Balıkesir’de Ayvalık Belediyesi tarafınca düzenlenen Köy Enstitüleri Günleri aktifliğinin birinci gününde, ünlü tarihçi ve muharrir Prof. Dr. İlber Ortaylı konuk oldu.
Ortaylı, Köy Enstitülerinin 1940 yılında kurulduğunu hatırlatarak, “Tabi artık Kemal Atatürk hayatta değildi. Ama oluşum onun bölümündedir. Hasan Ali Yücel’in teorisidir. daha sonradan kurulmuştur. O periyot CHP evresidir. Tek parti periyotlarıdır. CHP epeyce partili hayata geçince de Köy Enstitülerinin sonu getirilmiştir” dedi.
“ÇOK YANLIŞ GAYELERLE TESPİT EDİLİYOR”
Türkiye tarihinin eksik öğretildiğini savunan Ortaylı, “Bu eksik öğretilme de epey yanlış amaçlarla tespit ediliyor. Şunu söyleyeyim, mevcut siyasi partilerin hiç bir biçimde Türkiye’nin yakın tarihine müspet yahut olumsuz ortak olma hakları yoktur. Yani ne bu zevatın, ‘Biz fazlaca düzgün şeyler yaptık ve biz bunu belgeliyoruz’ deme hakkı vardır. Ne de ‘Bunlar epeyce makus işler yaptılar. Biz de onlarla savaştan geliyoruz’ diyebilmeye hakları vardır. Bu biraz tuhafa gelecek fakat elbette bu iş bu biçimde yapılır. Köy Enstitüleri bunun için bir esastır” sözlerini kullandı.
“KÖY ÖĞRETMENİNİ KÖY BAŞKANI YAPMAK”
Atatürk’ün edebiyat ya da filozof fakültesini kurmadığını vurgulayan İlber Ortaylı, “Çünkü bu biçimde bir şey aslına bakarsanız vardı dünyada. Lisan, Tarih ve Coğrafya Fakültesi kurmak ise Atatürk’ün icadıdır. Yani o bir deha sıkıntısıdır ve özgündür. Köy Enstitüleri bir gereksinimi karşılayabilmek için kurulan eğitimdir. Osmanlı İmparatorluğu dağılırken, bu eğitimin benzerleri Bulgaristan ve Romanya’da kurulmuştur. Türkiye’de bu sistemi direkt doğruya Kemalizm yaptı. Yani direkt doğruya köydeki öğretmeni yetiştirmek ve köy öğretmenini köy lideri yapmaktı. inanılmaz kıymetli bir projeydi” dedi.
“BEN DOĞDUM DOĞALI…”
Türk hayatının en büyük meselesinin, siyasetçilerinin palavra söylemekten de öte çocuk üzere prensip sahibi olmamaları olduğunu savunan Prof. Dr. Ortaylı, şunları söylemiş oldu:
“Prensip sahibi olsalardı aslına bakarsanız, bugün en azından cumhurbaşkanı adayı tespit etmekte daha akla yatkın ve daha tertiplice gideriz. Herkes cumhurbaşkanı seçiyor. Fakat bizim kadar aciz hale getiren var mı? Ben doğdum doğalı cumhurbaşkanı seçemedi bu memleket. İhtilal çıkarılır, darbe yapılır. Bu durum prensipsizliklerle ilgili bir şeydir. Yani siz minimum müştereklerde anlaşamıyorsunuz.”
“ORTADA BİR GEVŞEKLİK VAR”
Ortaylı şöyleki devam etti:
“örneğin oruç tutan, tutuyor. Tuttuğu kadar. Tutmayan, tutmuyor. Tutanın beğenilen görülmemesi diye bir şey var ise o durum Atatürk Lisesi’nde de var. Lisan, Tarih Coğrafya Fakültesi’nde de var. Kimseye iftar saatine nazaran bir şey yapılmıyor. Lakin ortada da bir gevşeklik var.”
“Stalinist Rusya değil bunu yapan. Takip edeyim falan, yok bu biçimde bir şey. Artık şimdi bu biçimde bir his uyduruyorlar. Adeta Stalin Rusya’sı çiziliyor tek parti devrinde. bu biçimde bir şey yok. ‘Nereden çıkarıyorsunuz bunu?’ diye soruyorum. ‘Annem anlatıyor’ diyor. Senin annen ne bilir ki? Bunlar işin irfanıyla bağdaşmıyor.”
“DİN SAVAŞINA GİRİP HALLETMEYE KALKMAZ”
Kurtuluş Savaşı’nı yapan kumandanların maceraperest adamlar olmadığını savunan İlber Ortaylı, “İş yapmak isteyenlerdi. Hiç kimse o denli din savaşına girip, bilmem ne medeniyet savaşı, iktisadi savaş üzere işleri halletmeye kalkmaz. Mümkün değil. Yani ne İsmet Paşa bu biçimdedir ne Kemal Atatürk bu biçimdedir. Hatta beş vakit namaz kılan Fevzi Paşa bu biçimdedir. Akıl var irfan var. O periyotta hiç kimsenin sağcılarla ya da solcularla büyük arbedesi yoktu” diye konuştu.
Ortaylı, Köy Enstitülerinin 1940 yılında kurulduğunu hatırlatarak, “Tabi artık Kemal Atatürk hayatta değildi. Ama oluşum onun bölümündedir. Hasan Ali Yücel’in teorisidir. daha sonradan kurulmuştur. O periyot CHP evresidir. Tek parti periyotlarıdır. CHP epeyce partili hayata geçince de Köy Enstitülerinin sonu getirilmiştir” dedi.
“ÇOK YANLIŞ GAYELERLE TESPİT EDİLİYOR”
Türkiye tarihinin eksik öğretildiğini savunan Ortaylı, “Bu eksik öğretilme de epey yanlış amaçlarla tespit ediliyor. Şunu söyleyeyim, mevcut siyasi partilerin hiç bir biçimde Türkiye’nin yakın tarihine müspet yahut olumsuz ortak olma hakları yoktur. Yani ne bu zevatın, ‘Biz fazlaca düzgün şeyler yaptık ve biz bunu belgeliyoruz’ deme hakkı vardır. Ne de ‘Bunlar epeyce makus işler yaptılar. Biz de onlarla savaştan geliyoruz’ diyebilmeye hakları vardır. Bu biraz tuhafa gelecek fakat elbette bu iş bu biçimde yapılır. Köy Enstitüleri bunun için bir esastır” sözlerini kullandı.
“KÖY ÖĞRETMENİNİ KÖY BAŞKANI YAPMAK”
Atatürk’ün edebiyat ya da filozof fakültesini kurmadığını vurgulayan İlber Ortaylı, “Çünkü bu biçimde bir şey aslına bakarsanız vardı dünyada. Lisan, Tarih ve Coğrafya Fakültesi kurmak ise Atatürk’ün icadıdır. Yani o bir deha sıkıntısıdır ve özgündür. Köy Enstitüleri bir gereksinimi karşılayabilmek için kurulan eğitimdir. Osmanlı İmparatorluğu dağılırken, bu eğitimin benzerleri Bulgaristan ve Romanya’da kurulmuştur. Türkiye’de bu sistemi direkt doğruya Kemalizm yaptı. Yani direkt doğruya köydeki öğretmeni yetiştirmek ve köy öğretmenini köy lideri yapmaktı. inanılmaz kıymetli bir projeydi” dedi.
“BEN DOĞDUM DOĞALI…”
Türk hayatının en büyük meselesinin, siyasetçilerinin palavra söylemekten de öte çocuk üzere prensip sahibi olmamaları olduğunu savunan Prof. Dr. Ortaylı, şunları söylemiş oldu:
“Prensip sahibi olsalardı aslına bakarsanız, bugün en azından cumhurbaşkanı adayı tespit etmekte daha akla yatkın ve daha tertiplice gideriz. Herkes cumhurbaşkanı seçiyor. Fakat bizim kadar aciz hale getiren var mı? Ben doğdum doğalı cumhurbaşkanı seçemedi bu memleket. İhtilal çıkarılır, darbe yapılır. Bu durum prensipsizliklerle ilgili bir şeydir. Yani siz minimum müştereklerde anlaşamıyorsunuz.”
“ORTADA BİR GEVŞEKLİK VAR”
Ortaylı şöyleki devam etti:
“örneğin oruç tutan, tutuyor. Tuttuğu kadar. Tutmayan, tutmuyor. Tutanın beğenilen görülmemesi diye bir şey var ise o durum Atatürk Lisesi’nde de var. Lisan, Tarih Coğrafya Fakültesi’nde de var. Kimseye iftar saatine nazaran bir şey yapılmıyor. Lakin ortada da bir gevşeklik var.”
“Stalinist Rusya değil bunu yapan. Takip edeyim falan, yok bu biçimde bir şey. Artık şimdi bu biçimde bir his uyduruyorlar. Adeta Stalin Rusya’sı çiziliyor tek parti devrinde. bu biçimde bir şey yok. ‘Nereden çıkarıyorsunuz bunu?’ diye soruyorum. ‘Annem anlatıyor’ diyor. Senin annen ne bilir ki? Bunlar işin irfanıyla bağdaşmıyor.”
“DİN SAVAŞINA GİRİP HALLETMEYE KALKMAZ”
Kurtuluş Savaşı’nı yapan kumandanların maceraperest adamlar olmadığını savunan İlber Ortaylı, “İş yapmak isteyenlerdi. Hiç kimse o denli din savaşına girip, bilmem ne medeniyet savaşı, iktisadi savaş üzere işleri halletmeye kalkmaz. Mümkün değil. Yani ne İsmet Paşa bu biçimdedir ne Kemal Atatürk bu biçimdedir. Hatta beş vakit namaz kılan Fevzi Paşa bu biçimdedir. Akıl var irfan var. O periyotta hiç kimsenin sağcılarla ya da solcularla büyük arbedesi yoktu” diye konuştu.