Haydarpaşa ve etrafında, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2018’den beri 475 bin metrekarelik alanın 75 bin metrekaresinde arkeolojik hafriyat yapılıyor.
Peronların kaldırılmasının akabinde Helenistik periyoda ilişkin mezar ile oldukcalu mezar, döküm atölyesi, peron alanı haricinde da Osmanlı periyoduna ilişkin çeşme, Bizans devrinde yapılan ayazma ve İkinci Dünya Savaşı vaktinde kurulan sığınak bulundu.
Alanda hafriyat çalışmalarını sürdüren arkeologlar, son olarak Helenistik periyoda ilişkin kiremit mezar tespit etti. Mezar, hafriyat alanında, Helenistik periyoda ilişkin platformun haricinde ortaya çıkan bu biçimdea ilişkin tek örnek olması niçiniyle kıymetli bir buluntu özelliğini taşıyor.
“Hellenistik periyot kremasyon mezarları açısından âlâ bir örnek”
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahmi Asal, hafriyatlarda gün yüzüne çıkan kiremit mezara ait yaptığı açıklamada, mezarın yanları ve üzerinin kapatılmış olduğunu söylemiş oldu. Mezarı enteresan kılan özelliğin yakılma yani kremasyon yapılması olduğunu aktaran Asal, şu biçimde devam etti:
“çevresinde öbür rastgele bir yanık izi de olmadığı için katmanda oluşan bir yangından dolayı iskeletin yanmadığını anlıyoruz. Bu mezarda kremasyon yapılarak gömü olmuş. Daha yeni açıldı, iskelet ve kalıntılar yeni yeni ortaya çıkarılıyor. Çok kıymetli bir şey. Bu bölgede Helenistik periyoda ilişkin platformun haricinde çıkan tek Helenistik periyot buluntusu. Onun için fazlaca değerli. Bu alandaki en erken buluntulardan biri. Mezarın ortasında iki meyyit ikramı tespit ettik. Onlar da maalesef yangından dolayı tahrip olmuş. Pişmiş topraktan bir kadeh, bir de koku şişesi bulundu. Arkeologlar çalışmalara devam ediyor. Burada Helenistik devir mezarı çıkması hayli kıymetli kronolojisi açısından, ikincisi de kremasyon olması. Helenistik periyot bu tip kremasyon mezarları ben hiç görmedim. Bu, yeterli bir örnek. Önümüzdeki süreçte tahminen bizlere hayli daha değerli bulgular verecek.”
“Kazı alanının rölöveleri hazırlanmaya başlandı”
Kaldırılan peronların içindeki ve üstündeki kalıntıların birleştirilerek planlarının oluşturulmaya başlandığını aktaran Asal, “Bunlar bizim için epeyce değerli zira temel yer planlarının elde edilmesi açısından kıymetliydi. Orada büyük bir evre kaydettik. Bir ay ortasında rapor evresine gelmiş olacağız, rölöveleri hazırlanmaya başlandı.” dedi.
Hafriyat alanında, Azize Bassa Kilisesi’nin olduğu noktadaki mezarların devamının ortaya çıkarılması ve bu alan için fazlaca kıymetli bir kalıntı kümesi olan altında Helenistik devir platformu için ahşap konstrüksiyon oluşturulduğunu anlatan Asal, gelecek bir ay ortasında bu alanda çalışmaları sürdüreceklerini belirtti.
18 bin sikkenin 2400’ü envantere alındı
Alandan atölyeye taşıdıkları 70 bin kasa buluntunun tasniflerinin sürdüğünü anlatan Asal, 18 bin sikkenin tespit edildiğini, bunların 2400’ünün envantere alındığını, çabucak hemen paklığı yapılmayan 10 bin civarında sikke olduğunu söylemiş oldu. Toplu mezarların büyük bir kısmını kazdıklarını, şu an iki noktada ağırlaştıklarını lisana getiren Asal, “Önümüzdeki ay geriye kalanlar üzerinde çalışacağız. Bu alanlarda üst üste oldukcalu gömülmeler olduğu için antropologlar, arkeologlar nezaretinde hafriyat çalışması yapılıyor.” diye konuştu.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü olarak bu alanda 2018 yılından beri büyük bir emek harcadıklarını, kazmanın, ortaya çıkarmanın müdafaa üzere diğer bir sorumluluğu da gözler önüne serdiğini lisana getiren Asal, şöyleki konuştu:
“Özellikle deniz tarafındaki bir noktanın arkeopark olarak düşünülerek proje ile entegre edilip, hem olağan ziyaret birebir vakitte trenle gelen insanların deneyimlemesi için gezilebilir hale getirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bence hafriyat etapları muhakkak bir doygunluğa ulaştı, bundan daha sonra müdafaa ve sergilemeye yönelik çalışmaların olması gerekiyor. Toplu mezar, mimari buluntuların burada oluşturulabilecek alanda sergilenmesi gerekir.”
“Alan arkeolojik kalıntı ve buluntular içeriyor”
Asal, hafriyat alanında, Helenistik periyottan, erken Cumhuriyet’e kadar kalıntı kümelerinin yer aldığını belirterek “Alan epey girift bir arkeolojik kalıntı ve buluntu kümesi içeriyor. Her kalıntıya, kendi ortasında yaşadığı devirde bile periyot devir bir öteki gereksinime yönelik dokunulmuş. Evreler oluşmuş. Bunları tespit etmek de kolay değil. Tren raylarının buradan geçmesi niçiniyle de baya bir müdahale olmuş. Kalıntıları tanımlamak biraz güç duruma gelmiş ne yazık ki.” değerlendirmesinde bulundu.
Bölgenin, antik kaynaklarda Kalkedon’un batı limanı olarak bilindiğini, bunun da kazılardaki somut dokümanlarla de tespit edildiğini vurgulayan Asal, şöyleki devam etti:
“Ayrıca liman ve ticaret ömrü, özel hayat, alışveriş biçimleri, Osmanlı periyodunda burası askeri bir geçiş noktası ve konaklama alanı. Onların konakladığı periyoda ilişkin izler, çanak, çömlekle, sikkeler yani bu bölgenin ömrüne dair epey değerli datalar elde ettik. İslamiyet’in birinci periyotların İstanbul’a erken devirlerde yapılan akınlar var. Bir umut onlarla ilgili bir şeyler bulabiliriz dedik, ne yazık ki o denli bir bilgiye çabucak hemen ulaşamadık ancak ulaşmayacağız manasına da gelmiyor. En büyük beklentilerimizden biri biraz o.”
Rahmi Asal, araştırmacıların antik kaynaklardan belirlediği iki değerli bulgudan birinin Azize Efemya Kilisesi, ötekinin Azize Bassa Kilise olduğunu lisana getirdi.
Toplu mezar bulunan noktalardan birinde Azize Bassa Kilisesi’ne ilişkin kalıntı olduğunu düşündüklerini anlatan Asal, bir daha kaynaklarda da bahsedilen ayazmanın da ortaya çıkarıldığını, bunların tamiriyle ilgili çalışmaların başladığını aktardı. Asal, bu buluntuların Türkiye ve İstanbul arkeolojisi için kıymetli çalışmalar olduğunu vurguladı.
Ray uzunluğu 20 bin metreden 7 bin metreye düşürüldü
Haydarpaşa’da yürütülen çalışmalara ait bilgi veren Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürü Yalçın Eyigün de projeye başlarken maksatlarının Haydarpaşa Garı’nın ihyası gereği 20 bin metre ray döşemek olduğuna işaret etti. Eyigün, “Arkeolojik buluntularla karşılaşınca tarihin ve kültürel mirasın ortaya çıkarılması için projeyi revize ederek, rayın uzunluğunu 13 bin metresini iptal ederek 7 bin metreye indirdik.” dedi.
Hafriyat alanında 17 arkeolog, bir restroratör, bir fotoğrafçı, 15-300 içinde değişen emekçi ile çalışmaların devam ettiğini belirten Eyigün, Haydarpaşa alanında arkeolojik hafriyat ve öteki çalışmalara 355 milyon liralık harcama yapıldığını anlattı. Eyigün, bunu Marmaray projesindekiyle birleştirdiğinde tarihi ortamı, çevreyi, buluntuları ortaya çıkarmak ve korumak için yapılan harcamaların 1 milyar lirayı bulduğunu söylemiş oldu. Yalçın Eyigün, projenin bilgilerina ait şu ayrıntıları aktardı:
“Projenin, demiryolunu Haydarpaşa Garı’na getirmek olan 4 yıl evvelki gayesi apayrı bir yere geldi. Bundan hayli memnunuz zira hem tarihi hem kültürü hem çevreyi korumak lakin bununla birlikte insanlara hayli büyük hizmet edecek süratli treni, demiryolunu inşa etmek hayli hoş bir şey. 1940’lardan beri hizmet eden bir atölye vardı demiryolu araçları için. Biz bu atölyeyi yine ihya ediyoruz. Gençlerimizin gelip oturacağı, tamir, bakım alet ve ekipmanlarını, eski bir lokomotifi yanlarında gorebilecekleri beraberinde kitap okuyacakları bir kafe ortamında sıcak bir yer oluşturmak istiyoruz. hem de 5 bin meterekareyi bulan kapalı alanda hem buradan çıkan kıymetli yapıtları birebir vakitte daha evvelce Marmaray projemiz kapsamında da bulunmuş müze müdürlüğümüzün koruma ettiği birtakım yapıtları sergilemek istiyoruz.”
“Haydarpaşa’yı İstanbul’un son 2 bin yılının okunabileceği bir yer olarak düşünüyoruz”
Bunun yanı sıra açık alanda ortaya çıkmış ve yerinde koruyacakları yapıtların bulunduğunu anlatan Eyigün, bunların üstünü kapatıp yarı açık ya da birtakım alanlarda da açık müze konseptini düşündüklerini söylemiş oldu.
Açık müzede Türkiye Cumhuriyeti’nin ya da Türkiye’deki demiryolu tarihinin en değerli ekipmanlarını, eski lokomotifleri sergilemek istediklerini belirten Eyigün, Haydarpaşa Garı’na gelenlerin ister trene bineceği isterse de perondan yürüyerek Bizans, Osmanlı, Cumhuriyet devrinin hem tarihi tıpkı vakitte endüstriyel mirasını görmelerini sağlamak istediklerini kaydetti.
Kapalı ve açık müze alanlarında gezilebileceği, çay-kahve içebilecek bir konsept düşündüklerini anlatan Eyigün, “Amacımız ‘Demiryolunu getirelim, bundan gerisi kıymetli değil.’ değil. Haydarpaşa 1910’dan beri Anadolu’nun demiryolunda en değerli durağıydı. Bu karakteri korunsun lakin hem de beşerler buraya yalnızca tren için değil, kültürel tarih, endüstriyel miras için gelsinler.” sözlerini kullandı.
Hafriyatlar sırasında 2. Dünya Savaşı’nda askerlerin inşa ettiği güvenlik tünellerinin de ortaya çıkarıldığını, ziyaretçileri bu noktaya da götürmek istediklerini lisana getiren Eyigün, “Haydarpaşa’yı insanların, İstanbul’un son 2 bin yılını okuyabilecekleri bir yer olarak düşünüyoruz.” dedi.
Peronların kaldırılmasının akabinde Helenistik periyoda ilişkin mezar ile oldukcalu mezar, döküm atölyesi, peron alanı haricinde da Osmanlı periyoduna ilişkin çeşme, Bizans devrinde yapılan ayazma ve İkinci Dünya Savaşı vaktinde kurulan sığınak bulundu.
Alanda hafriyat çalışmalarını sürdüren arkeologlar, son olarak Helenistik periyoda ilişkin kiremit mezar tespit etti. Mezar, hafriyat alanında, Helenistik periyoda ilişkin platformun haricinde ortaya çıkan bu biçimdea ilişkin tek örnek olması niçiniyle kıymetli bir buluntu özelliğini taşıyor.
“Hellenistik periyot kremasyon mezarları açısından âlâ bir örnek”
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahmi Asal, hafriyatlarda gün yüzüne çıkan kiremit mezara ait yaptığı açıklamada, mezarın yanları ve üzerinin kapatılmış olduğunu söylemiş oldu. Mezarı enteresan kılan özelliğin yakılma yani kremasyon yapılması olduğunu aktaran Asal, şu biçimde devam etti:
“çevresinde öbür rastgele bir yanık izi de olmadığı için katmanda oluşan bir yangından dolayı iskeletin yanmadığını anlıyoruz. Bu mezarda kremasyon yapılarak gömü olmuş. Daha yeni açıldı, iskelet ve kalıntılar yeni yeni ortaya çıkarılıyor. Çok kıymetli bir şey. Bu bölgede Helenistik periyoda ilişkin platformun haricinde çıkan tek Helenistik periyot buluntusu. Onun için fazlaca değerli. Bu alandaki en erken buluntulardan biri. Mezarın ortasında iki meyyit ikramı tespit ettik. Onlar da maalesef yangından dolayı tahrip olmuş. Pişmiş topraktan bir kadeh, bir de koku şişesi bulundu. Arkeologlar çalışmalara devam ediyor. Burada Helenistik devir mezarı çıkması hayli kıymetli kronolojisi açısından, ikincisi de kremasyon olması. Helenistik periyot bu tip kremasyon mezarları ben hiç görmedim. Bu, yeterli bir örnek. Önümüzdeki süreçte tahminen bizlere hayli daha değerli bulgular verecek.”
“Kazı alanının rölöveleri hazırlanmaya başlandı”
Kaldırılan peronların içindeki ve üstündeki kalıntıların birleştirilerek planlarının oluşturulmaya başlandığını aktaran Asal, “Bunlar bizim için epeyce değerli zira temel yer planlarının elde edilmesi açısından kıymetliydi. Orada büyük bir evre kaydettik. Bir ay ortasında rapor evresine gelmiş olacağız, rölöveleri hazırlanmaya başlandı.” dedi.
Hafriyat alanında, Azize Bassa Kilisesi’nin olduğu noktadaki mezarların devamının ortaya çıkarılması ve bu alan için fazlaca kıymetli bir kalıntı kümesi olan altında Helenistik devir platformu için ahşap konstrüksiyon oluşturulduğunu anlatan Asal, gelecek bir ay ortasında bu alanda çalışmaları sürdüreceklerini belirtti.
18 bin sikkenin 2400’ü envantere alındı
Alandan atölyeye taşıdıkları 70 bin kasa buluntunun tasniflerinin sürdüğünü anlatan Asal, 18 bin sikkenin tespit edildiğini, bunların 2400’ünün envantere alındığını, çabucak hemen paklığı yapılmayan 10 bin civarında sikke olduğunu söylemiş oldu. Toplu mezarların büyük bir kısmını kazdıklarını, şu an iki noktada ağırlaştıklarını lisana getiren Asal, “Önümüzdeki ay geriye kalanlar üzerinde çalışacağız. Bu alanlarda üst üste oldukcalu gömülmeler olduğu için antropologlar, arkeologlar nezaretinde hafriyat çalışması yapılıyor.” diye konuştu.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü olarak bu alanda 2018 yılından beri büyük bir emek harcadıklarını, kazmanın, ortaya çıkarmanın müdafaa üzere diğer bir sorumluluğu da gözler önüne serdiğini lisana getiren Asal, şöyleki konuştu:
“Özellikle deniz tarafındaki bir noktanın arkeopark olarak düşünülerek proje ile entegre edilip, hem olağan ziyaret birebir vakitte trenle gelen insanların deneyimlemesi için gezilebilir hale getirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bence hafriyat etapları muhakkak bir doygunluğa ulaştı, bundan daha sonra müdafaa ve sergilemeye yönelik çalışmaların olması gerekiyor. Toplu mezar, mimari buluntuların burada oluşturulabilecek alanda sergilenmesi gerekir.”
“Alan arkeolojik kalıntı ve buluntular içeriyor”
Asal, hafriyat alanında, Helenistik periyottan, erken Cumhuriyet’e kadar kalıntı kümelerinin yer aldığını belirterek “Alan epey girift bir arkeolojik kalıntı ve buluntu kümesi içeriyor. Her kalıntıya, kendi ortasında yaşadığı devirde bile periyot devir bir öteki gereksinime yönelik dokunulmuş. Evreler oluşmuş. Bunları tespit etmek de kolay değil. Tren raylarının buradan geçmesi niçiniyle de baya bir müdahale olmuş. Kalıntıları tanımlamak biraz güç duruma gelmiş ne yazık ki.” değerlendirmesinde bulundu.
Bölgenin, antik kaynaklarda Kalkedon’un batı limanı olarak bilindiğini, bunun da kazılardaki somut dokümanlarla de tespit edildiğini vurgulayan Asal, şöyleki devam etti:
“Ayrıca liman ve ticaret ömrü, özel hayat, alışveriş biçimleri, Osmanlı periyodunda burası askeri bir geçiş noktası ve konaklama alanı. Onların konakladığı periyoda ilişkin izler, çanak, çömlekle, sikkeler yani bu bölgenin ömrüne dair epey değerli datalar elde ettik. İslamiyet’in birinci periyotların İstanbul’a erken devirlerde yapılan akınlar var. Bir umut onlarla ilgili bir şeyler bulabiliriz dedik, ne yazık ki o denli bir bilgiye çabucak hemen ulaşamadık ancak ulaşmayacağız manasına da gelmiyor. En büyük beklentilerimizden biri biraz o.”
Rahmi Asal, araştırmacıların antik kaynaklardan belirlediği iki değerli bulgudan birinin Azize Efemya Kilisesi, ötekinin Azize Bassa Kilise olduğunu lisana getirdi.
Toplu mezar bulunan noktalardan birinde Azize Bassa Kilisesi’ne ilişkin kalıntı olduğunu düşündüklerini anlatan Asal, bir daha kaynaklarda da bahsedilen ayazmanın da ortaya çıkarıldığını, bunların tamiriyle ilgili çalışmaların başladığını aktardı. Asal, bu buluntuların Türkiye ve İstanbul arkeolojisi için kıymetli çalışmalar olduğunu vurguladı.
Ray uzunluğu 20 bin metreden 7 bin metreye düşürüldü
Haydarpaşa’da yürütülen çalışmalara ait bilgi veren Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürü Yalçın Eyigün de projeye başlarken maksatlarının Haydarpaşa Garı’nın ihyası gereği 20 bin metre ray döşemek olduğuna işaret etti. Eyigün, “Arkeolojik buluntularla karşılaşınca tarihin ve kültürel mirasın ortaya çıkarılması için projeyi revize ederek, rayın uzunluğunu 13 bin metresini iptal ederek 7 bin metreye indirdik.” dedi.
Hafriyat alanında 17 arkeolog, bir restroratör, bir fotoğrafçı, 15-300 içinde değişen emekçi ile çalışmaların devam ettiğini belirten Eyigün, Haydarpaşa alanında arkeolojik hafriyat ve öteki çalışmalara 355 milyon liralık harcama yapıldığını anlattı. Eyigün, bunu Marmaray projesindekiyle birleştirdiğinde tarihi ortamı, çevreyi, buluntuları ortaya çıkarmak ve korumak için yapılan harcamaların 1 milyar lirayı bulduğunu söylemiş oldu. Yalçın Eyigün, projenin bilgilerina ait şu ayrıntıları aktardı:
“Projenin, demiryolunu Haydarpaşa Garı’na getirmek olan 4 yıl evvelki gayesi apayrı bir yere geldi. Bundan hayli memnunuz zira hem tarihi hem kültürü hem çevreyi korumak lakin bununla birlikte insanlara hayli büyük hizmet edecek süratli treni, demiryolunu inşa etmek hayli hoş bir şey. 1940’lardan beri hizmet eden bir atölye vardı demiryolu araçları için. Biz bu atölyeyi yine ihya ediyoruz. Gençlerimizin gelip oturacağı, tamir, bakım alet ve ekipmanlarını, eski bir lokomotifi yanlarında gorebilecekleri beraberinde kitap okuyacakları bir kafe ortamında sıcak bir yer oluşturmak istiyoruz. hem de 5 bin meterekareyi bulan kapalı alanda hem buradan çıkan kıymetli yapıtları birebir vakitte daha evvelce Marmaray projemiz kapsamında da bulunmuş müze müdürlüğümüzün koruma ettiği birtakım yapıtları sergilemek istiyoruz.”
“Haydarpaşa’yı İstanbul’un son 2 bin yılının okunabileceği bir yer olarak düşünüyoruz”
Bunun yanı sıra açık alanda ortaya çıkmış ve yerinde koruyacakları yapıtların bulunduğunu anlatan Eyigün, bunların üstünü kapatıp yarı açık ya da birtakım alanlarda da açık müze konseptini düşündüklerini söylemiş oldu.
Açık müzede Türkiye Cumhuriyeti’nin ya da Türkiye’deki demiryolu tarihinin en değerli ekipmanlarını, eski lokomotifleri sergilemek istediklerini belirten Eyigün, Haydarpaşa Garı’na gelenlerin ister trene bineceği isterse de perondan yürüyerek Bizans, Osmanlı, Cumhuriyet devrinin hem tarihi tıpkı vakitte endüstriyel mirasını görmelerini sağlamak istediklerini kaydetti.
Kapalı ve açık müze alanlarında gezilebileceği, çay-kahve içebilecek bir konsept düşündüklerini anlatan Eyigün, “Amacımız ‘Demiryolunu getirelim, bundan gerisi kıymetli değil.’ değil. Haydarpaşa 1910’dan beri Anadolu’nun demiryolunda en değerli durağıydı. Bu karakteri korunsun lakin hem de beşerler buraya yalnızca tren için değil, kültürel tarih, endüstriyel miras için gelsinler.” sözlerini kullandı.
Hafriyatlar sırasında 2. Dünya Savaşı’nda askerlerin inşa ettiği güvenlik tünellerinin de ortaya çıkarıldığını, ziyaretçileri bu noktaya da götürmek istediklerini lisana getiren Eyigün, “Haydarpaşa’yı insanların, İstanbul’un son 2 bin yılını okuyabilecekleri bir yer olarak düşünüyoruz.” dedi.