3 Haziran 1975’te Beria Onger başkanlığında kurulan İlerici Bayanlar Derneği (İKD), Türkiye’de bayan hareketinin tarihinde en büyük örgütlerden bir tanesiydi. Faaliyetleri 1979’da, devrin Sıkıyönetim Komutanlığı tarafınca durdurulduğunda, 15 bine yakın üyesi ile
33 şube ve 35 temsilcilikte örgütlenmiş, yayın organı Bayanların Sesi gazetesi 30 bin baskıya ulaşmış, ülke çapında bir bayan örgütüydü. 1980 askeri darbesi ile kapatılan birinci bayan derneği oldu.
Ancak mücadeleci bayanlar yılmadı. Bu tesirli örgüt, birebir isimle altı yıl evvel bir daha yaşama geçirildi. İKD’nin Genel Lideri Umut Kuruç’la 24-25 Eylül’de İstanbul’da toplanacak İlerici Bayanlar Konferansı öncesinde bayan hareketini, feminizmi, laikliği ve günümüzdeki siyasi ortamı konuştuk.
Umut Kuruç
1975’te kurulan İlerici Bayanlar Derneği’nin yarattığı birikimi ve tecrübesi ileriye taşımak için 2016’da yeniden yola çıktınız. Türk Bayanlar Birliği’nden daha sonra ikinci büyük örgüt olan derneğin bir daha canlandırılmasının arkasındaki kanıyı sizden dinlemek isterim.
Biraz daha geriye giderek bir iki noktaya değinmek istiyorum. 1923 İhtilali, bu topraklardaki en kıymetli ileri sıçrayış. Bunu evvela not etmek gerekiyor. Bir kapitalist ulus devlet olarak kuruluyor cumhuriyet. 1789 Devrimi’nden daha sonraki sürece misal bir biçimde, bu tip ihtilaller, kaçınılmaz olarak, iktidarı almış olan sınıfın niteliği niçiniyle karşı ihtilal süreçleriyle karşılanıyor. 1789’da da misal süreçler yaşandı lakin alışılmış 1923 kendine has bir devrimci süreç. Türkiye’de de aslında 1940’ların ikinci yarısı, sonlarından itibaren bir karşı ihtilal süreciyle karşılaşıyoruz, 1950’ler aslına bakarsanız büsbütün o denli. 1961 Anayasası’nı bir devrimci atılım olarak okumak gerekir. 1970’lerden itibaren 12 Mart ve en büyük karşı ihtilal süreci de 24 Ocak Kararları ile başlayan, 12 Eylül darbesi ile pratik olarak bir ezme ve yerleşme operasyonu ile sürdü. bu biçimde bir karşı ihtilal süreci ortasında yaşıyoruz.
İKD’nin 1975’te kuruluşu, dünyada ve bilhassa Avrupa’da ikinci dalga feminizmin hareketlenmeye başladığı bir müddetç lakin dernek bir feminist örgüt olarak kurulmuyor; biz İKD’yi, sınıf çabasının bayanlar içinde yaygınlaşması, bayanların toplumsal kurtuluş gayretine katılmasının kanallarının açılması olarak okuyoruz. Bu karşı ihtilal süreçleri ortasında, burjuvazinin çeşitli ideolojik formlarının karşısında devrimci bir müddetcin inşasında bayanların etkin olarak yer alması ve bu örgütlülük içerisinde güçlenmesi için kuruluyor. Zira tarihe baktığımızda bütün karşı ihtilal süreçleri de, ihtilal süreçleri de bayanlar olmadan olmuyor. Bütün karşı ihtilal süreçlerinde, personel sınıfı ve işçiler ortasında en olumsuz etkilenen toplumsal kesitler bayanlar ve bu devrimci çıkışlarda ilerici hareketlerde de en tesirli olanların, en önde yer alanların bayanlar. 1789’da biliyorsunuz Versay’a ekmek talebiyle fakir kısmın bayanları yürüyor. Mart 1917’de bir daha Petrograd’daki bayan personeller, mesken bayanları, fakir bayanlar ekmek ve barış talebiyle yürüyorlar ve bütün bunlar bayanların ön saflarda yer aldığı ileri sıçramalar. Karşı ihtilal süreçleri de bu niçinle bayanları amaç alıyor. Bayanları bir cendereye sıkıştırdığında toplumu teslim alması epeyce daha kolay oluyor. Bu yüzden 1980’le başlayan karşı ihtilal süreci ve AKP de için de bu biçimde oldu.
Karşı ihtilale direnirken bu yaklaşıma iki türlü reaksiyon gelebiliyor. Uğraş güçlerini bayanlar ve erkekler olarak ikiye ayırmalı mı, oburu de bayanları “ilerici”, “gerici” diye ayırmalı mı diyerek itirazlar yükselebiliyor. Sizin bu görüşlere cevabınız ne?
Toplumsal uğraşlarda bayan ve erkek üzere bir ayrım yapmayı biz yanlışsız bulmuyoruz. Türkiye’nin bugün ortasında bulunduğu durum, tertibin bütün ögeleri tarafınca yolu döşenerek gelinmiş bir nokta. AKP, son gölü atmış olan bir casus diyelim. Gericilik sıkıntısında ise, gericiliğin bu toplumda nasıl ideolojik bir hegemonya haline geldiğine baktığımızda liberalizmin fazlaca büyük tesiri ortaya çıkıyor. Bilhassa 1990’lardan başlayarak laikliğe, cumhuriyetin bedellerine yönelik taarruzların evvel liberal kesitlerden geldiğini görüyoruz. Antiemperyalizmin ya da yurtseverliğin milliyetçiliğe tekabül ettiğine, laikliğin aslında “merkezdeki bir küme seçkinin halkın bedellerine dönük basınç uygulayarak bunları yasaklaması” olduğuna dair telaffuzlarla karşılaşıyoruz.
Feminizmin de tarihî olarak sosyalist harekete içkin bir norm olmadığını görüyoruz. Bayan hareketlerinin güçlendiği periyoda baktığımızda, sosyalist bayanlar, emekçi bayanlar çıkıyor; bir de burjuva ve küçük burjuva bayanlar çıkıyor. Bayanların birinci örgütlenmesine sufrajetler dersek, bunlar sınıfsal olarak farklılar, sınıfsal pozisyonlarından yola çıkarak, o sınıfın ayrıcalıklarını o sınıfın bayanları olarak edinmek istiyorlar. Topyekün bir emek, toplumsal eşitlik, toplumsal kurtuluş üzere bir gündemleri yok. halbuki sosyalist bayanların bu biçimde bir gündemleri var ve sosyalist bayanlar, evet, başka bir örgütlenme sürdürüyorlar. Biz de İKD olarak bayan örgütlenmesini sürdürüyoruz fakat biz erkekleri karşımıza alan bir yaklaşımda değiliz. Bizim düşmanımız erkekler değil. bu biçimde bir indirgeme sınıf uğraşını, işçilerin ve aydınlanma uğraşını parçalayan, bunun üzerini örten bir müddetç oluyor. ötürüsıyla biz hepimiz hanımız, tıpkı saftayız ya da bütün bayanları kapsayan bir kızkardeşlik yaklaşımını hakikat bulmuyoruz.
“LAİKLİK ZITLIĞI VE PİYASACILIK BİRBİRİNİ BESLEYEN SÜREÇLER”
Tam da bu noktada sormam isterim. Derneğin isminde var olan “İlerici Kadın” tabirinden yola çıkarak ilericiliği nasıl yorumluyorsunuz?
Cumhuriyetin bedellerine sahip çıkan, laiklik, kamuculuk, halkçılık, antiemperyalizm unsurlarına sahip çıkan ve bunları daha ileriye taşımayı hedefleyen, herkesi rahatlıkla ilerici olarak kıymetlendirebiliriz. Cumhuriyetin kıymetlerini reddeden, laikliği sulandıran, laikliğin tasfiyesine teşne olan ve bunun değirmenine su taşıyan, piyasa ilahına tapan, gerici normları bir çeşit halkın bedelleri olarak dillendiren, Avrupa ülkelerinin ya da çeşitli emperyalist kuruluşların fonlarıyla beslenen, kendi sırça köşklerinde yaşayan lakin halka da laikliğin ne kadar “ceberrut” bir şey olduğunu vaaz eden, “sivil toplumcu” tipolojiyi ilerici olarak kıymetlendirmek mümkün değil.
örneğin Tansu Çiller, Türkiye’nin birinci bayan Başbakanı oldu fakat ilerici olarak görmek olanaksızdı.
normal olarak. ETF Dokumacılık çalışanları İstanbul’da direnişteler, işverenleri, haklarını gasp eden bir bayan. Burada kızkardeşlikten bahsedebilir miyiz? Bu bayana bir ilericilik atfedebilir miyiz? Ne yazık ki Türkiye solunda da, kendini ilerici olarak konumlandıran kesimde de hayli dillendiriliyor, örneğin epeyce fazla reklamı yapılan Finlandiya Başbakanı bir bayan, Toplumsal Demokrat Parti’nin de Lideri. Ancak ülkesinin NATO’ya girmesini sağlamış olan hükümetin de başı. Artık buradan kendisine bir ilericilik atfedilebilir mi? Yani yalnızca Meral Akşener, Tansu Çiller yahut işveren bayan örneği değil, ilericilik algısının ne kadar çarpıtıldığını da görmek gerek.
Her şey öylesine çarpıtıldı ki bugün artık yalnızca Erdoğan aksisi olmak da, muhalifliğin tek tarifi haline geldi ve içine her şey dolduruldu.
Evet, personel sınıfı ve işçi kısımlar içerisinde bu gerici hegemonyanın nüfuz ettiği toplumsal bölümler var ve bunların ortasında bayanlar var, emekçi, fakir, türbanlı, bu basıncın altında kalıp hücuma maruz kalmış bayanlar var. Biz sınıfsal baktığımız için, bunlar türban takıyor, bunlar gerici diyerek itemeyiz. Lakin şöyleki bir ikiyüzlülük de yapamayız; “Boş ver laikliği, temel olan senin sınıf mücadelen” de diyemeyiz. Zira sınıf uğraşı, laiklik ve aydınlanma uğraşından bağımsız bir şey değil. Tam zıddı, laiklik, emekçi ve işçi bölümlerin aklını açarak olan biteni idrak edip, değişim yaratmak üzere iradesini ortaya koymasını sağlayacağı bir norm. Laiklik, en çok bu bölümlere, işçilere ve bayanlara lazım.
Dernek olarak 10 Ocak 2016’da kuruldunuz. O günden itibaren örgütlenmeniz hangi basamakta?
12 Eylül 1980 ile birlikte bir “örgüt canavarı” yaratıldı, örgütlenme kötülendi, bu tarafta propaganda yapıldı. Buna liberal akın da eşlik etti. STK’lar, kimlikler vb. devreye girdi. Halkı siyasetin haricinde bırakacak her türlü taarruz gerçekleşti.Bu ideolojik atmosferde örgütlenme tüm yapılar için zorlaştı. Lakin Ankara, İstanbul, İzmir başta olmak üzere Antalya ve Gaziantep’te örgütlerimiz var. Anadolu’nun başka yerlerinde, Zonguldak, Bursa, Tunceli, Mersin, Eskişehir üzere biroldukça yerde üyelerimiz var. Lakin oralarda şubelerimiz çabucak hemen kurulmuş değil.
“TOPLUMSAL KURTULUŞ OLMADAN BAYANLARIN KURTULUŞUNDAN BAHSEDİLEMEZ”
Feminizme yaklaşımınızı biraz daha açalım mı?
Kadın konusunda başların epeyce karışık olduğu bir devirdeyiz. Bayanların gayretinin feminizme indirgendiği, erkek zıtlığı üzerinden sürdürüldüğü bir müddetç yaşanıyor.
Kadınların örgütlenmesinin siyasi ve ideolojik bir yeri olması gerekiyor. Biz feminist bir örgüt değiliz. Feminizmin nizam içi bir hareket olduğunu, erkek aykırılığı üzerinden siyasi ve ideolojik çabanın verilemeyeceğini, kimlik uğraşı olduğunu söylüyoruz. 1980’lerle başlayan sınıf gayretini parçalayan sürecin modülü bu. Sınıflar bitti, ideolojiler öldü artık kimlikler var denildi. İşçiler ve bayanlar, emekçi sınıfını bu türlü cinsel, etnik kimliklere bölen, dini aidiyetleri öne çıkaran bir yaklaşımla buralara sıkıştırılmış durumda. Feminizmin de bu ilklimden beslenerek büyüdüğünü söylemek mümkün.
Her şeyin piyasa için düzenlendiği şartlarda, dinci gericiliğin, aşiretler üzere geri toplumsal formların, mafya örgütlerinin, bütün bunların piyasa için düzenlenmesine hizmet ettiği şartlarda, tek başına bayanların kurtuluşu mümkün olabilir mi? Bütün paradigmanın değişmesi lazım. Bu geri formların ortadan kalkması ve yurttaşlık üzerine yeni bir toplumsal yapının kurulması gerekiyor. O yurttaşlık olduğu vakit fakat bir eşitlik gayreti yerli yerine oturur. halbuki Türkiye’de yurttaşlık kavramı ortadan kalktı.
Bu görüşe karşı şöyleki diyenler oluyor. Bayanların her gün öldürüldüğü, tecavüze maruz kaldığı, şiddetin tavan yaptığı bir ülkede bayanların yaşama hakkı gayretini bu biçimde bir ön şarta bağlamak, bayan hareketini gerileten bir yaklaşımdır diyenler var.
Bu şiddet bir gerçek… Karşı ihtilal süreçlerinin evvela bayanları teslim almayı hedeflediğini belirttim. Bayanları teslim almak, aslında toplumun geri kalanını teslim almanın yoludur. bayanı amaç aldığı için bayanı ideolojik hegemonya ile ikna ediyor, ikna edemediği noktada da şiddet uyguluyor. Biz olağan olarak bayana yönelik şiddetle uğraş ediyoruz. Lakin bayana yönelik şiddetle uğraş etmenin yolu, erkek soyutlamasıyla erkekleri maksat göstermekle olamaz. Bayana yönelik şiddet bir sonuç. Bu kararı ortadan kaldırmanın yolu, bunun kaynağını ortadan kaldırmak.
Bu noktada kelamı toplumsal cinsiyet eşitliğine getirmek istiyorum. Geçenlerde Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu, televizyonda katıldığı bir programda, İstanbul Sözleşmesin’ne karşı olmalarının sebebini buna karşı olmalarıyla deklare etti. “Aile, bir erkek ile bir bayandan oluşur, toplumsal cinsiyet eşitliği nedir?” diyerek bunu reddettiklerini söylemiş oldu. Bu noktadan kaynaklanan bir itirazla tarikatlara ödün verilerek kontrattan imza çekildi. Sizin toplumsal cinsiyet eşitliği kavramına yaklaşımınız nedir?
Kapitalizm eşitsizlikler üreten bir tertip. İkinci Dünya Savaşı daha sonrası, 70’lerin ortalarına kadar olan bir Altın Çağı denilen periyot var. Aslında bu bir sapma periyodu. Zira dünyada sosyalizmin bir kuvvetli olarak var olduğu bir devir var. Bakın cumhuriyetin kuruluşu da bu periyoda tekabül ediyor, bu epeyce kıymetlidir. Dünyada ilerici halk iktidarlarının kuruluşu da bu vakitte oluyor. Kapitalist ülkelerde personel sınıfı ve işçilerin hayli büyük kazanımlar elde etmeleri de tıpkı periyotta. ötürüsıyla bayanların da hayli büyük haklar elde ettikleri vakit içinder bunlar.
Fakat karşı ihtilal süreciyle birlikte geriye düşüldüğünde, eşitsizliklerin epey büyük bir süratle arttığını görüyoruz. Yalnızca biyolojik bir farklılıktan kelam etmiyoruz. Eşitsizlikler siyasette, toplumsal ömürde en çok ortaya çıkıyor. Bu eşitsizliklerin gelişmesi, üretilmesi, şahsen kapitalizmin kendi ortasında barındırdığı bütün geri formları bir daha üretmesiyle oldu.Dinci gericiliğin vaaz ettiği şey ne? 1- Şükredeceksin, 2- Beşerler eşit değildir aslına bakarsan. Fakirler yoksulluklarını, bayanlar da erkekle eşit olmadığını kabul edecekler. Bayan onlara nazaran anne, yeni işçi nesiller doğuran, onları besleyen, bakan, ihtiyaçlarını gideren bir eleman. Bu sermayenin hayli işine gelen bir şey.
Sermaye ne yaptı 1970’lerin sonundan itibaren? Krize girdi ve bugüne kadar verdiğim ödünleri vermiyorum, geri alıyorum dedi. Çocuk bakımı, yaşlı bakımı, mesken içi hizmetler, eğitim, sağlık… bunların hepsi özelleştirildi. Aile, kapitalizm ve gericiler için bu niçinle fazlaca kıymetli. Ailede bu işler kimin üstüne yüklendi? hanımın üstüne yüklendi! Zira insanların piyasadan parayla satın alabileceği şartlar yok. Toplumsal eşitsizliği bu biçimde okumak gerekiyor.
İstanbul Sözleşmesi’ne LGBTİ’leri de kapsadığını söyleyerek karşı çıkılması da gericiliğin ve eşitsizliğin bir öbür kararı. Aile kurumu öylesine kutsallaştırılmış durumda ki, sistemin ana motoru haline getirilmiş.
İstanbul Sözleşmesi’nden imzanın çekilmesi, aslında laikliğin tasfiyesi ile ilgili bir şey. Türkiye’de laiklik tasfiye edildiği için İstanbul Sözleşmesi’nden bu kadar rahatlıkla imza çekilebiliyor. Laiklik anayasada yazıyor lakin iktidar anayasayı tanımıyor. Laikliğin tasfiyesi hukuku tasfiye etti. Laikliğin olmadığı yerde hukuktan, bayanın eşitliğinden bahsedebilir miyiz? Tarikatlar, Saadet Partisi’nin de ortasında olduğu küme, neler yazıp çizdiler? 6284’ü, Uygar Kanun’u bile gaye aldılar. Bu gerici atılım bütün başkalarının de kapısını açmış oldu.
Gericiliğin bayanlar üzerinde kurduğu baskı, son 20 yılda bariz biçimde arttı. Bir yandan tarikatlar kamusal alanda belirleyici hale gelirken, siyasette de bu kümeler hakim oldu. Bu ortamda Aydınlanmanın meşalesini canlı tutmak ve o ateşi Anadolu’ya yaymak için bu ortamda sizce neler yapılabilir? Seçime giderken belirlediğiniz bir strateji var mı?
Kadınlar evvela örgütlenmeli. Karşımızdaki güç hayli örgütlü bir güç. Topluma örgütlenmenin ne kadar tehlikeli olduğunu vaaz ediyorlar lakin sermayenin kurumları, onu temsil eden siyasi erkin kurumları epeyce örgütlü. Çabayı kompartımanlara bölmeden fakat örgütlü bir güçle uğraş edilebilir.
Sizce bayanlar gereğince örgütlü mü?
Değil. Türkiye’de toplum örgütlü değil. Beşerler gündelik korkular alanına sıkıştırılmış. Gündelik korkuları oluşturan niçinler neler onlara bakmak gerekiyor halbuki. Evet, AKP ve onun temsil ettiği her şey gitmeli lakin 2002’nin AKP’sine mi dönülmeli? Altılı mutabakatın toplumun önüne koyduğu şey, 2002 AKP’si. Bakıyorsunuz, gericilik var, tarikatlar ve cemaatler var, aşiretler var. CHP Genel Lideri, aşiret ağalarını merasimle üye yapıyor, rozet takıyor, bunu epeyce büyük bir şeymiş üzere veriyor. Aşiret söylemiş olduğiniz ilkel kabile düzeni…
Var olan siyasi partilerin siyasetlerine tenkitleriniz neler?
Bir kere Meclis’tekilerden hiç bir beklentimiz olmadığını not edelim. Mutabakatın uzlaşma yerinde cumhuriyet yok, laiklik yok. Sivil toplum vs. var fakat yurttaşlık yok, kul var. Daima kul hakkı söylem ediliyor. Büsbütün özelleştirme çerçevesi var. 1961 Anayasası’na küfrediyorlar. Uzun bir müddetdir 1961 Anayasası’nı gaye tahtasına koydular. 1921 ruhunu çağırıyorlar. Bu ruhu AKP de çağırıyor, liberaller çağırıyor, altılı mutabakat çağırıyor, kendine sol, sosyalist, ilerici ,demokrat diyen birfazlaca kesim de çağırıyor. 1921 metnine tam olarak bir anayasa diyemeyiz. O Kurtuluş Savaşı’nı kazanmak üzere yazılmış bir doküman.
İşçi sınıfı, 1961 Anayasası ile bir arada örgütlü olarak tarih sahnesine çıkıyor. Toplum bu anayasa ile örgütlenmeye başlıyor. Devlet Planlama Teşkilatı, iktisadın planlanması, üniversitenin, TRT’nin özerkliği hepsi 1961 Anayasası ile oluyor. Bu durumda 1961 Anayasası’nı gaye yapıyorsanız, laikliğin olmadığı, cumhuriyet tabirinin yer almadığı, tarikatların ve cemaatlerin olduğu, ismine sivil toplum denen lakin toplumun örgütlü olarak siyasi süreçlere katılmasını ortadan kaldıracak her türlü düzenlemeyi savunuyorsunuz demektir. ötürüsıyla bizim bu mutabakatın özneleri ile ortaklaşabileceğimiz hiç bir şey yok.
“Özgürlükçü laiklik” kavramını kullanıyorlar. halbuki laiklik kavramın tabiatı gereği özgürlükçüdür. Ekledikleri niteleme ile laiklik aslında otoriterdir demek istiyorlar. Ne değişiktir ki özgürlükçü laiklik kavramını siyasette birinci kullananlardan biri Erdoğan. Birebirini kullanarak onun istediği yere gelmiş oldular.
Liberallerin telaffuzları var. Laiklik, için “merkezdeki bir küme ceberrut beyaz seçkinin halkın bedellerini baskı altına alması” diyorlardı. Liberalizm, AKP’nin ve gericiliğin önünü fazlaca açtı, buna hizmet etti. Yetmez Lakin Evetçiler, onun öncesi vs. Laikliğin kendisi aslına bakarsan özgürlüğe tekabül eder. Akıl özgürleşmeden insanın özgürleşmesi mümkün mü? Toplum özgürleşmeden insanın özgürleşmesi mümkün mü?
Ahmet Davutoğlu, özgürlükçü laikliği birinci ortaya koyanlardan biri. Kendisi beraberinde Türkiye’nin Suriye’ye müdahalesinin en öndeki sıra neferi. IŞİD’lilere “bir avuç öfkeli çocuk” diyen birinden bahsediyoruz. Özgürlükçü laiklik diye bir şey olmaz. Bu tarikatlar, cemaatler sivil toplum kuruluşu demekti. Liberaller diyor ki, dini din alanına bırakalım, ne bunlar? Tarikatlar, cemaatler.
halbuki gerçekte, biat külçeşidinin olduğu, müritlik-şeyhlik bağlantısının olduğu bir yerde hiç bir özgürlükten kelam edilemez. O niçinle bunun özgürlükçülük ismine savunulması, tam bir aymazlık diyorum.
Piyasa rabbi var, piyasaya özgürlük, satın alma özgürlüğü deniyor. Pekala bunu yapamayanlara, bu özgürlüğü kullanamayanlara ne lazım? İşte o noktada dinci gericiliğin özgürlüğü giriyor devreye. Fakirlere da isyan etme denilerek öbür dünyadan bahsediliyor. Ne kadar birbirini besleyen şeyler değil mi… Her şey piyasalaşmış. Yurtlar özel, okullar özel, parası olmayan nereye gönderecek çocuğunu? Tarikat, cemaat yurtlarına, Kuran kurslarına. Diyanet de tüm bunları organize eden bir şeyhülislamlık olarak ortada duruyor. Sonuçta herkes birbirini boğazlıyor.
AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’in seyahat hareketlerini ve bilhassa bayanları gaye alan hakaretlerde bulunması niçiniyle dernek olarak cürüm duyurusunda bulundunuz. Cumhurbaşkanının bayanlara “sürtük” dediği bir ülkede hislerinizi öğrenebilir miyim?
Aslında bütün halka sürtük dedi, çürük de dedi. Haziran Direnişi sırasında da “çapulcu” diyordu. Berkin Elvan’ı ve annesini mitingde yuhalattı. Ne yazık ki bu tip tabirler kullanımına şaşırmıyorum. Zira vasatı yaşıyoruz bu ülkede.
Aslında vasatın da altı…
normal olarak… Devletin kurumları, yordamları, devlet adamlığı nosyonu ortadan kalkmış durumda. Fecî bir çürümenin ortasında yaşıyoruz. Reaksiyon duyuyoruz lakin ben kendisinden bir devlet adamına yakışır üslupta konuşmasını beklemiyorum. Buna bayanlar başta olmak üzere tüm toplumun tapki göstermesi gerek. Twitter’da “ben de sürtüğüm” etiketiyle paylaşımlar yapılıyor. Bu ne kadar acı bir şey… Bu bir espri konusu olamaz. Bu üslup bir daha üretilmiş oluyor.
Şiddet sıkıntısıyla ilgili bir örnek vermek istiyorum. Biliyorsunuz 1990’da Büyük Zonguldak Madenci Yürüyüşü olmuştu. Onunla ilgili bir belgesel izledim. Tavsiye ediyorum siz de izleyin Yüzbin Kişiydiler isimli bir belgesel. Zonguldaklı bayanları merkeze alan, direnişin ön saflarında olduklarını gösteren bir belgesel. Miting sırasında inanılmaz bir güç var, biliyorsunuz “Çankaya’nın şişmanı, personelin düşmanı” sloganı atılıyordu. Bir röportajda sendikacı bir bayan şöyleki diyor, yanında personellerin eşlerinden biri var. Personelin eşi o gücün ortasında dönüyor ve diyor ki; “şimdi gelsin benimki sıkıysa dövsün beni” diyor. Bayan uğraşı, sınıf çabasının bileşenidir. Bu fazlaca pahalı bir örnek.
Son olarak iktidar değiştiğinde yeni hükümetten birinci talepleriniz neler olacağını sormak istiyorum. Herbiçimde birinci sırada İstanbul Sözleşmesi’nin bir daha yürürlüğe sokulması olabilir… Tüm sistemin değişmesi lazım olağan olarak fakat onun olması vakit alacağı için öncelikli talepleriniz var mı?
Bu tip kontratların yalnızca imzalanması yetmez, bunların uygulanması gerekir. Bir başkası, bayanların çalışma hayatına ve üretim sürecine garantili olarak insanca fiyatlarla ve teminatlı şartlarda dahil edilmeleri gerekir. Bütün bakım hizmetleri, kamu hizmeti olarak verilmeli. Yalnızca bayan sayılarına nazaran değil, örneğin bütün iş yerlerinde bayan ve erkek toplam çalışan sayısına nazaran fiyatsız kreşler açılmalı. Birebir biçimde mahallelerde de bu olmalı. Kapatılan bütün devlet hastaneleri açılmalı.
Ücretsiz, nitelikli sıhhat hizmeti verilmeli. Aşı bir tercih olamaz. Refik Saydam Hıfzıssıhha Aşı Enstitüsü’nün bir devlet kurumu olarak açılması ve aşı üretmesi gerekir.
Tarikat ve cemaat yurtları ile Kuran kurslarının kapatılması gerekir. Tarikat ve cemaatlerin ekonomik varlıklarına el konulması gerekir. Zira bunlar ekonomik güç oldukları oranda siyasete de dahil oldular ve siyasetten, bürokrasiden çıkarılmaları gerekir. Bayana yönelik şiddet ve çocuk istismarları ile ilgili türel düzenlemelerin caydırıcı bir halde yapılması gerekir. Tarikat ve cemaatlerin toplumsal münasebetleri belirlemesi engellenmelidir ve bunun için makul sistemler kurulmalıdır. Eğitim birliğinin yine sağlanması gerekir. Nitelikli bilimsel, laik eğitim sisteminin yerleştirilmesi gerekir.
Aşiretler bir toplumsal bedel olarak kutsanamaz. Ziraî üretimin, sanayi üretiminin güçlendirilmesi gerekir. Yalnızca büyük kentlerde değil, Anadolu coğrafyasında da tarımın kesinlikle devletin müdahalesiyle önemli destekleyici bir üretim sürecine geçmesi gerekir. Toprak ağalığının münasebet sistemlerinin dağıtılması gerekir.
Doğanın tahribatını engelleyecek sistemlerin derhal kurulması gerekir. Özelleştirilen kamu varlıklarının kamulaştırılması gerekir.
Bütün sıhhat çalışanlarının, eğitim işçilerinin nitelikli çalışma şartlarına kavuşturulmaları gerekir. ötürüsıyla bir aydınlanma atağı gerekir. Bayanlar olarak bizim isteklerimiz bunlar.
33 şube ve 35 temsilcilikte örgütlenmiş, yayın organı Bayanların Sesi gazetesi 30 bin baskıya ulaşmış, ülke çapında bir bayan örgütüydü. 1980 askeri darbesi ile kapatılan birinci bayan derneği oldu.
Ancak mücadeleci bayanlar yılmadı. Bu tesirli örgüt, birebir isimle altı yıl evvel bir daha yaşama geçirildi. İKD’nin Genel Lideri Umut Kuruç’la 24-25 Eylül’de İstanbul’da toplanacak İlerici Bayanlar Konferansı öncesinde bayan hareketini, feminizmi, laikliği ve günümüzdeki siyasi ortamı konuştuk.
Umut Kuruç
1975’te kurulan İlerici Bayanlar Derneği’nin yarattığı birikimi ve tecrübesi ileriye taşımak için 2016’da yeniden yola çıktınız. Türk Bayanlar Birliği’nden daha sonra ikinci büyük örgüt olan derneğin bir daha canlandırılmasının arkasındaki kanıyı sizden dinlemek isterim.
Biraz daha geriye giderek bir iki noktaya değinmek istiyorum. 1923 İhtilali, bu topraklardaki en kıymetli ileri sıçrayış. Bunu evvela not etmek gerekiyor. Bir kapitalist ulus devlet olarak kuruluyor cumhuriyet. 1789 Devrimi’nden daha sonraki sürece misal bir biçimde, bu tip ihtilaller, kaçınılmaz olarak, iktidarı almış olan sınıfın niteliği niçiniyle karşı ihtilal süreçleriyle karşılanıyor. 1789’da da misal süreçler yaşandı lakin alışılmış 1923 kendine has bir devrimci süreç. Türkiye’de de aslında 1940’ların ikinci yarısı, sonlarından itibaren bir karşı ihtilal süreciyle karşılaşıyoruz, 1950’ler aslına bakarsanız büsbütün o denli. 1961 Anayasası’nı bir devrimci atılım olarak okumak gerekir. 1970’lerden itibaren 12 Mart ve en büyük karşı ihtilal süreci de 24 Ocak Kararları ile başlayan, 12 Eylül darbesi ile pratik olarak bir ezme ve yerleşme operasyonu ile sürdü. bu biçimde bir karşı ihtilal süreci ortasında yaşıyoruz.
İKD’nin 1975’te kuruluşu, dünyada ve bilhassa Avrupa’da ikinci dalga feminizmin hareketlenmeye başladığı bir müddetç lakin dernek bir feminist örgüt olarak kurulmuyor; biz İKD’yi, sınıf çabasının bayanlar içinde yaygınlaşması, bayanların toplumsal kurtuluş gayretine katılmasının kanallarının açılması olarak okuyoruz. Bu karşı ihtilal süreçleri ortasında, burjuvazinin çeşitli ideolojik formlarının karşısında devrimci bir müddetcin inşasında bayanların etkin olarak yer alması ve bu örgütlülük içerisinde güçlenmesi için kuruluyor. Zira tarihe baktığımızda bütün karşı ihtilal süreçleri de, ihtilal süreçleri de bayanlar olmadan olmuyor. Bütün karşı ihtilal süreçlerinde, personel sınıfı ve işçiler ortasında en olumsuz etkilenen toplumsal kesitler bayanlar ve bu devrimci çıkışlarda ilerici hareketlerde de en tesirli olanların, en önde yer alanların bayanlar. 1789’da biliyorsunuz Versay’a ekmek talebiyle fakir kısmın bayanları yürüyor. Mart 1917’de bir daha Petrograd’daki bayan personeller, mesken bayanları, fakir bayanlar ekmek ve barış talebiyle yürüyorlar ve bütün bunlar bayanların ön saflarda yer aldığı ileri sıçramalar. Karşı ihtilal süreçleri de bu niçinle bayanları amaç alıyor. Bayanları bir cendereye sıkıştırdığında toplumu teslim alması epeyce daha kolay oluyor. Bu yüzden 1980’le başlayan karşı ihtilal süreci ve AKP de için de bu biçimde oldu.
Karşı ihtilale direnirken bu yaklaşıma iki türlü reaksiyon gelebiliyor. Uğraş güçlerini bayanlar ve erkekler olarak ikiye ayırmalı mı, oburu de bayanları “ilerici”, “gerici” diye ayırmalı mı diyerek itirazlar yükselebiliyor. Sizin bu görüşlere cevabınız ne?
Toplumsal uğraşlarda bayan ve erkek üzere bir ayrım yapmayı biz yanlışsız bulmuyoruz. Türkiye’nin bugün ortasında bulunduğu durum, tertibin bütün ögeleri tarafınca yolu döşenerek gelinmiş bir nokta. AKP, son gölü atmış olan bir casus diyelim. Gericilik sıkıntısında ise, gericiliğin bu toplumda nasıl ideolojik bir hegemonya haline geldiğine baktığımızda liberalizmin fazlaca büyük tesiri ortaya çıkıyor. Bilhassa 1990’lardan başlayarak laikliğe, cumhuriyetin bedellerine yönelik taarruzların evvel liberal kesitlerden geldiğini görüyoruz. Antiemperyalizmin ya da yurtseverliğin milliyetçiliğe tekabül ettiğine, laikliğin aslında “merkezdeki bir küme seçkinin halkın bedellerine dönük basınç uygulayarak bunları yasaklaması” olduğuna dair telaffuzlarla karşılaşıyoruz.
Feminizmin de tarihî olarak sosyalist harekete içkin bir norm olmadığını görüyoruz. Bayan hareketlerinin güçlendiği periyoda baktığımızda, sosyalist bayanlar, emekçi bayanlar çıkıyor; bir de burjuva ve küçük burjuva bayanlar çıkıyor. Bayanların birinci örgütlenmesine sufrajetler dersek, bunlar sınıfsal olarak farklılar, sınıfsal pozisyonlarından yola çıkarak, o sınıfın ayrıcalıklarını o sınıfın bayanları olarak edinmek istiyorlar. Topyekün bir emek, toplumsal eşitlik, toplumsal kurtuluş üzere bir gündemleri yok. halbuki sosyalist bayanların bu biçimde bir gündemleri var ve sosyalist bayanlar, evet, başka bir örgütlenme sürdürüyorlar. Biz de İKD olarak bayan örgütlenmesini sürdürüyoruz fakat biz erkekleri karşımıza alan bir yaklaşımda değiliz. Bizim düşmanımız erkekler değil. bu biçimde bir indirgeme sınıf uğraşını, işçilerin ve aydınlanma uğraşını parçalayan, bunun üzerini örten bir müddetç oluyor. ötürüsıyla biz hepimiz hanımız, tıpkı saftayız ya da bütün bayanları kapsayan bir kızkardeşlik yaklaşımını hakikat bulmuyoruz.
“LAİKLİK ZITLIĞI VE PİYASACILIK BİRBİRİNİ BESLEYEN SÜREÇLER”
Tam da bu noktada sormam isterim. Derneğin isminde var olan “İlerici Kadın” tabirinden yola çıkarak ilericiliği nasıl yorumluyorsunuz?
Cumhuriyetin bedellerine sahip çıkan, laiklik, kamuculuk, halkçılık, antiemperyalizm unsurlarına sahip çıkan ve bunları daha ileriye taşımayı hedefleyen, herkesi rahatlıkla ilerici olarak kıymetlendirebiliriz. Cumhuriyetin kıymetlerini reddeden, laikliği sulandıran, laikliğin tasfiyesine teşne olan ve bunun değirmenine su taşıyan, piyasa ilahına tapan, gerici normları bir çeşit halkın bedelleri olarak dillendiren, Avrupa ülkelerinin ya da çeşitli emperyalist kuruluşların fonlarıyla beslenen, kendi sırça köşklerinde yaşayan lakin halka da laikliğin ne kadar “ceberrut” bir şey olduğunu vaaz eden, “sivil toplumcu” tipolojiyi ilerici olarak kıymetlendirmek mümkün değil.
örneğin Tansu Çiller, Türkiye’nin birinci bayan Başbakanı oldu fakat ilerici olarak görmek olanaksızdı.
normal olarak. ETF Dokumacılık çalışanları İstanbul’da direnişteler, işverenleri, haklarını gasp eden bir bayan. Burada kızkardeşlikten bahsedebilir miyiz? Bu bayana bir ilericilik atfedebilir miyiz? Ne yazık ki Türkiye solunda da, kendini ilerici olarak konumlandıran kesimde de hayli dillendiriliyor, örneğin epeyce fazla reklamı yapılan Finlandiya Başbakanı bir bayan, Toplumsal Demokrat Parti’nin de Lideri. Ancak ülkesinin NATO’ya girmesini sağlamış olan hükümetin de başı. Artık buradan kendisine bir ilericilik atfedilebilir mi? Yani yalnızca Meral Akşener, Tansu Çiller yahut işveren bayan örneği değil, ilericilik algısının ne kadar çarpıtıldığını da görmek gerek.
Her şey öylesine çarpıtıldı ki bugün artık yalnızca Erdoğan aksisi olmak da, muhalifliğin tek tarifi haline geldi ve içine her şey dolduruldu.
Evet, personel sınıfı ve işçi kısımlar içerisinde bu gerici hegemonyanın nüfuz ettiği toplumsal bölümler var ve bunların ortasında bayanlar var, emekçi, fakir, türbanlı, bu basıncın altında kalıp hücuma maruz kalmış bayanlar var. Biz sınıfsal baktığımız için, bunlar türban takıyor, bunlar gerici diyerek itemeyiz. Lakin şöyleki bir ikiyüzlülük de yapamayız; “Boş ver laikliği, temel olan senin sınıf mücadelen” de diyemeyiz. Zira sınıf uğraşı, laiklik ve aydınlanma uğraşından bağımsız bir şey değil. Tam zıddı, laiklik, emekçi ve işçi bölümlerin aklını açarak olan biteni idrak edip, değişim yaratmak üzere iradesini ortaya koymasını sağlayacağı bir norm. Laiklik, en çok bu bölümlere, işçilere ve bayanlara lazım.
Dernek olarak 10 Ocak 2016’da kuruldunuz. O günden itibaren örgütlenmeniz hangi basamakta?
12 Eylül 1980 ile birlikte bir “örgüt canavarı” yaratıldı, örgütlenme kötülendi, bu tarafta propaganda yapıldı. Buna liberal akın da eşlik etti. STK’lar, kimlikler vb. devreye girdi. Halkı siyasetin haricinde bırakacak her türlü taarruz gerçekleşti.Bu ideolojik atmosferde örgütlenme tüm yapılar için zorlaştı. Lakin Ankara, İstanbul, İzmir başta olmak üzere Antalya ve Gaziantep’te örgütlerimiz var. Anadolu’nun başka yerlerinde, Zonguldak, Bursa, Tunceli, Mersin, Eskişehir üzere biroldukça yerde üyelerimiz var. Lakin oralarda şubelerimiz çabucak hemen kurulmuş değil.
“TOPLUMSAL KURTULUŞ OLMADAN BAYANLARIN KURTULUŞUNDAN BAHSEDİLEMEZ”
Feminizme yaklaşımınızı biraz daha açalım mı?
Kadın konusunda başların epeyce karışık olduğu bir devirdeyiz. Bayanların gayretinin feminizme indirgendiği, erkek zıtlığı üzerinden sürdürüldüğü bir müddetç yaşanıyor.
Kadınların örgütlenmesinin siyasi ve ideolojik bir yeri olması gerekiyor. Biz feminist bir örgüt değiliz. Feminizmin nizam içi bir hareket olduğunu, erkek aykırılığı üzerinden siyasi ve ideolojik çabanın verilemeyeceğini, kimlik uğraşı olduğunu söylüyoruz. 1980’lerle başlayan sınıf gayretini parçalayan sürecin modülü bu. Sınıflar bitti, ideolojiler öldü artık kimlikler var denildi. İşçiler ve bayanlar, emekçi sınıfını bu türlü cinsel, etnik kimliklere bölen, dini aidiyetleri öne çıkaran bir yaklaşımla buralara sıkıştırılmış durumda. Feminizmin de bu ilklimden beslenerek büyüdüğünü söylemek mümkün.
Her şeyin piyasa için düzenlendiği şartlarda, dinci gericiliğin, aşiretler üzere geri toplumsal formların, mafya örgütlerinin, bütün bunların piyasa için düzenlenmesine hizmet ettiği şartlarda, tek başına bayanların kurtuluşu mümkün olabilir mi? Bütün paradigmanın değişmesi lazım. Bu geri formların ortadan kalkması ve yurttaşlık üzerine yeni bir toplumsal yapının kurulması gerekiyor. O yurttaşlık olduğu vakit fakat bir eşitlik gayreti yerli yerine oturur. halbuki Türkiye’de yurttaşlık kavramı ortadan kalktı.
Bu görüşe karşı şöyleki diyenler oluyor. Bayanların her gün öldürüldüğü, tecavüze maruz kaldığı, şiddetin tavan yaptığı bir ülkede bayanların yaşama hakkı gayretini bu biçimde bir ön şarta bağlamak, bayan hareketini gerileten bir yaklaşımdır diyenler var.
Bu şiddet bir gerçek… Karşı ihtilal süreçlerinin evvela bayanları teslim almayı hedeflediğini belirttim. Bayanları teslim almak, aslında toplumun geri kalanını teslim almanın yoludur. bayanı amaç aldığı için bayanı ideolojik hegemonya ile ikna ediyor, ikna edemediği noktada da şiddet uyguluyor. Biz olağan olarak bayana yönelik şiddetle uğraş ediyoruz. Lakin bayana yönelik şiddetle uğraş etmenin yolu, erkek soyutlamasıyla erkekleri maksat göstermekle olamaz. Bayana yönelik şiddet bir sonuç. Bu kararı ortadan kaldırmanın yolu, bunun kaynağını ortadan kaldırmak.
Bu noktada kelamı toplumsal cinsiyet eşitliğine getirmek istiyorum. Geçenlerde Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu, televizyonda katıldığı bir programda, İstanbul Sözleşmesin’ne karşı olmalarının sebebini buna karşı olmalarıyla deklare etti. “Aile, bir erkek ile bir bayandan oluşur, toplumsal cinsiyet eşitliği nedir?” diyerek bunu reddettiklerini söylemiş oldu. Bu noktadan kaynaklanan bir itirazla tarikatlara ödün verilerek kontrattan imza çekildi. Sizin toplumsal cinsiyet eşitliği kavramına yaklaşımınız nedir?
Kapitalizm eşitsizlikler üreten bir tertip. İkinci Dünya Savaşı daha sonrası, 70’lerin ortalarına kadar olan bir Altın Çağı denilen periyot var. Aslında bu bir sapma periyodu. Zira dünyada sosyalizmin bir kuvvetli olarak var olduğu bir devir var. Bakın cumhuriyetin kuruluşu da bu periyoda tekabül ediyor, bu epeyce kıymetlidir. Dünyada ilerici halk iktidarlarının kuruluşu da bu vakitte oluyor. Kapitalist ülkelerde personel sınıfı ve işçilerin hayli büyük kazanımlar elde etmeleri de tıpkı periyotta. ötürüsıyla bayanların da hayli büyük haklar elde ettikleri vakit içinder bunlar.
Fakat karşı ihtilal süreciyle birlikte geriye düşüldüğünde, eşitsizliklerin epey büyük bir süratle arttığını görüyoruz. Yalnızca biyolojik bir farklılıktan kelam etmiyoruz. Eşitsizlikler siyasette, toplumsal ömürde en çok ortaya çıkıyor. Bu eşitsizliklerin gelişmesi, üretilmesi, şahsen kapitalizmin kendi ortasında barındırdığı bütün geri formları bir daha üretmesiyle oldu.Dinci gericiliğin vaaz ettiği şey ne? 1- Şükredeceksin, 2- Beşerler eşit değildir aslına bakarsan. Fakirler yoksulluklarını, bayanlar da erkekle eşit olmadığını kabul edecekler. Bayan onlara nazaran anne, yeni işçi nesiller doğuran, onları besleyen, bakan, ihtiyaçlarını gideren bir eleman. Bu sermayenin hayli işine gelen bir şey.
Sermaye ne yaptı 1970’lerin sonundan itibaren? Krize girdi ve bugüne kadar verdiğim ödünleri vermiyorum, geri alıyorum dedi. Çocuk bakımı, yaşlı bakımı, mesken içi hizmetler, eğitim, sağlık… bunların hepsi özelleştirildi. Aile, kapitalizm ve gericiler için bu niçinle fazlaca kıymetli. Ailede bu işler kimin üstüne yüklendi? hanımın üstüne yüklendi! Zira insanların piyasadan parayla satın alabileceği şartlar yok. Toplumsal eşitsizliği bu biçimde okumak gerekiyor.
İstanbul Sözleşmesi’ne LGBTİ’leri de kapsadığını söyleyerek karşı çıkılması da gericiliğin ve eşitsizliğin bir öbür kararı. Aile kurumu öylesine kutsallaştırılmış durumda ki, sistemin ana motoru haline getirilmiş.
İstanbul Sözleşmesi’nden imzanın çekilmesi, aslında laikliğin tasfiyesi ile ilgili bir şey. Türkiye’de laiklik tasfiye edildiği için İstanbul Sözleşmesi’nden bu kadar rahatlıkla imza çekilebiliyor. Laiklik anayasada yazıyor lakin iktidar anayasayı tanımıyor. Laikliğin tasfiyesi hukuku tasfiye etti. Laikliğin olmadığı yerde hukuktan, bayanın eşitliğinden bahsedebilir miyiz? Tarikatlar, Saadet Partisi’nin de ortasında olduğu küme, neler yazıp çizdiler? 6284’ü, Uygar Kanun’u bile gaye aldılar. Bu gerici atılım bütün başkalarının de kapısını açmış oldu.
Gericiliğin bayanlar üzerinde kurduğu baskı, son 20 yılda bariz biçimde arttı. Bir yandan tarikatlar kamusal alanda belirleyici hale gelirken, siyasette de bu kümeler hakim oldu. Bu ortamda Aydınlanmanın meşalesini canlı tutmak ve o ateşi Anadolu’ya yaymak için bu ortamda sizce neler yapılabilir? Seçime giderken belirlediğiniz bir strateji var mı?
Kadınlar evvela örgütlenmeli. Karşımızdaki güç hayli örgütlü bir güç. Topluma örgütlenmenin ne kadar tehlikeli olduğunu vaaz ediyorlar lakin sermayenin kurumları, onu temsil eden siyasi erkin kurumları epeyce örgütlü. Çabayı kompartımanlara bölmeden fakat örgütlü bir güçle uğraş edilebilir.
Sizce bayanlar gereğince örgütlü mü?
Değil. Türkiye’de toplum örgütlü değil. Beşerler gündelik korkular alanına sıkıştırılmış. Gündelik korkuları oluşturan niçinler neler onlara bakmak gerekiyor halbuki. Evet, AKP ve onun temsil ettiği her şey gitmeli lakin 2002’nin AKP’sine mi dönülmeli? Altılı mutabakatın toplumun önüne koyduğu şey, 2002 AKP’si. Bakıyorsunuz, gericilik var, tarikatlar ve cemaatler var, aşiretler var. CHP Genel Lideri, aşiret ağalarını merasimle üye yapıyor, rozet takıyor, bunu epeyce büyük bir şeymiş üzere veriyor. Aşiret söylemiş olduğiniz ilkel kabile düzeni…
Var olan siyasi partilerin siyasetlerine tenkitleriniz neler?
Bir kere Meclis’tekilerden hiç bir beklentimiz olmadığını not edelim. Mutabakatın uzlaşma yerinde cumhuriyet yok, laiklik yok. Sivil toplum vs. var fakat yurttaşlık yok, kul var. Daima kul hakkı söylem ediliyor. Büsbütün özelleştirme çerçevesi var. 1961 Anayasası’na küfrediyorlar. Uzun bir müddetdir 1961 Anayasası’nı gaye tahtasına koydular. 1921 ruhunu çağırıyorlar. Bu ruhu AKP de çağırıyor, liberaller çağırıyor, altılı mutabakat çağırıyor, kendine sol, sosyalist, ilerici ,demokrat diyen birfazlaca kesim de çağırıyor. 1921 metnine tam olarak bir anayasa diyemeyiz. O Kurtuluş Savaşı’nı kazanmak üzere yazılmış bir doküman.
İşçi sınıfı, 1961 Anayasası ile bir arada örgütlü olarak tarih sahnesine çıkıyor. Toplum bu anayasa ile örgütlenmeye başlıyor. Devlet Planlama Teşkilatı, iktisadın planlanması, üniversitenin, TRT’nin özerkliği hepsi 1961 Anayasası ile oluyor. Bu durumda 1961 Anayasası’nı gaye yapıyorsanız, laikliğin olmadığı, cumhuriyet tabirinin yer almadığı, tarikatların ve cemaatlerin olduğu, ismine sivil toplum denen lakin toplumun örgütlü olarak siyasi süreçlere katılmasını ortadan kaldıracak her türlü düzenlemeyi savunuyorsunuz demektir. ötürüsıyla bizim bu mutabakatın özneleri ile ortaklaşabileceğimiz hiç bir şey yok.
“Özgürlükçü laiklik” kavramını kullanıyorlar. halbuki laiklik kavramın tabiatı gereği özgürlükçüdür. Ekledikleri niteleme ile laiklik aslında otoriterdir demek istiyorlar. Ne değişiktir ki özgürlükçü laiklik kavramını siyasette birinci kullananlardan biri Erdoğan. Birebirini kullanarak onun istediği yere gelmiş oldular.
Liberallerin telaffuzları var. Laiklik, için “merkezdeki bir küme ceberrut beyaz seçkinin halkın bedellerini baskı altına alması” diyorlardı. Liberalizm, AKP’nin ve gericiliğin önünü fazlaca açtı, buna hizmet etti. Yetmez Lakin Evetçiler, onun öncesi vs. Laikliğin kendisi aslına bakarsan özgürlüğe tekabül eder. Akıl özgürleşmeden insanın özgürleşmesi mümkün mü? Toplum özgürleşmeden insanın özgürleşmesi mümkün mü?
Ahmet Davutoğlu, özgürlükçü laikliği birinci ortaya koyanlardan biri. Kendisi beraberinde Türkiye’nin Suriye’ye müdahalesinin en öndeki sıra neferi. IŞİD’lilere “bir avuç öfkeli çocuk” diyen birinden bahsediyoruz. Özgürlükçü laiklik diye bir şey olmaz. Bu tarikatlar, cemaatler sivil toplum kuruluşu demekti. Liberaller diyor ki, dini din alanına bırakalım, ne bunlar? Tarikatlar, cemaatler.
halbuki gerçekte, biat külçeşidinin olduğu, müritlik-şeyhlik bağlantısının olduğu bir yerde hiç bir özgürlükten kelam edilemez. O niçinle bunun özgürlükçülük ismine savunulması, tam bir aymazlık diyorum.
Piyasa rabbi var, piyasaya özgürlük, satın alma özgürlüğü deniyor. Pekala bunu yapamayanlara, bu özgürlüğü kullanamayanlara ne lazım? İşte o noktada dinci gericiliğin özgürlüğü giriyor devreye. Fakirlere da isyan etme denilerek öbür dünyadan bahsediliyor. Ne kadar birbirini besleyen şeyler değil mi… Her şey piyasalaşmış. Yurtlar özel, okullar özel, parası olmayan nereye gönderecek çocuğunu? Tarikat, cemaat yurtlarına, Kuran kurslarına. Diyanet de tüm bunları organize eden bir şeyhülislamlık olarak ortada duruyor. Sonuçta herkes birbirini boğazlıyor.
AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’in seyahat hareketlerini ve bilhassa bayanları gaye alan hakaretlerde bulunması niçiniyle dernek olarak cürüm duyurusunda bulundunuz. Cumhurbaşkanının bayanlara “sürtük” dediği bir ülkede hislerinizi öğrenebilir miyim?
Aslında bütün halka sürtük dedi, çürük de dedi. Haziran Direnişi sırasında da “çapulcu” diyordu. Berkin Elvan’ı ve annesini mitingde yuhalattı. Ne yazık ki bu tip tabirler kullanımına şaşırmıyorum. Zira vasatı yaşıyoruz bu ülkede.
Aslında vasatın da altı…
normal olarak… Devletin kurumları, yordamları, devlet adamlığı nosyonu ortadan kalkmış durumda. Fecî bir çürümenin ortasında yaşıyoruz. Reaksiyon duyuyoruz lakin ben kendisinden bir devlet adamına yakışır üslupta konuşmasını beklemiyorum. Buna bayanlar başta olmak üzere tüm toplumun tapki göstermesi gerek. Twitter’da “ben de sürtüğüm” etiketiyle paylaşımlar yapılıyor. Bu ne kadar acı bir şey… Bu bir espri konusu olamaz. Bu üslup bir daha üretilmiş oluyor.
Şiddet sıkıntısıyla ilgili bir örnek vermek istiyorum. Biliyorsunuz 1990’da Büyük Zonguldak Madenci Yürüyüşü olmuştu. Onunla ilgili bir belgesel izledim. Tavsiye ediyorum siz de izleyin Yüzbin Kişiydiler isimli bir belgesel. Zonguldaklı bayanları merkeze alan, direnişin ön saflarında olduklarını gösteren bir belgesel. Miting sırasında inanılmaz bir güç var, biliyorsunuz “Çankaya’nın şişmanı, personelin düşmanı” sloganı atılıyordu. Bir röportajda sendikacı bir bayan şöyleki diyor, yanında personellerin eşlerinden biri var. Personelin eşi o gücün ortasında dönüyor ve diyor ki; “şimdi gelsin benimki sıkıysa dövsün beni” diyor. Bayan uğraşı, sınıf çabasının bileşenidir. Bu fazlaca pahalı bir örnek.
Son olarak iktidar değiştiğinde yeni hükümetten birinci talepleriniz neler olacağını sormak istiyorum. Herbiçimde birinci sırada İstanbul Sözleşmesi’nin bir daha yürürlüğe sokulması olabilir… Tüm sistemin değişmesi lazım olağan olarak fakat onun olması vakit alacağı için öncelikli talepleriniz var mı?
Bu tip kontratların yalnızca imzalanması yetmez, bunların uygulanması gerekir. Bir başkası, bayanların çalışma hayatına ve üretim sürecine garantili olarak insanca fiyatlarla ve teminatlı şartlarda dahil edilmeleri gerekir. Bütün bakım hizmetleri, kamu hizmeti olarak verilmeli. Yalnızca bayan sayılarına nazaran değil, örneğin bütün iş yerlerinde bayan ve erkek toplam çalışan sayısına nazaran fiyatsız kreşler açılmalı. Birebir biçimde mahallelerde de bu olmalı. Kapatılan bütün devlet hastaneleri açılmalı.
Ücretsiz, nitelikli sıhhat hizmeti verilmeli. Aşı bir tercih olamaz. Refik Saydam Hıfzıssıhha Aşı Enstitüsü’nün bir devlet kurumu olarak açılması ve aşı üretmesi gerekir.
Tarikat ve cemaat yurtları ile Kuran kurslarının kapatılması gerekir. Tarikat ve cemaatlerin ekonomik varlıklarına el konulması gerekir. Zira bunlar ekonomik güç oldukları oranda siyasete de dahil oldular ve siyasetten, bürokrasiden çıkarılmaları gerekir. Bayana yönelik şiddet ve çocuk istismarları ile ilgili türel düzenlemelerin caydırıcı bir halde yapılması gerekir. Tarikat ve cemaatlerin toplumsal münasebetleri belirlemesi engellenmelidir ve bunun için makul sistemler kurulmalıdır. Eğitim birliğinin yine sağlanması gerekir. Nitelikli bilimsel, laik eğitim sisteminin yerleştirilmesi gerekir.
Aşiretler bir toplumsal bedel olarak kutsanamaz. Ziraî üretimin, sanayi üretiminin güçlendirilmesi gerekir. Yalnızca büyük kentlerde değil, Anadolu coğrafyasında da tarımın kesinlikle devletin müdahalesiyle önemli destekleyici bir üretim sürecine geçmesi gerekir. Toprak ağalığının münasebet sistemlerinin dağıtılması gerekir.
Doğanın tahribatını engelleyecek sistemlerin derhal kurulması gerekir. Özelleştirilen kamu varlıklarının kamulaştırılması gerekir.
Bütün sıhhat çalışanlarının, eğitim işçilerinin nitelikli çalışma şartlarına kavuşturulmaları gerekir. ötürüsıyla bir aydınlanma atağı gerekir. Bayanlar olarak bizim isteklerimiz bunlar.