güvenlik kaygılarına ABD’nin gösterdiği hassasiyet. Bağlantıları olağanlaştırmaya başlamış olmalarına karşın BAE’nin İran’la da yakınlığı İsrail için bir güvenlik sorunu. Bu niçinlerle yaptığı mutabakata karşın BAE’ye F-35’leri vermeyi ağırdan alıyor ABD. Mutabakat gereği vermek zorunda olduğu F-35’lerin kullanmasında kısıtlama getireceği de kesin.
Dış siyasetinde önemli bir değişiklik gerçekleştirerek İsrail üzere “düşmanı” ile İran, Suriye, Katar, Türkiye üzere “hasımlarıyla”, Rusya, Çin üzere “büyük güçlerle” bağlantılarını geliştiren, ABD ile de stratejik ortak olmayı sürdüren BAE’nin komşularla/güçlerle “sıfır sorun” siyaseti hem bölgede ittifaklar açısından istikrarları değiştiriyor (bir ortaya gelemeyeceği düşünülen ülkeler ortası münasebetler gelişiyor) tıpkı vakitte BAE’yi önemli bir aktör haline getiriyor.
Bir “sıfır sorun siyaseti uyguluyorum” diyerek neredeyse arbede etmediği komşusu kalmamış olan Türkiye’ye bakın, bir de son otuz yıldır hengameli olduğu ülkelerle barışan, diplomaside şaha kalkan BAE’ye.
BAE’ninki “sıfır sorun” politikasıysa Türkiye’ninki neydi sahiden?
Ne olacak? “Süper Sorun” alışılmış ki.
Aşikâr değil mi?