Rus buğdayı 2022’de rakipsiz

Anje

Global Mod
Global Mod
Evrim KÜÇÜK

Türkiye’nin esas buğday ithalat kaynağı olan Karadeniz bölgesi buğdayının fiyatının 2022 yılında yükselmeye devam etmesi bekleniyor. Rusya’nın buğday ihracatını sonlandırma atılımı, besin güvenliğini sağlamak için artan baskılar, öteki pazarlarda yüksek proteinli buğday arzında yaşanan azalma üzere sebepler bu yıl Karadeniz bölgesi buğday meblağlarının yükselmesi için yer hazırlıyor. 2021’de Rusya, Kanada ve ABD üzere büyük buğday tedarikçilerindeki kuru hava, randıman ve üretim düzeylerini düşürerek ticareti yavaşlattı.

ABD Tarım Bakanlığı son varsayımlarında, Rusya’nın 2021-22 pazarlama yılında (Temmuz-Haziran) buğday üretiminin 75.5 milyon ton, ihracatın ise 36 milyon ton olmasını bekliyor. Bu da ülkenin üretiminde yüzde 12, hudut ötesi satışlarında ise yüzde 6 gerilemeye işaret ediyor. Üretimin gerilemesi Karadeniz buğdayı fiyatını üste itebilir. ABD Tarım Bakanlığı, 2021-22 pazarlama yılında Ukrayna buğday üretiminin 33 milyon tona ulaşacağını ve bu hacmin yaklaşık 24.2 milyon tonunun yurtdışına sevk edileceğini iddia ediyor. 2021-22 senelerında Ukrayna’nın buğday üretimi ve ihracatı sırasıyla yıllık bazda yüzde 30 ve yüzde 44 artacak. Nemli şartlar, Karadeniz’in buğday ticaretindeki en önemli rakibi olan AB’deki buğday mahsullerini etkileyerek bu yılki pazar trendinin şekillenmesinde de kıymetli bir rol oynadı. Batı Avrupa’da hasattan evvel yağışlı ve soğuk hava, hasatta gecikmelere ve buğday kalitesinde düşüşe yol açtı. Bir başka büyük üretici Avustralya’da da La Nina tesiriyle artan yağışlar, buğday jenerasyonunda kaliteyi kıymetli ölçüde azalttı ve piyasa iştirakçilerine göre öğütebilir eser oranını 2020-21 dönemindeki yüzde 65 -70’ten 2021-22’de yaklaşık yüzde 35 -45’e inecek. Arjantin’e bakıldığında da buğday ihracatına yönelik sınırlamalar dikkat çekiyor. Buğday üretiminin 2021- 22 periyodunda yüzde 13 artışla 20 milyon ton olması bekleniyor. Olağan koşullar altında bu durum rekor düzeyde buğday ihracatıyla sonuçlanabilirdi lakin Tarım Bakanlığı enfl asyonla uğraş emeliyle geçen ay, 2021-22 buğday ihracatını 12.5 milyon ton ile sonlandırdığını duyurdu. Rusya’nın hem navlundaki artış tıpkı vakitte üretim kalitesindeki bozulmadan ötürü öbür büyük üreticilerin Rusya ile rekabet etmekte zorlanacağı ve bilhassa 2022’nin birinci yarısında yüksek proteinli buğday arzında Rusya’nın en değerli kaynak olarak öne çıkacağı belirtiliyor.

İhracat vergileri karışık görünüm sunuyor

Başka rakiplere göre bu avantaja karşın, Rusya’nın değişken ihracat vergileri ve ticaret kotası ihracatçıları zorlayabilir. Ülke 15 Şubat-30 Haziran için 8 milyon ton ihracat kotası koyduğu için 2022’nin birinci yarısında buğday ihracatının daha düşük olması bekleniyor. Tüccarlar, kota başlamadan evvel Rus mahsulüne olan talebin artmasını bekliyor. Öteki taraftan, ihracat vergisi formülü fiyatları yükseltebilir ve talebi etkileyebilir. Rusya’da iç pazardaki besin enfl asyonunu sınırlamak için 2 Haziran’da getirilen değişken ihracat vergisi meblağları yükseltti. S&P Platts bilgilerine göre, temmuz ayında 233 dolar/ton düzeyindeyken, ihracat vergilerinin tesiriyle Rus buğdayının fiyatı kasım ayında tüm vakit içinderın en yüksek düzeyi olan 345.25 dolar/ tona ulaştı. Yılbaşından evvel yüzde 12.5 proteinli Rus buğdayı FOB 338 dolar/ton seviyesinden satılıyordu. İhracat vergisi, hesaplama günündilk evvelki 60 gün ortasında FOB bazında ihracat fiyatlarının ortalaması ile 200 dolar içindeki farkın yüzde 70’i olarak hesaplanmaktadır. Vergi oranları her cuma yayınlanıyor ve bir daha sonraki haftanın Çarşamba günü yürürlüğe giriyor. Rusya, aralık ayında yeni vergi kuralları ve ihracat kotaları yayınladı. Yeni düzenlemelere göre, buğday fiyatları 375 dolar/ tona ulaşırsa ihracat vergisi daha yüksek bir çarpanına sahip olurken, fiyatlar 400 dolar/tona ulaşırsa tarife daha da artacak.

20 yıl evvel ithalatçıyken nasıl ihracat devine dönüştü?

Sovyetler Birliği 1970’ten 1990’a kadarki devirde hayvancılık bölümünü desteklemek hedefiyle büyük ölçüde tahıl ve soya fasulyesi ithalatı yapıyordu. Lakin Sovyetler Birliği çöktükten daha sonra Rusya’da piyasa iktisadına geçiş yapıldı ve devlet birfazlaca alanda teşvikleri finanse edemeyerek sonlandırmak zorunda kaldı. Yem için gerekli takviyeden yoksun kalan ülkenin hayvancılık kesimi 1990’ların sonunda yarıya yarıya daraldı. Bunun üzerine Rusya, 2000’lerin başında et üretiminde kendi kendine kâfi olma siyaseti benimsedi ve başta buğday olmak üzere tahıl talebini artırarak üretimin canlanmasını sağladı. Rus tarım siyasetinin 1990’lardan bu yana temel maksadı hayvancılık bölümünü canlandırmak ve ülkeyi tarımda mümkün olduğunca kendi kendine kâfi hale getirmek oldu. Rusya o periyotta 3 milyon tondan fazla et ithal ediyordu. Artık bunun onda birini ithal eder hale geldi. Büyüyen hayvancılık bölümünü desteklemek hedefiyle buğday üreticileri harekete geçti. Rusya buğday, ayçiçeği üzere eserlerde ekili alanlarını yüzde 30 ila yüzde 50 büyütürken, buğday ticaretini hızlandırmak için limanlarına da dev yatırımlar yaparak tahıl altyapısını geliştirdi. 2000’lerin başında yılda yaklaşık 30 milyon ton olan buğday üretimi yüzde 150 artarak 80 milyon tona dayandı. Tüm bunlar Rusya’yı 20 yılda tahıl ithalatçısından dünyanın en büyük buğday ihracatçılarından biri haline getirdi.

Kanola ihracatını da artırıyor

Rusya’da buğday yanında kolza üretimindeki artış da yakından izleniyor. Dünyanın en büyük üreticisi Kanada’da yaşanan kuraklığın kanola meblağlarını yükseltmesi ve AB ile Çin’in ithalatını artırmasını fırsata çevirmek isteyen Rus çiftçiler üretimlerini büyütüyor. Rusya’da kanola yağı ihracatı 6 yıldır arka arda yükselişte. Ayrıyeten, bu yıl Kanada’daki mahsul yetersizliği, Rus işleyicilere kolza tohumu yağı üretimini ve ihracatını artırmaları için teşvik sağlayan dünyadaki talebi artırıyor. 2021/22 mali yılında Rusya’da kanola yağı üretiminin ve ihracatının 852,5 bin ton ile geçen yıla oranla yüzde 23 artacağı iddia ediliyor.
 
Üst