Dünyada çeşitli ekonomik sebeplerle 1990-2020 devrinde Türkiye’nin yaklaşık 5 katı büyüklüğünde orman yok oldu.
Ormanlar, iklim değişikliğinin önlenmesinde ‘doğal yutak alanları‘ olarak kritik bir kıymette bulunuyor ama ‘ormansızlaşma‘ olarak söz edilen orman alanlarının kaybı da iklim değişikliğini tetikliyor.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, ormanların iklim değişikliğini önlemedeki kritik rolünü ve orman alanlarını muhafazanın ehemmiyetini deklare etti.
Ormancılık konusundaki en büyük ve değerli tertip olan Birleşmiş Milletler (BM) Tarım ve Besin Organizasyonu’nun ormansızlaşmayı, ‘en az 10 yıl mühletle bir orman alanının niteliğini kaybetmesi‘ olarak tanımladığını anlatan Tolunay, ağaçların atmosferdeki karbondioksiti alarak global ısınmanın azaltılmasına katkıda bulunduğunu anlattı.
Tolunay, buna rağmen ormansızlaşmanın iklim değişikliğini tetiklediğinin altını çizerek, konuşmasını şu biçimde sürdürdü:
“Ormansızlaşma, orman alanlarının çeşitli niçinlerle kesilmesiyle oluşuyor. Bu niçinlerin başında yeni tarım ve hayvancılık alanları kazanma gayesi geliyor. Bu ormanlar kesilerek palmiye ağaçları dikiliyor, kakao ağaçları dikiliyor ya da hayvan çiftliklerine dönüştürülüyor. Bir öteki niçini bu alanlarda madenler var. Madencilik faaliyetleri bilhassa Afrika’da fazlaca önemli halde ormanlara ziyan veriyor. Öteki yandan bilhassa tropikal ormanların ağaçları hayli kıymetli. Piyasada epey para ediyor. Bu hedefle bilhassa az gelişmiş ülkeler bu odun geliri için de ormanları azaltıyor.”
Dünyada 1990-2020 devrinde ormansızlaşan alan ölçüsünün 420 milyon hektar olduğu bilgisini paylaşan Tolunay, “Türkiye’nin 78 milyon hektar yüz ölçümü var. Bakacak olursak Türkiye’nin 5 katına yakın bir orman alanı 30 yılda yok olmuş. Yıllık olarak ise bu kabaca 10 milyon hektardan fazla bir alana karşılık geliyor” dedi.
Tolunay, bu sayının büyük bir çoğunluğunun dünyanın en değerli ekosistemleri olan tropikal yağmur ormanlarında görüldüğünü, bilhassa de Afrika ve Güney Amerika’daki yağmur ormanlarında önemli azalma olduğunu kaydetti.
Resmi sayılara nazaran Türkiye’de 22,9 milyon hektar orman alanı olduğunu aktaran Tolunay, “Türkiye’de 2020 sonuna kadar 748 bin hektar kadar orman alanı ormancılık dışı faaliyetlerle niteliğini kaybetti. Yüz ölçümü olarak tabir etmek gerekirse, 1970’li senelerdan 2020 sonuna kadar kaybedilen bu alanlar Artvin ilinin yüz ölçümüne denk geliyor” bilgisini verdi.
ORMANLARIN İKLİM KAYNAKLI AFETLERİ ÖNLEMEDE TESİRİ
İklim değişikliğine bağlı olarak çok hava olaylarındaki artış yaşandığını anımsatan Tolunay, doğal ekosistemlerin sel, kuraklık ve dolu üzere afetleri önlediğini vurgulayarak, şunları söylemiş oldu:
“Örneğin ormanlar şiddetli sağanak yağışlarda zirveleriyle yağışın suratını kesiyorlar. Yağmur toprağa damlayarak düşüyor. Ayrıyeten yapraklar humus üzere suyu toprağa sızdırıyor. Kuraklık açısından suyun toprağa sızması da fazlaca kıymetli zira yer altı sularını besliyorsunuz. bununla birlikte su, toprağın içine girdiği için sellere niye olmuyor. Şu anda insanlık olarak iklim değişikliğiyle uğraş edebilmek için elimizdeki en kıymetli araçlar aslında ormanlar.“
ORMANSIZLAŞMAYLA GELEN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK KAYBI
Tolunay, ormansızlaşmanın biyolojik çeşitlilik açısından da sakıncaları olduğuna dikkati çekti.
Ormansızlaşma niçiniyle cinslerin göç etmek zorunda kaldığını aktaran Tolunay, göç yolları üzerinde çeşitli pürüzleri olması durumunda ise göçlerinin yarım kaldığını ve su kaynaklarıyla temaslarının kopabildiğini anlattı.
Tolunay, canlıların kendi çeşitlerinden olan başka bireylerle irtibata geçemedikleri için hayli küçük popülasyonlar halinde yaşamak zorunda kaldığını söz ederek, “Bunlar da cinslerin kuşağının tehlikeye düşmesine niye oluyor. Bu çeşit ormansızlaşma ve habitat parçalanması niçiniyle 2100 yılına kadar canlı çeşitlerinin 3’te 2’sinin yok olma riskiyle karşı karşıya kalabileceği de bir daha bilim topluluğu tarafınca söz ediliyor” dedi.
“FİDAN DİKEREK İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE UĞRAŞ EDEMEYİZ”
Ülkelerin orman kaybını durdurma konusunda taahhütleri olmasına karşın memleketler arası kontratlarda buna yönelik bir yaptırım olmadığını belirten Tolunay, “Ülkeler, ‘Elimizden geleni yapacağız’ diyorlar fakat fazlaca fazla bir şey yapılmadığını da görüyoruz. Ormansızlaşmada bir azalma var son senelerda ancak büsbütün durdurulmadığını da görüyoruz. Evvelce orman olmayan alanlar ağaçlandırılıyor fakat yeni oluşturulan ormanlar ormansızlaşmayı karşılamıyor” değerlendirmesinde bulundu.
Tolunay, kelamlarını şu biçimde tamamladı:
“Karbon ayak izimiz var, yıllık olarak direkt fosil yakıt kullanarak ya da fazla tüketim yaparak atmosferdeki emisyonları artırıyoruz. Hem kişi olarak hem şirketler tıpkı vakitte ülkeler olarak şu biçimde bir şey düşünülüyor; yaptığımız sera gazı emisyonlarına karşılık ağaç dikerek iklim değişikliğini önleyebiliriz üzere. Ağaçların o kadar karbon depolama bahtı yok. Biz fidan dikerek iklim değişikliğiyle çaba edemeyiz. Bu niçinle öncelikli olarak yapmamız gereken başta fosil yakıt tüketimini azaltmak.”
Ormanlar, iklim değişikliğinin önlenmesinde ‘doğal yutak alanları‘ olarak kritik bir kıymette bulunuyor ama ‘ormansızlaşma‘ olarak söz edilen orman alanlarının kaybı da iklim değişikliğini tetikliyor.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, ormanların iklim değişikliğini önlemedeki kritik rolünü ve orman alanlarını muhafazanın ehemmiyetini deklare etti.
Ormancılık konusundaki en büyük ve değerli tertip olan Birleşmiş Milletler (BM) Tarım ve Besin Organizasyonu’nun ormansızlaşmayı, ‘en az 10 yıl mühletle bir orman alanının niteliğini kaybetmesi‘ olarak tanımladığını anlatan Tolunay, ağaçların atmosferdeki karbondioksiti alarak global ısınmanın azaltılmasına katkıda bulunduğunu anlattı.
Tolunay, buna rağmen ormansızlaşmanın iklim değişikliğini tetiklediğinin altını çizerek, konuşmasını şu biçimde sürdürdü:
“Ormansızlaşma, orman alanlarının çeşitli niçinlerle kesilmesiyle oluşuyor. Bu niçinlerin başında yeni tarım ve hayvancılık alanları kazanma gayesi geliyor. Bu ormanlar kesilerek palmiye ağaçları dikiliyor, kakao ağaçları dikiliyor ya da hayvan çiftliklerine dönüştürülüyor. Bir öteki niçini bu alanlarda madenler var. Madencilik faaliyetleri bilhassa Afrika’da fazlaca önemli halde ormanlara ziyan veriyor. Öteki yandan bilhassa tropikal ormanların ağaçları hayli kıymetli. Piyasada epey para ediyor. Bu hedefle bilhassa az gelişmiş ülkeler bu odun geliri için de ormanları azaltıyor.”
Dünyada 1990-2020 devrinde ormansızlaşan alan ölçüsünün 420 milyon hektar olduğu bilgisini paylaşan Tolunay, “Türkiye’nin 78 milyon hektar yüz ölçümü var. Bakacak olursak Türkiye’nin 5 katına yakın bir orman alanı 30 yılda yok olmuş. Yıllık olarak ise bu kabaca 10 milyon hektardan fazla bir alana karşılık geliyor” dedi.
Tolunay, bu sayının büyük bir çoğunluğunun dünyanın en değerli ekosistemleri olan tropikal yağmur ormanlarında görüldüğünü, bilhassa de Afrika ve Güney Amerika’daki yağmur ormanlarında önemli azalma olduğunu kaydetti.
Resmi sayılara nazaran Türkiye’de 22,9 milyon hektar orman alanı olduğunu aktaran Tolunay, “Türkiye’de 2020 sonuna kadar 748 bin hektar kadar orman alanı ormancılık dışı faaliyetlerle niteliğini kaybetti. Yüz ölçümü olarak tabir etmek gerekirse, 1970’li senelerdan 2020 sonuna kadar kaybedilen bu alanlar Artvin ilinin yüz ölçümüne denk geliyor” bilgisini verdi.
ORMANLARIN İKLİM KAYNAKLI AFETLERİ ÖNLEMEDE TESİRİ
İklim değişikliğine bağlı olarak çok hava olaylarındaki artış yaşandığını anımsatan Tolunay, doğal ekosistemlerin sel, kuraklık ve dolu üzere afetleri önlediğini vurgulayarak, şunları söylemiş oldu:
“Örneğin ormanlar şiddetli sağanak yağışlarda zirveleriyle yağışın suratını kesiyorlar. Yağmur toprağa damlayarak düşüyor. Ayrıyeten yapraklar humus üzere suyu toprağa sızdırıyor. Kuraklık açısından suyun toprağa sızması da fazlaca kıymetli zira yer altı sularını besliyorsunuz. bununla birlikte su, toprağın içine girdiği için sellere niye olmuyor. Şu anda insanlık olarak iklim değişikliğiyle uğraş edebilmek için elimizdeki en kıymetli araçlar aslında ormanlar.“
ORMANSIZLAŞMAYLA GELEN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK KAYBI
Tolunay, ormansızlaşmanın biyolojik çeşitlilik açısından da sakıncaları olduğuna dikkati çekti.
Ormansızlaşma niçiniyle cinslerin göç etmek zorunda kaldığını aktaran Tolunay, göç yolları üzerinde çeşitli pürüzleri olması durumunda ise göçlerinin yarım kaldığını ve su kaynaklarıyla temaslarının kopabildiğini anlattı.
Tolunay, canlıların kendi çeşitlerinden olan başka bireylerle irtibata geçemedikleri için hayli küçük popülasyonlar halinde yaşamak zorunda kaldığını söz ederek, “Bunlar da cinslerin kuşağının tehlikeye düşmesine niye oluyor. Bu çeşit ormansızlaşma ve habitat parçalanması niçiniyle 2100 yılına kadar canlı çeşitlerinin 3’te 2’sinin yok olma riskiyle karşı karşıya kalabileceği de bir daha bilim topluluğu tarafınca söz ediliyor” dedi.
“FİDAN DİKEREK İKLİM DEĞİŞİKLİĞİYLE UĞRAŞ EDEMEYİZ”
Ülkelerin orman kaybını durdurma konusunda taahhütleri olmasına karşın memleketler arası kontratlarda buna yönelik bir yaptırım olmadığını belirten Tolunay, “Ülkeler, ‘Elimizden geleni yapacağız’ diyorlar fakat fazlaca fazla bir şey yapılmadığını da görüyoruz. Ormansızlaşmada bir azalma var son senelerda ancak büsbütün durdurulmadığını da görüyoruz. Evvelce orman olmayan alanlar ağaçlandırılıyor fakat yeni oluşturulan ormanlar ormansızlaşmayı karşılamıyor” değerlendirmesinde bulundu.
Tolunay, kelamlarını şu biçimde tamamladı:
“Karbon ayak izimiz var, yıllık olarak direkt fosil yakıt kullanarak ya da fazla tüketim yaparak atmosferdeki emisyonları artırıyoruz. Hem kişi olarak hem şirketler tıpkı vakitte ülkeler olarak şu biçimde bir şey düşünülüyor; yaptığımız sera gazı emisyonlarına karşılık ağaç dikerek iklim değişikliğini önleyebiliriz üzere. Ağaçların o kadar karbon depolama bahtı yok. Biz fidan dikerek iklim değişikliğiyle çaba edemeyiz. Bu niçinle öncelikli olarak yapmamız gereken başta fosil yakıt tüketimini azaltmak.”