Getty ImagesAltı muhalefet partisi, tamamladıkları güçlendirilmiş parlamenter sistem çalışmasını 28 Şubat’ta kamuoyuyla paylaştı.
İttifak yapan siyasi partilerin çıkaracağı milletvekili hesaplama sistemini, oy oranı düşük partiler aleyhine değiştiren yeni Seçim Yasası, cumhurbaşkanlığı seçiminde ortak aday çıkarma ve parlamento seçimlerinde de çoğunluğu sağlamayı hedefleyen muhalefet partilerinde, hesapların değişmesine niye oldu.
Parlamenter sistem mutabakatı açıklayan 6 muhalefet partisi, parlamento seçimlerinde daha fazla milletvekili çıkarabilecek senaryolar üzerinde çalışıyor.
Aritmetik olarak daha fazla getirisi olan formüllerin, “siyasi karşılığının olmayabileceği” tasası, muhalefeti, iki seçeneği buluşturabilecek formüllere ağırlaştırmış durumda. Muhtemel formüllerin, Demokrat Parti (DP) Genel Lideri Gültekin Uysal’ın evsahipliğinde Pazar günü yapılacak 6’lı masa toplantısının ana gündem hususu olması bekleniyor.
Seçim işbirliği ve ittifak planlarını, yeni Seçim Maddesi’ne bakılırsa yapmaya hazırlanan 6 muhalefet partisinin bu mevzuda çabucak hemen ortaklaşmış bir çalışması yok.
Lakin her parti kendi ortasında, akademisyen, kamuoyu araştırmalarından takviye alarak yahut şahsen kendileri saha tahlilleri üzerinden seçenekli formüller üzerinde çalışıyor.
Son olarak CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, partisinde de bu tarafta hazırlıklar olduğunu belirterek, hala 8 senaryo üzerinde çalışıldığını ve 6’lı masa toplantısına da tekliflerini getirebileceklerini deklare etti.
CHP kulislerinden yansıyan bilgiye nazaran Kılıçdaroğlu’nun kelamını ettiği 8 seçenekli senaryo Ankara Üniversitesi’nden bir akademisyen kümesi tarafınca hazırlandı.
Parti kaynakları, bu tarafta Kılıçdaroğlu’na birfazlaca çalışma geldiğini, fakat temel bilginin, partinin vilayet il yaptıracağı saha tahlilleri ile ortaya çıkacağını belirterek, “Seçime nasıl bir sistemle gidileceğine, ittifakların nasıl şekilleneceğine parti tek başına karar vermeyecek, 6’lı masada, tarafların tekliflerine göre netleşecek” görüşünü lisana getiriyor.
Kulislerde ittifak yahut seçim işbirliği seçeneklerine ait konuşulan formüller ile bunların “artı ve eksileri” ise şöyleki sıralanıyor:
ARİTMETİK AVANTAJI EN YÜKSEK SEÇENEK: TEK LİSTE
Yeni seçim sistemi büyük partilere daha fazla milletvekili çıkarma imkanı sağladığı için bir partiden tek listeyle seçime gidilmesi aritmetik olarak “en avantajlı” sonuç verecek formül olarak görülüyor.
CHP’de yapılan simülasyonlarda, 6’lı masada yer alan siyasi partilerin tek bir parti listesinden, mesela CHP listesinden seçime girmesi, 43 milletvekili daha fazla çıkarması yolunu açıyor ve ittifak 300’e yakın milletvekili çıkarabiliyor.
birebir vakitte seçime farklı girecek olan HDP’nin çıkaracağı milletvekilleriyle birlikte muhalefet parlamentoda çoğunluğu sağlıyor.
Bu formül CHP ortasında, “liste sancısı” yaratacak olmasına rağmen, seçim kazanmak için en avantajlı formül olarak bedellendiriliyor ve “cumhurbaşkanı adayı çıkaracak parti olarak, milletvekili listeleri konusunda daha özverili olunabileceği” yorumu yapılıyor.
Lakin yalnızca matematik hesabıyla “en avantajlı” görünen bu senaryonun açmazı olarak, siyasi olarak uygulamasının son derece sıkıntı ve tabanda karşılık bulmama mümkünlüğü görülüyor.
Başta GÜZEL Parti olmak üzere, yüklü olarak sağ ve muhafazakar seçmen tabanına sahip siyasi partilerin başkanlarının, CHP çatısı altında seçime girmeye sıcak bakmayacağı ve parti tabanlarında da kabul görmeyeceği söz ediliyor.
Cumhurbaşkanı adayının CHP’li bir isim olacağı konusunda 6’lı masada neredeyse ortak bir görüşün oluştuğu tabir edilerek, CHP’nin bir öbür siyasi partinin listesinden seçime girmesi de “uygulanamaz” bir formül olarak lisana getiriliyor.
CHP’nin bu biçimde bir tercih yapması halinde, seçmenin ittifak dışı partilere yönelmesinin kaçınılmaz olacağı vurgulanıyor.
MUHAZAKAR PARTİLER, İTTİFAK İÇİNDE İTTİFAK YAPABİLİR
Kulislerde en çok konuşulan formüllerin başında ise Saadet Partisi (SP) Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’nun da gündeme getirdiği “ittifak ortasında ittifak” geliyor.
6’lı masada yer alan siyasi partilerin, 2018 seçimlerindeki üzere SP, DEVA Partisi, Gelecek Partisi ve DP’nin Millet İttifakı’nın iki büyük partisi CHP ve GÜZEL Parti listelerinden seçime girmesi bir seçenek olarak bedellendiriliyor.
İkinci seçenek olarak da DP’nin GÜZEL Parti listesinden, muhafazakar tabana sahip DEVA ve Gelecek Partisi’nin, SP çatısı altında seçime girmesi formülü.
2018 seçimlerinde Millet İttifakı’na avantaj sağlayan bu formülün, epeyce yeterli saha tahlilleriyle ile uygulanabilir hale gelebileceği söz ediliyor.
Muhafazakar partilerin SP çatısı altında seçime girmesi halinde, muhafazakar seçmenin ağır olduğu yerlerde, “eli CHP’ye oy vermeye gitmeyen” seçmenin tercihini olumlu istikamette etkileyebileceği yorumu yapılıyor.
Bilhassa SP, bu formüle yakın duruyor. Lakin, birinci kere seçime girecek olan DEVA Partisi, kendi isim ve amblemiyle seçime girmek istediklerini her fırsatta vurguluyor. CHP ve ÂLÂ Parti çatısı altında seçime girilmesi halinde oy bölünmesi daha az olacağı için, matematiksel olarak milletvekili çıkarma mümkünlüğü daha yüksek.
SP, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi’nin Millet İttifakı ortasında tek listeyle seçime gitmesi halinde, muhafazakar seçmenden daha fazla karşılık bulabilecek olması “avantaj” olarak görülse de, milletvekili sayısı düşük olan seçim etraflarında baraj otomatik olarak yükseleceği için milletvekili çıkaramama riski de bulunuyor.
HER PARTİ KENDİ LİSTESİYLE SEÇİME GİDEBİLİR
Yeni Seçim Maddesi’yle ittifak ortasındaki partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı d’hont sistemine, yani her partinin bir seçim etrafından aldığı oy oranına göre hesaplanacağı için yüzde 7 olan ülke barajını geçmek için 6 parti muhalefet partisinin ittifak yapması yüksek mümkünlük olarak görülüyor.
Lakin ittifak oylarının milletvekili sayısına bir tesiri olmaması niçiniyle, her siyasi partinin başka olarak seçime de girmesi mümkün.
Bilhassa DEVA Partisi bu seçeneğe sıcak bakıyor. Oy oranı düşük partilerin milletvekili çıkarabilmesi için, kuvvetli oldukları seçim etraflarında, öbür ittifak partilerinin dayanağıyla en az bir milletvekili çıkarmasının sağlanması da bir seçenek olarak görülüyor.
Fakat bunun için fazlaca uygun saha tahlili yapılması, her seçim etrafının eğilimlerinin yeterli iddia edilmesi gerekiyor.
CHP’de yapılan değerlendirmelerde, bu formülün uygulanması halinde, Millet İttifakı’nın milletvekili sayısı umulandan fazlaca daha düşük gelebilir. Hatta kimi siyasi partiler parlamentoya hiç milletvekili gönderemeyebilir.
Gelecek ve DEVA Partisi’nde ise bu formülün âlâ dizayn edilmesi halinde, her partinin kuvvetli olduğu yerlerden parlamentoya temsilci gönderebileceği söz ediliyor.
Hatta bilhassa CHP’nin milletvekili çıkaramadığı muhafazakar seçmenin ağır olduğu, başta İç Anadolu olmak üzere birtakım bölgelerden, Millet İttifakı’nın daha fazla milletvekili çıkarabileceği yorumu yapılıyor.
ÜÇÜNCÜ İTTİFAK YAHUT İTTİFAKSIZ FORMÜLLER
6’lı masada yer alan siyasi partilerin, Millet İttifakı haricinde “üçüncü” yeni bir ittifakla seçime gitmesi yahut her partinin farklı başka seçime girmesi, en düşük mümkünlük olarak görülüyor.
CHP ve UYGUN Parti’nin ittifakı sürdürmekte kararlı olduğu, epeyce olağanüstü bir gelişme olmadıkça da ittifakla seçime gitmesine kesin gözüyle bakılıyor.
DP ve SP’nin de Millet İttifakı’na karşı olmadığı biliniyor. 6’lı masada yer alan partilerin, CHP ve GÜZEL Parti’den başka olarak yeni bir ittifak kurmaları halinde, yüzde 7 barajını aşamama riski bulunuyor ve bu niçinle de epeyce kıymetli bir görüş ayrılığı olmadığı sürece partilerin bu prosedürü tercih etmeyeceği tabir ediliyor.
CUMHUR İTTİFAKI’NIN BİÇİMLENMESİNE NAZARAN SENARYOLAR DEĞİŞEBİLİR
6’lı masada yer alan muhalefet partileri yeni seçim sistemine göre mümkün senaryolar üzerinde çalışma yaparken, erken seçim ve AKP ile MHP’nin oluşturduğu Cumhur İttifakı’nın izleyeceği tavra bakılırsa de alternatif seçenekleri pahalandırıyor.
Sonbaharda bir erken seçime gidilmesi halinde, yeni seçim yasası uygulanmayacağı için, ittifak senaryolarının da buna bakılırsa şekilleneceğine dikkat çekiliyor.
bu biçimde bir seçenekte, milletvekili dağılımı siyasi partilerin oylarına bölünerek hesaplanacağı için, isteyen partilerin kendi listesiyle seçime girmesi formülünün daha yük kazanması muhtemel görülüyor.
MHP ve BBP’nin AKP çatısı altında tek listeyle seçime girmesi halinde formüllerin buna nazaran dizayn edileceği söz ediliyor.
MHP Genel Lider Yardımcısı Semih Yalçın, MHP’nin AKP listelerinden seçime gireceği tezlerine, “Ağzıma bile almam. Bizim seçmen üç hilali gorecek kardeşim” kelamlarıyla nokta koymasına rağmen, muhalefet hala bu seçeneği mümkünlük dahilinde pahalandırıyor.
bu biçimde bir durumda, Cumhur İttifakı’nın avantajlı olacağına dikkat çekilerek, bu durumda muhalefetin de “tek liste” seçeneğinin güçleneceği yorumu yapılıyor.
6’LI MASANIN GÜNDEMİNDE
Yeni seçim yasasının yürürlüğe girmesi niçiniyle, DP Genel Lideri Gültekin Uysal’ın evsahipliğinde Pazar günü yapılacak 6’lı görüşmede da mümkün seçim senaryolarının gündeme gelmesi bekleniyor.
İştirakçi partiler, buradan bir ittifak sonucu çıkmayacağını, ittifak ve cumhurbaşkanlığı seçiminin, seçim takvimi belirtildiğında gündeme geleceğini, fakat yeni seçim maddesine nazaran en çok milletvekili çıkarmaya dönük formülleri konusunda karşılıklı görüş alışverişinde bulunulacağı tabir ediliyor.
İttifak yapan siyasi partilerin çıkaracağı milletvekili hesaplama sistemini, oy oranı düşük partiler aleyhine değiştiren yeni Seçim Yasası, cumhurbaşkanlığı seçiminde ortak aday çıkarma ve parlamento seçimlerinde de çoğunluğu sağlamayı hedefleyen muhalefet partilerinde, hesapların değişmesine niye oldu.
Parlamenter sistem mutabakatı açıklayan 6 muhalefet partisi, parlamento seçimlerinde daha fazla milletvekili çıkarabilecek senaryolar üzerinde çalışıyor.
Aritmetik olarak daha fazla getirisi olan formüllerin, “siyasi karşılığının olmayabileceği” tasası, muhalefeti, iki seçeneği buluşturabilecek formüllere ağırlaştırmış durumda. Muhtemel formüllerin, Demokrat Parti (DP) Genel Lideri Gültekin Uysal’ın evsahipliğinde Pazar günü yapılacak 6’lı masa toplantısının ana gündem hususu olması bekleniyor.
Seçim işbirliği ve ittifak planlarını, yeni Seçim Maddesi’ne bakılırsa yapmaya hazırlanan 6 muhalefet partisinin bu mevzuda çabucak hemen ortaklaşmış bir çalışması yok.
Lakin her parti kendi ortasında, akademisyen, kamuoyu araştırmalarından takviye alarak yahut şahsen kendileri saha tahlilleri üzerinden seçenekli formüller üzerinde çalışıyor.
Son olarak CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, partisinde de bu tarafta hazırlıklar olduğunu belirterek, hala 8 senaryo üzerinde çalışıldığını ve 6’lı masa toplantısına da tekliflerini getirebileceklerini deklare etti.
CHP kulislerinden yansıyan bilgiye nazaran Kılıçdaroğlu’nun kelamını ettiği 8 seçenekli senaryo Ankara Üniversitesi’nden bir akademisyen kümesi tarafınca hazırlandı.
Parti kaynakları, bu tarafta Kılıçdaroğlu’na birfazlaca çalışma geldiğini, fakat temel bilginin, partinin vilayet il yaptıracağı saha tahlilleri ile ortaya çıkacağını belirterek, “Seçime nasıl bir sistemle gidileceğine, ittifakların nasıl şekilleneceğine parti tek başına karar vermeyecek, 6’lı masada, tarafların tekliflerine göre netleşecek” görüşünü lisana getiriyor.
Kulislerde ittifak yahut seçim işbirliği seçeneklerine ait konuşulan formüller ile bunların “artı ve eksileri” ise şöyleki sıralanıyor:
ARİTMETİK AVANTAJI EN YÜKSEK SEÇENEK: TEK LİSTE
Yeni seçim sistemi büyük partilere daha fazla milletvekili çıkarma imkanı sağladığı için bir partiden tek listeyle seçime gidilmesi aritmetik olarak “en avantajlı” sonuç verecek formül olarak görülüyor.
CHP’de yapılan simülasyonlarda, 6’lı masada yer alan siyasi partilerin tek bir parti listesinden, mesela CHP listesinden seçime girmesi, 43 milletvekili daha fazla çıkarması yolunu açıyor ve ittifak 300’e yakın milletvekili çıkarabiliyor.
birebir vakitte seçime farklı girecek olan HDP’nin çıkaracağı milletvekilleriyle birlikte muhalefet parlamentoda çoğunluğu sağlıyor.
Bu formül CHP ortasında, “liste sancısı” yaratacak olmasına rağmen, seçim kazanmak için en avantajlı formül olarak bedellendiriliyor ve “cumhurbaşkanı adayı çıkaracak parti olarak, milletvekili listeleri konusunda daha özverili olunabileceği” yorumu yapılıyor.
Lakin yalnızca matematik hesabıyla “en avantajlı” görünen bu senaryonun açmazı olarak, siyasi olarak uygulamasının son derece sıkıntı ve tabanda karşılık bulmama mümkünlüğü görülüyor.
Başta GÜZEL Parti olmak üzere, yüklü olarak sağ ve muhafazakar seçmen tabanına sahip siyasi partilerin başkanlarının, CHP çatısı altında seçime girmeye sıcak bakmayacağı ve parti tabanlarında da kabul görmeyeceği söz ediliyor.
Cumhurbaşkanı adayının CHP’li bir isim olacağı konusunda 6’lı masada neredeyse ortak bir görüşün oluştuğu tabir edilerek, CHP’nin bir öbür siyasi partinin listesinden seçime girmesi de “uygulanamaz” bir formül olarak lisana getiriliyor.
CHP’nin bu biçimde bir tercih yapması halinde, seçmenin ittifak dışı partilere yönelmesinin kaçınılmaz olacağı vurgulanıyor.
MUHAZAKAR PARTİLER, İTTİFAK İÇİNDE İTTİFAK YAPABİLİR
Kulislerde en çok konuşulan formüllerin başında ise Saadet Partisi (SP) Genel Lideri Temel Karamollaoğlu’nun da gündeme getirdiği “ittifak ortasında ittifak” geliyor.
6’lı masada yer alan siyasi partilerin, 2018 seçimlerindeki üzere SP, DEVA Partisi, Gelecek Partisi ve DP’nin Millet İttifakı’nın iki büyük partisi CHP ve GÜZEL Parti listelerinden seçime girmesi bir seçenek olarak bedellendiriliyor.
İkinci seçenek olarak da DP’nin GÜZEL Parti listesinden, muhafazakar tabana sahip DEVA ve Gelecek Partisi’nin, SP çatısı altında seçime girmesi formülü.
2018 seçimlerinde Millet İttifakı’na avantaj sağlayan bu formülün, epeyce yeterli saha tahlilleriyle ile uygulanabilir hale gelebileceği söz ediliyor.
Muhafazakar partilerin SP çatısı altında seçime girmesi halinde, muhafazakar seçmenin ağır olduğu yerlerde, “eli CHP’ye oy vermeye gitmeyen” seçmenin tercihini olumlu istikamette etkileyebileceği yorumu yapılıyor.
Bilhassa SP, bu formüle yakın duruyor. Lakin, birinci kere seçime girecek olan DEVA Partisi, kendi isim ve amblemiyle seçime girmek istediklerini her fırsatta vurguluyor. CHP ve ÂLÂ Parti çatısı altında seçime girilmesi halinde oy bölünmesi daha az olacağı için, matematiksel olarak milletvekili çıkarma mümkünlüğü daha yüksek.
SP, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi’nin Millet İttifakı ortasında tek listeyle seçime gitmesi halinde, muhafazakar seçmenden daha fazla karşılık bulabilecek olması “avantaj” olarak görülse de, milletvekili sayısı düşük olan seçim etraflarında baraj otomatik olarak yükseleceği için milletvekili çıkaramama riski de bulunuyor.
HER PARTİ KENDİ LİSTESİYLE SEÇİME GİDEBİLİR
Yeni Seçim Maddesi’yle ittifak ortasındaki partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı d’hont sistemine, yani her partinin bir seçim etrafından aldığı oy oranına göre hesaplanacağı için yüzde 7 olan ülke barajını geçmek için 6 parti muhalefet partisinin ittifak yapması yüksek mümkünlük olarak görülüyor.
Lakin ittifak oylarının milletvekili sayısına bir tesiri olmaması niçiniyle, her siyasi partinin başka olarak seçime de girmesi mümkün.
Bilhassa DEVA Partisi bu seçeneğe sıcak bakıyor. Oy oranı düşük partilerin milletvekili çıkarabilmesi için, kuvvetli oldukları seçim etraflarında, öbür ittifak partilerinin dayanağıyla en az bir milletvekili çıkarmasının sağlanması da bir seçenek olarak görülüyor.
Fakat bunun için fazlaca uygun saha tahlili yapılması, her seçim etrafının eğilimlerinin yeterli iddia edilmesi gerekiyor.
CHP’de yapılan değerlendirmelerde, bu formülün uygulanması halinde, Millet İttifakı’nın milletvekili sayısı umulandan fazlaca daha düşük gelebilir. Hatta kimi siyasi partiler parlamentoya hiç milletvekili gönderemeyebilir.
Gelecek ve DEVA Partisi’nde ise bu formülün âlâ dizayn edilmesi halinde, her partinin kuvvetli olduğu yerlerden parlamentoya temsilci gönderebileceği söz ediliyor.
Hatta bilhassa CHP’nin milletvekili çıkaramadığı muhafazakar seçmenin ağır olduğu, başta İç Anadolu olmak üzere birtakım bölgelerden, Millet İttifakı’nın daha fazla milletvekili çıkarabileceği yorumu yapılıyor.
ÜÇÜNCÜ İTTİFAK YAHUT İTTİFAKSIZ FORMÜLLER
6’lı masada yer alan siyasi partilerin, Millet İttifakı haricinde “üçüncü” yeni bir ittifakla seçime gitmesi yahut her partinin farklı başka seçime girmesi, en düşük mümkünlük olarak görülüyor.
CHP ve UYGUN Parti’nin ittifakı sürdürmekte kararlı olduğu, epeyce olağanüstü bir gelişme olmadıkça da ittifakla seçime gitmesine kesin gözüyle bakılıyor.
DP ve SP’nin de Millet İttifakı’na karşı olmadığı biliniyor. 6’lı masada yer alan partilerin, CHP ve GÜZEL Parti’den başka olarak yeni bir ittifak kurmaları halinde, yüzde 7 barajını aşamama riski bulunuyor ve bu niçinle de epeyce kıymetli bir görüş ayrılığı olmadığı sürece partilerin bu prosedürü tercih etmeyeceği tabir ediliyor.
CUMHUR İTTİFAKI’NIN BİÇİMLENMESİNE NAZARAN SENARYOLAR DEĞİŞEBİLİR
6’lı masada yer alan muhalefet partileri yeni seçim sistemine göre mümkün senaryolar üzerinde çalışma yaparken, erken seçim ve AKP ile MHP’nin oluşturduğu Cumhur İttifakı’nın izleyeceği tavra bakılırsa de alternatif seçenekleri pahalandırıyor.
Sonbaharda bir erken seçime gidilmesi halinde, yeni seçim yasası uygulanmayacağı için, ittifak senaryolarının da buna bakılırsa şekilleneceğine dikkat çekiliyor.
bu biçimde bir seçenekte, milletvekili dağılımı siyasi partilerin oylarına bölünerek hesaplanacağı için, isteyen partilerin kendi listesiyle seçime girmesi formülünün daha yük kazanması muhtemel görülüyor.
MHP ve BBP’nin AKP çatısı altında tek listeyle seçime girmesi halinde formüllerin buna nazaran dizayn edileceği söz ediliyor.
MHP Genel Lider Yardımcısı Semih Yalçın, MHP’nin AKP listelerinden seçime gireceği tezlerine, “Ağzıma bile almam. Bizim seçmen üç hilali gorecek kardeşim” kelamlarıyla nokta koymasına rağmen, muhalefet hala bu seçeneği mümkünlük dahilinde pahalandırıyor.
bu biçimde bir durumda, Cumhur İttifakı’nın avantajlı olacağına dikkat çekilerek, bu durumda muhalefetin de “tek liste” seçeneğinin güçleneceği yorumu yapılıyor.
6’LI MASANIN GÜNDEMİNDE
Yeni seçim yasasının yürürlüğe girmesi niçiniyle, DP Genel Lideri Gültekin Uysal’ın evsahipliğinde Pazar günü yapılacak 6’lı görüşmede da mümkün seçim senaryolarının gündeme gelmesi bekleniyor.
İştirakçi partiler, buradan bir ittifak sonucu çıkmayacağını, ittifak ve cumhurbaşkanlığı seçiminin, seçim takvimi belirtildiğında gündeme geleceğini, fakat yeni seçim maddesine nazaran en çok milletvekili çıkarmaya dönük formülleri konusunda karşılıklı görüş alışverişinde bulunulacağı tabir ediliyor.