celikci
Active member
Dış siyaset uzmanları yorumladı: Ukrayna’da savaş mı çıkacak?
Rusya ile ‘Batı cephesi’ içindeki tansiyon, Ukrayna üzerinden son günlerde giderek tırmanıyor. Bir yandan taraflar içinde karşılıklı ithamlar havada uçuşuyor; Rusya’yı ‘işgal hazırlığı’ ile suçlayan Batılı ülkelerin Ukrayna’ya silah sevkıyatını hızlandırdığı haberleri geliyor. Rusya işgal suçlamasını reddederken, bir yandan da diplomasi yoluyla tahlil sağlanması için teşebbüsler somut ilerleme kaydedilmeksizin sürüyor.
Pekala, Ukrayna üzerinden yaşanan kriz topyekûn savaşa evirilir mi? Diplomasiden uzun vadeli bir tahlil çıkabilir mi? Ve, Türkiye’nin arabuluculuk teklifiyle rastgele bir somut sonuç elde edilebilir mi? Dış siyaset uzmanlarına sorduk…
HAKAN GÜNEŞ: TIRMANDIRMAYI RUSYA’NIN BAŞLATTIĞI BÜYÜK BİR PALAVRA
Doç. Dr. Hakan Güneş
Doç. Dr. Hakan Güneş: “Ortada olup biten şudur: Yaklaşık olarak iki aydır Batı medyası bir bütün olarak ‘Rusya Ukrayna’yı işgal edecek’ manşeti atıyor yahut soru işareti ekliyor, ‘edecek mi?’ diye. halbuki bütün bu dondurulmuş çatışma, Ukrayna birliklerinin doğu Ukrayna’ya yanlışsız kaydırılmasıyla başladı. Birinci palavra bu gerçeğin atlanmış olmasıdır ve bunlar kanıtlıdır. Bunları YouTube, TikTok izleyenler bile haftalar evvel gördüler. ötürüsıyla, tırmandırmayı Rusya’nın başlatmış olduğu büyük palavra.
İkincisi, Rusya buna karşılık hududa bir birlik yığdı ve fazlaca katı ve kırmızı çizgilerden kelam etmeye başladı. Bu doğal ki, başlangıç sebebi değil lakin tansiyonu tırmandıran niçinlerden biri.
‘NATO’nun Ukrayna’yı işgal ettiği gerçeği gizleniyor’
Fakat büyük fotoğraf açısından bakıldığında tüm bunlardan daha kıymetlisi şu ki, ‘Rusya Ukrayna’yı işgal edecek mi?’ sorusu aslında, NATO’nun Ukrayna’yı işgal ettiği gerçeğini gizlemek içindir. 1991’den bu yana her beş yılda bir nizamlı olarak doğuya yanlışsız genişleyen ve aslında varlık sebebi ortadan kalkmış olduğu biçimde askeri bir oluşum olarak kendini zorla ayakta tutmaya çalışan NATO’nun Ukrayna siyaseti, aslında Avrupa devletleri üzerinde de baskı aracıdır.
‘Asıl soru şu: ABD niye Kuzey Akım’a karşı?’
Bu tansiyon, Kırım’ın ilhakı, doğu Ukrayna sorunu, ‘Rusya işgal edecek mi’ sorusu değil. ABD niye Kuzey Akımı’na karşı çıkıyor? Yani Rusya’dan Almanya’ya, Ukrayna’ya gerek kalmaksızın direkt doğalgaz transferi sağlayacak projeye yıllardır epey sert bir biçimde niye itiraz ediyorsa, işte bunu anladığımız vakit aslına bakarsan NATO konusunu da Ukrayna tansiyonunu de anlamış olacağız.
Bu, ABD’nin yeni dünya sistemi içerisinde silah satışı ve askeri gücüyle üstünlük kurmaya devam etme gayreti beraberinde. Ve Biden idaresinin de özel olarak Putin’e karşı, Putin’in Amerikan seçimlerine karışması üzere faktörler niçiniyle özel olarak da bir basınç uyguladığını ayrıyeten ekleyebiliriz ancak bu bir parantez.
‘Kolayca bir savaş çıkmaz lakin buna yaklaşıyoruz’
Büyük tablo açısından baktığımızda, temel olan NATO’nun hiç durmaksızın ve sebepsiz genişlemesidir. Rusya bugüne kadar bütün bunları sineye çekti, çekmek zorunda kaldı. Bu artık, Rusya’nın tahammül edebileceği sonu tam olarak zorlayan bir noktada. O açıdan evet, basitçe bir savaş çıkmayacak zira nükleer çağdayız, bloklar arası- daha doğrusu Rusya ile ABD’nin direkt ortasında olduğu bir savaş çıkmayacak- ancak bölgesel çatışmalar her vakit mümkündür. aslına bakarsan 2014’ten bu yana hiç durmadı. Ortada değişik düzeylerde devam ediyor. Ama bu bize Karabağ’ı hatırlatabilir. Orada da senelerca, her iki yılda bir çatışmalar oldu ancak bir büyük savaşın çıkmasını da engellemedi sonuçta. Artık biz bu büyük savaşa yakın mıyız? çabucak hemen değil lakin buna, geçtiğimiz senelera oranla daha fazla yaklaşıyoruz. Ukrayna’nın önemli bir askeri dayanakla doğu Ukrayna’ya operasyon yapması; savaş sebebi bu olacak aslına bakarsanız. Rusya işgal falan etmeyecek. Rusya, aslına bakarsan açıkça söz ettiği üzere, şayet Kiev hükümeti doğu Ukrayna’ya saldırırsa onlara dayanak verecek; olay bu aslına bakarsanız.
Lakin bütün bunlar bir Rus canavarı yaratmak üzerine heyeti ve NATO’nun aslında yayılmacı, militarist, emperyalist adımlarını gölgelemek üzerine konseyi. Bu olağan olarak Putin’in demokratik ve barışçıl bir önder olduğu manasına asla gelmiyor. Ancak ortada epey büyük bir yayılmacı var, o da NATO ve bunu ilkokul düzeyindeki bir harita okuması bile ortaya koyar, 1991’den bu yana hangi ülke nasıl genişledi, hangisi nasıl daraldı, buna baktığımız vakit bu sorunun cevabı çok açık ortada.
‘Arabuluculuk sistemi bir daha kurulursa, Türkiye değil Normandiya formatı üzerinden yürür’
Türkiye’nin arabuluculuk teklifine gelince… Öncelikle Rusya tarafı Türkiye dahil bugüne kadar arabuluculuk teklifinde bulunan bütün taraflara değişik seviyelerde olumlu yaklaşmıştır. Zira Rusya, diplomasi masasını devirenin Amerika Birleşik Devletleri olduğunu düşünüyor. O niçinle de her türlü çabayı olumluyor lakin ve diyor ki, ‘Ama evvela bunu Amerikan muhataplarımıza anlatınız’.
İkinci nokta şu ki, bu husustaki en kıymetli arabuluculuğun Türkiye’nin olduğu iddiası’ son derece yanlış. Almanya ile Fransa’nın yıllardır sürdürdüğü ve Normandiya Formatı olarak bilinen bir diplomatik bir kuvvetli masa aslına bakarsan var. Bu masayı ABD ile Kiev esasen bir arada devirdi. Fakat şayet tekrar bir arabuluculuk düzeneği olacaksa bu, Normandiya formatının devamı olur. Mevcut Fransa ve Almanya hükümetleri de halihazırda buna referansta bulunuyorlar.
Üçüncüsü, Türkiye niye bu hususta rol almaya çalışıyor? İçeride dış siyasette epeyce başarısız bir karnesi var AK Parti’nin. Hem Moskova tıpkı vakitte Ukrayna’yla kritik bağlantıları olan bir ülke olarak dengeyi sağlamak, iki taraf içinde istikrarlı bir yerde durmak istiyor. birebir vakitte içeride yüksek bir profil vermek istiyor.
AYDIN SEZER: DİPLOMASİ, SAVAŞ RİSKİNİ TÜMÜYLE ORTADAN KALDIRMADI
Aydın Sezer
Dış siyaset analisti Aydın Sezer: “Rusya ile ABD içindeki kelam düellosu sürat kesmeden devam ediyor. Taraflar içindeki diyalog yollarının açık olması, dışişleri bakanlarının yüz yüze ve telefonla görüşüyor olması krizin sıcak bir savaşa dönüşmesi ihtimalini zayıflatıyor. Lakin tümüyle ortadan kaldırmıyor. Rusya, NATO’nun doğuya hakikat genişlemesi ve Ukrayna’nın NATO üyeliği konusunu önceleyerek hususa yaklaşıyor. Donbass’taki gelişmeleri bir iç sorun olarak görüp, Kiev idaresinin Minsk protokollerinin koşullarını yerine getirmesini istiyor. Batı ise Donbass üzerinden, Rusya’nın tıpkı Kırım’da olduğu üzere bir daha Ukrayna topraklarını işgal edeceğini düşünerek hareket ediyor. özetlemek gerekirse, karşılıklı olarak meselelerin kaynağı ve önceliği konusunda bir görüş ayrılığı aslına bakarsanız mevcut.
‘Erdoğan kendisine bir rol biçmek istiyor lakin sorunu ABD üzere okuyor’
Türkiye’nin arabuluculuk eforları, Rusya tarafında karşılık bulmadı. Çünkü, Rusya hem NATO’nun genişlemesi birebir vakitte Donbass sorunu konusunda Türkiye’nin taraf olduğunu belirtiyor. Ayrıyeten, Erdoğan da sorunun asıl kaynağını, tıpkı ABD ve İngiltere üzere Donbass üzerinden okuyor. Rusya, birkaç defa Türkiye’ye ‘Eğer istiyorsanız, Kiev ile Donbass’taki cumhuriyetler (Donetsk ve Lugansk) içinde arabuluculuk yapın, Kiev’in Minsk Protokollerine uymasını sağlayın’ iletisini verdi. Ayrıyeten, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un geçtiğimiz mayıs ayında yaptığı “Ukraynaya SİHA satmak ve Ukrayna’yı şımartmak Rusya’nın toprak bütünlüğüne ve egemenliğine yönelik bir tehdittir” açıklaması, Rusya’nın bu krizde Türkiye’yi nerede konumlandırdığının bir göstergesi.
Ben Erdoğan’ın son açıklamalarını, AGİT öncülüğündeki doruklar dizisinin yeni bir oturumuna mesken sahipliği yapabilmek halinde yorumluyorum. En son tepe, Aralık 2019’da Paris’te yapılmıştı. Kanımca Erdoğan, evvela kendisine bir rol biçme emeli güdüyor ve Batı’ya bildiri verme uğraşında.”
ENGİN SOLAKOĞLU: RUSYA ‘DERS VERME’ HEDEFLİ, DAR KAPSAMLI BİR HAREKÂTA GİRİŞEBİLİR
Engin Solakoğlu
Emekli diplomat, TKP Müracaat Konseyi üyesi Engin Solakoğlu: “Rusya ile Ukrayna içinde süregelen tansiyonun sıcak bir çatışmaya yol açacağını düşünmüyordum lakin son günlerdeki gelişmeler telaş verici açıkçası. Benim gördüğüm ABD’nin yangına körükle giden bir üslup benimsediği. bir daha de Biden’ın geçen hafta yaptığı bir “dil sürçmesi” beni biraz rahatlattı açıkçası. Hatırlayalım: Biden mealen Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasının cezasız kalmayacağını söylerken, kısıtlı bir askeri harekatın (incursion) bu kapsamda olmadığını ağzından kaçırıverdi. “Dil sürçmesi” terimini tahminen de yanlışsız kullanmıyorum. Biden muhtemelen kendisine verilmiş olduğunu varsayım ettiğim brifingde anlatılanları filtrelemeden aktarmış oldu.
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı topyekun bir savaş hedeflediğini sanmıyorum lakin neo-faşist ögelerin takviyesiyle savaş kışkırtıcılığı yapan Ukrayna’ya “ders verme” ve NATO cephesini “test etme” hedefli dar kapsamlı bir bombalama yahut Donbass odaklı bir askeri harekata girişebilir. Bunun kararı da Batı’nın bir dizi yaptırımı olacaktır. Bu yaptırımların Rusya’ya verebileceği zararın, Putin rejiminin içeride sağlayacağı konsolidasyon tesirine kıyasla Moskova tarafınca göze alınabilir bulunduğu kanısındayım.
‘Türkiye’nin konut sahipliği ile arabuluculuğu birebir şey değil’
AKP Genel Başkanı’nın ortaya attığı arabuluculuk teklifine gelirsek. Kremlin Sözcüsü Peskov aslında buna iki kere karşılık verdi. Her ikisinde de Ukrayna’nın Minsk mutabakatına uymasının sağlanması gerektiğine vurgu yaptı. Misal bir anımsatmayı Rusya Federasyonu (RF) Dışişleri Sözcüsü Zaharova da yaptı. Burada iki mevzuyu ayırmakta fayda var. Birincisi Putin ve Zelensky’nin AKP Genel Lideri mesken sahipliğinde bir ortaya gelmeleri. Bunu mümkün görmüyorum. esasen Peskov ve Zaharova’nın da görmezden geldiklerini anladığımız seçenek bu. Başkası ise AGİT Minsk Protokolü toplantısı. Bunun Türkiye’de düzenlenmesinin kelam konusu olduğu söyleniyor. Minsk Kümesi aslına bakarsan bünyesinde AGİT, RF, Ukrayna ve Donetsk ile Luhansk Halk Cumhuriyetleri’ni içeren bir yapı. Bunun toplantısına konut sahipliği yapmakla arabuluculuk birebir şey değil.
‘Ankara yeni yaptırım senaryosunda istisna talep edecektir’
Mümkün bir çatışma durumunda Türkiye’nin nasıl bir tavır benimseyeceğine gelince. Türkiye NATO üyesi. İttifakın alacağı kararlara tereddütsüz uyacaktır elbette. tıpkı vakitte, karar alınma etabında, Fransa ve Almanya üzere NATO ortasında Rusya’ya karşı oluşturulacak ortak tavrın belli bir sertlik seviyesini aşmamasını hedefleyecek ülkeler içinde yer alacağını düşünüyorum. Benzerine az rastlanan vahamette bir ekonomik çıkmaz ortasında bulunan AKP Türkiyesi’nin bir öteki önceliği de alınacak yaptırım kararlarının en azından bir kısmı konusunda derogasyon ya da daha anlaşılır lisanla söylersek, istisna talep etmek olacaktır kuşkusuz.”
CEYDA KARAN: BATI’NIN NÜKLEER GÜCÜN ETRAFINDA İLERLEME ISRARININ KAÇINILMAZ kararı
Ceyda Karan
BirGün gazetesi müellifi ve Sputnik programcısı Ceyda Karan: “Batı’ya geçmişte baş tutmuş bir nükleer silahlı gücün etrafındaki tüm nüfuz alanında bu türlü ilerleme ısrarının kaçınılmaz kararı yaşanıyor. Krizin ismi ‘Ukrayna’ olarak konulsa da ana teması bu değil. ABD ve Batı’nın rejimleri kendi jeopolitiği ve ekonomik çıkarları doğrultusunda değiştirme istikametinde bitmeyen atılımları. Ki pek olumlu sonuçlar verdiğini söylemek güç.
‘Anlamak için tarihi bilmek lazım’
Ukrayna’da 2004’te tutmayan, 2014’de yenidenlanan atılım Kiev’de rejim değişikliğini hesaplarken, Moskova’ya kısa mühlet evvel uzun vadeli kiralaması değerliye patlamış Sivastopol’deki Karadeniz Üssü’nü de hedefliyordu. Rusya liderliği buna süratli cevap verdi. 1954’de Hruşçov tarafınca o devirde tıpkı devletin başka modülü olan Ukrayna’ya ikram edilmiş, 1991’deki çözülmede ise referandumla ortaya koyduğu özerklik iradesi Kiev tarafınca çiğnenmiş olan Kırım, yıllar daha sonra Moskova’ya döndü. Olan hem siyasi hem askeridir. Moskova, Donbass’ta ise Kırım’dan farklı olarak lojistik ve istekli takviyesiyle yetindi. aslına bakarsanız fazlaca kuvvetli bağları var. İroniktir Batı, Nazilerin mirasçısı Banderistleri de Kiev’deki siyasi yapının ortağı kılan siyasetler uygularken, Donbass’ta buna kuvvetli direniş gördü. Anlamak için tarih bilmek lazım. Nihayetinde Ukrayna Minsk mutabakatlarına mecbur kaldı. Almanya, Fransa ve Rusya’nın desteklediği bu muahedeler uygulansaydı, Donbass için tahlil üretilebilirdi. ABD BM sistemi ve onayı haricinde dünya çapında işgal ve operasyonlar yürütürken, kelam ettiği ‘kuralların’ ne olduğu doğrusu pek meçhul. Bu da Moskova için hele yakın çeperinde avantaja dönüşüyor.
‘Olası savaşın sonlarını Batı’nın tutumu belirleyecek’
Şu anda tali tahlil Minsk’e dönüştür. Lakin iş Rusya açısından artık bunu aştı. NATO’nun genişlemesi, Trump devrinde ABD’nin silahsızlanma mimarisinin köşe taşları olan mutabakatlardan tek taraflı çekilmesi, Karadeniz’den Baltıklar’daki ataklar Moskova’nın tehdit algısını son raddeye getirdi. ABD ve NATO’ya türel çerçevede güvenlik garantileri mutabakatlarının sunulması bu yüzden. Geri dönüşü sıkıntı bir yere gidiliyor. Ve Kuzey Akım-2 veyahut ekonomik kıskaç tehdidinin Rusya’ya geri adım attıracağını zannetmem. SSCB’nin çökertilmesi daha sonrası Batı’nın uyguladığı siyasetlerin gerçek neticeleriyla karşı karşıya kaldığı bir periyoda giriyoruz. Savaş riski yüksek, bunun sonlarını Batı’nın hali belirleyecek.
‘Türkiye arabuluculuk bir yana, Ukrayna belgesinden bihaber’
Türkiye’ye gelince. Bu krizde bir arabuluculuk rolü oynaması imkansız. Moskova açısından Ankara’nın SİHA’lar eşliğinde uyguladığı Ukrayna siyasetleri, Kırım’la kurduğu tarihsellik, Karadeniz ve Montrö ile ilgili tavrı, safını ortaya koyuyor. Ayrıyeten Türk dış siyasetinin bırakın arabuluculuğu, Ukrayna belgesinden da bihaber olduğunu düşünüyorum.”
ALINTIDIR
Rusya ile ‘Batı cephesi’ içindeki tansiyon, Ukrayna üzerinden son günlerde giderek tırmanıyor. Bir yandan taraflar içinde karşılıklı ithamlar havada uçuşuyor; Rusya’yı ‘işgal hazırlığı’ ile suçlayan Batılı ülkelerin Ukrayna’ya silah sevkıyatını hızlandırdığı haberleri geliyor. Rusya işgal suçlamasını reddederken, bir yandan da diplomasi yoluyla tahlil sağlanması için teşebbüsler somut ilerleme kaydedilmeksizin sürüyor.
Pekala, Ukrayna üzerinden yaşanan kriz topyekûn savaşa evirilir mi? Diplomasiden uzun vadeli bir tahlil çıkabilir mi? Ve, Türkiye’nin arabuluculuk teklifiyle rastgele bir somut sonuç elde edilebilir mi? Dış siyaset uzmanlarına sorduk…
HAKAN GÜNEŞ: TIRMANDIRMAYI RUSYA’NIN BAŞLATTIĞI BÜYÜK BİR PALAVRA
Doç. Dr. Hakan Güneş
Doç. Dr. Hakan Güneş: “Ortada olup biten şudur: Yaklaşık olarak iki aydır Batı medyası bir bütün olarak ‘Rusya Ukrayna’yı işgal edecek’ manşeti atıyor yahut soru işareti ekliyor, ‘edecek mi?’ diye. halbuki bütün bu dondurulmuş çatışma, Ukrayna birliklerinin doğu Ukrayna’ya yanlışsız kaydırılmasıyla başladı. Birinci palavra bu gerçeğin atlanmış olmasıdır ve bunlar kanıtlıdır. Bunları YouTube, TikTok izleyenler bile haftalar evvel gördüler. ötürüsıyla, tırmandırmayı Rusya’nın başlatmış olduğu büyük palavra.
İkincisi, Rusya buna karşılık hududa bir birlik yığdı ve fazlaca katı ve kırmızı çizgilerden kelam etmeye başladı. Bu doğal ki, başlangıç sebebi değil lakin tansiyonu tırmandıran niçinlerden biri.
‘NATO’nun Ukrayna’yı işgal ettiği gerçeği gizleniyor’
Fakat büyük fotoğraf açısından bakıldığında tüm bunlardan daha kıymetlisi şu ki, ‘Rusya Ukrayna’yı işgal edecek mi?’ sorusu aslında, NATO’nun Ukrayna’yı işgal ettiği gerçeğini gizlemek içindir. 1991’den bu yana her beş yılda bir nizamlı olarak doğuya yanlışsız genişleyen ve aslında varlık sebebi ortadan kalkmış olduğu biçimde askeri bir oluşum olarak kendini zorla ayakta tutmaya çalışan NATO’nun Ukrayna siyaseti, aslında Avrupa devletleri üzerinde de baskı aracıdır.
‘Asıl soru şu: ABD niye Kuzey Akım’a karşı?’
Bu tansiyon, Kırım’ın ilhakı, doğu Ukrayna sorunu, ‘Rusya işgal edecek mi’ sorusu değil. ABD niye Kuzey Akımı’na karşı çıkıyor? Yani Rusya’dan Almanya’ya, Ukrayna’ya gerek kalmaksızın direkt doğalgaz transferi sağlayacak projeye yıllardır epey sert bir biçimde niye itiraz ediyorsa, işte bunu anladığımız vakit aslına bakarsan NATO konusunu da Ukrayna tansiyonunu de anlamış olacağız.
Bu, ABD’nin yeni dünya sistemi içerisinde silah satışı ve askeri gücüyle üstünlük kurmaya devam etme gayreti beraberinde. Ve Biden idaresinin de özel olarak Putin’e karşı, Putin’in Amerikan seçimlerine karışması üzere faktörler niçiniyle özel olarak da bir basınç uyguladığını ayrıyeten ekleyebiliriz ancak bu bir parantez.
‘Kolayca bir savaş çıkmaz lakin buna yaklaşıyoruz’
Büyük tablo açısından baktığımızda, temel olan NATO’nun hiç durmaksızın ve sebepsiz genişlemesidir. Rusya bugüne kadar bütün bunları sineye çekti, çekmek zorunda kaldı. Bu artık, Rusya’nın tahammül edebileceği sonu tam olarak zorlayan bir noktada. O açıdan evet, basitçe bir savaş çıkmayacak zira nükleer çağdayız, bloklar arası- daha doğrusu Rusya ile ABD’nin direkt ortasında olduğu bir savaş çıkmayacak- ancak bölgesel çatışmalar her vakit mümkündür. aslına bakarsan 2014’ten bu yana hiç durmadı. Ortada değişik düzeylerde devam ediyor. Ama bu bize Karabağ’ı hatırlatabilir. Orada da senelerca, her iki yılda bir çatışmalar oldu ancak bir büyük savaşın çıkmasını da engellemedi sonuçta. Artık biz bu büyük savaşa yakın mıyız? çabucak hemen değil lakin buna, geçtiğimiz senelera oranla daha fazla yaklaşıyoruz. Ukrayna’nın önemli bir askeri dayanakla doğu Ukrayna’ya operasyon yapması; savaş sebebi bu olacak aslına bakarsanız. Rusya işgal falan etmeyecek. Rusya, aslına bakarsan açıkça söz ettiği üzere, şayet Kiev hükümeti doğu Ukrayna’ya saldırırsa onlara dayanak verecek; olay bu aslına bakarsanız.
Lakin bütün bunlar bir Rus canavarı yaratmak üzerine heyeti ve NATO’nun aslında yayılmacı, militarist, emperyalist adımlarını gölgelemek üzerine konseyi. Bu olağan olarak Putin’in demokratik ve barışçıl bir önder olduğu manasına asla gelmiyor. Ancak ortada epey büyük bir yayılmacı var, o da NATO ve bunu ilkokul düzeyindeki bir harita okuması bile ortaya koyar, 1991’den bu yana hangi ülke nasıl genişledi, hangisi nasıl daraldı, buna baktığımız vakit bu sorunun cevabı çok açık ortada.
‘Arabuluculuk sistemi bir daha kurulursa, Türkiye değil Normandiya formatı üzerinden yürür’
Türkiye’nin arabuluculuk teklifine gelince… Öncelikle Rusya tarafı Türkiye dahil bugüne kadar arabuluculuk teklifinde bulunan bütün taraflara değişik seviyelerde olumlu yaklaşmıştır. Zira Rusya, diplomasi masasını devirenin Amerika Birleşik Devletleri olduğunu düşünüyor. O niçinle de her türlü çabayı olumluyor lakin ve diyor ki, ‘Ama evvela bunu Amerikan muhataplarımıza anlatınız’.
İkinci nokta şu ki, bu husustaki en kıymetli arabuluculuğun Türkiye’nin olduğu iddiası’ son derece yanlış. Almanya ile Fransa’nın yıllardır sürdürdüğü ve Normandiya Formatı olarak bilinen bir diplomatik bir kuvvetli masa aslına bakarsan var. Bu masayı ABD ile Kiev esasen bir arada devirdi. Fakat şayet tekrar bir arabuluculuk düzeneği olacaksa bu, Normandiya formatının devamı olur. Mevcut Fransa ve Almanya hükümetleri de halihazırda buna referansta bulunuyorlar.
Üçüncüsü, Türkiye niye bu hususta rol almaya çalışıyor? İçeride dış siyasette epeyce başarısız bir karnesi var AK Parti’nin. Hem Moskova tıpkı vakitte Ukrayna’yla kritik bağlantıları olan bir ülke olarak dengeyi sağlamak, iki taraf içinde istikrarlı bir yerde durmak istiyor. birebir vakitte içeride yüksek bir profil vermek istiyor.
AYDIN SEZER: DİPLOMASİ, SAVAŞ RİSKİNİ TÜMÜYLE ORTADAN KALDIRMADI
Aydın Sezer
Dış siyaset analisti Aydın Sezer: “Rusya ile ABD içindeki kelam düellosu sürat kesmeden devam ediyor. Taraflar içindeki diyalog yollarının açık olması, dışişleri bakanlarının yüz yüze ve telefonla görüşüyor olması krizin sıcak bir savaşa dönüşmesi ihtimalini zayıflatıyor. Lakin tümüyle ortadan kaldırmıyor. Rusya, NATO’nun doğuya hakikat genişlemesi ve Ukrayna’nın NATO üyeliği konusunu önceleyerek hususa yaklaşıyor. Donbass’taki gelişmeleri bir iç sorun olarak görüp, Kiev idaresinin Minsk protokollerinin koşullarını yerine getirmesini istiyor. Batı ise Donbass üzerinden, Rusya’nın tıpkı Kırım’da olduğu üzere bir daha Ukrayna topraklarını işgal edeceğini düşünerek hareket ediyor. özetlemek gerekirse, karşılıklı olarak meselelerin kaynağı ve önceliği konusunda bir görüş ayrılığı aslına bakarsanız mevcut.
‘Erdoğan kendisine bir rol biçmek istiyor lakin sorunu ABD üzere okuyor’
Türkiye’nin arabuluculuk eforları, Rusya tarafında karşılık bulmadı. Çünkü, Rusya hem NATO’nun genişlemesi birebir vakitte Donbass sorunu konusunda Türkiye’nin taraf olduğunu belirtiyor. Ayrıyeten, Erdoğan da sorunun asıl kaynağını, tıpkı ABD ve İngiltere üzere Donbass üzerinden okuyor. Rusya, birkaç defa Türkiye’ye ‘Eğer istiyorsanız, Kiev ile Donbass’taki cumhuriyetler (Donetsk ve Lugansk) içinde arabuluculuk yapın, Kiev’in Minsk Protokollerine uymasını sağlayın’ iletisini verdi. Ayrıyeten, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un geçtiğimiz mayıs ayında yaptığı “Ukraynaya SİHA satmak ve Ukrayna’yı şımartmak Rusya’nın toprak bütünlüğüne ve egemenliğine yönelik bir tehdittir” açıklaması, Rusya’nın bu krizde Türkiye’yi nerede konumlandırdığının bir göstergesi.
Ben Erdoğan’ın son açıklamalarını, AGİT öncülüğündeki doruklar dizisinin yeni bir oturumuna mesken sahipliği yapabilmek halinde yorumluyorum. En son tepe, Aralık 2019’da Paris’te yapılmıştı. Kanımca Erdoğan, evvela kendisine bir rol biçme emeli güdüyor ve Batı’ya bildiri verme uğraşında.”
ENGİN SOLAKOĞLU: RUSYA ‘DERS VERME’ HEDEFLİ, DAR KAPSAMLI BİR HAREKÂTA GİRİŞEBİLİR
Engin Solakoğlu
Emekli diplomat, TKP Müracaat Konseyi üyesi Engin Solakoğlu: “Rusya ile Ukrayna içinde süregelen tansiyonun sıcak bir çatışmaya yol açacağını düşünmüyordum lakin son günlerdeki gelişmeler telaş verici açıkçası. Benim gördüğüm ABD’nin yangına körükle giden bir üslup benimsediği. bir daha de Biden’ın geçen hafta yaptığı bir “dil sürçmesi” beni biraz rahatlattı açıkçası. Hatırlayalım: Biden mealen Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasının cezasız kalmayacağını söylerken, kısıtlı bir askeri harekatın (incursion) bu kapsamda olmadığını ağzından kaçırıverdi. “Dil sürçmesi” terimini tahminen de yanlışsız kullanmıyorum. Biden muhtemelen kendisine verilmiş olduğunu varsayım ettiğim brifingde anlatılanları filtrelemeden aktarmış oldu.
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı topyekun bir savaş hedeflediğini sanmıyorum lakin neo-faşist ögelerin takviyesiyle savaş kışkırtıcılığı yapan Ukrayna’ya “ders verme” ve NATO cephesini “test etme” hedefli dar kapsamlı bir bombalama yahut Donbass odaklı bir askeri harekata girişebilir. Bunun kararı da Batı’nın bir dizi yaptırımı olacaktır. Bu yaptırımların Rusya’ya verebileceği zararın, Putin rejiminin içeride sağlayacağı konsolidasyon tesirine kıyasla Moskova tarafınca göze alınabilir bulunduğu kanısındayım.
‘Türkiye’nin konut sahipliği ile arabuluculuğu birebir şey değil’
AKP Genel Başkanı’nın ortaya attığı arabuluculuk teklifine gelirsek. Kremlin Sözcüsü Peskov aslında buna iki kere karşılık verdi. Her ikisinde de Ukrayna’nın Minsk mutabakatına uymasının sağlanması gerektiğine vurgu yaptı. Misal bir anımsatmayı Rusya Federasyonu (RF) Dışişleri Sözcüsü Zaharova da yaptı. Burada iki mevzuyu ayırmakta fayda var. Birincisi Putin ve Zelensky’nin AKP Genel Lideri mesken sahipliğinde bir ortaya gelmeleri. Bunu mümkün görmüyorum. esasen Peskov ve Zaharova’nın da görmezden geldiklerini anladığımız seçenek bu. Başkası ise AGİT Minsk Protokolü toplantısı. Bunun Türkiye’de düzenlenmesinin kelam konusu olduğu söyleniyor. Minsk Kümesi aslına bakarsan bünyesinde AGİT, RF, Ukrayna ve Donetsk ile Luhansk Halk Cumhuriyetleri’ni içeren bir yapı. Bunun toplantısına konut sahipliği yapmakla arabuluculuk birebir şey değil.
‘Ankara yeni yaptırım senaryosunda istisna talep edecektir’
Mümkün bir çatışma durumunda Türkiye’nin nasıl bir tavır benimseyeceğine gelince. Türkiye NATO üyesi. İttifakın alacağı kararlara tereddütsüz uyacaktır elbette. tıpkı vakitte, karar alınma etabında, Fransa ve Almanya üzere NATO ortasında Rusya’ya karşı oluşturulacak ortak tavrın belli bir sertlik seviyesini aşmamasını hedefleyecek ülkeler içinde yer alacağını düşünüyorum. Benzerine az rastlanan vahamette bir ekonomik çıkmaz ortasında bulunan AKP Türkiyesi’nin bir öteki önceliği de alınacak yaptırım kararlarının en azından bir kısmı konusunda derogasyon ya da daha anlaşılır lisanla söylersek, istisna talep etmek olacaktır kuşkusuz.”
CEYDA KARAN: BATI’NIN NÜKLEER GÜCÜN ETRAFINDA İLERLEME ISRARININ KAÇINILMAZ kararı
Ceyda Karan
BirGün gazetesi müellifi ve Sputnik programcısı Ceyda Karan: “Batı’ya geçmişte baş tutmuş bir nükleer silahlı gücün etrafındaki tüm nüfuz alanında bu türlü ilerleme ısrarının kaçınılmaz kararı yaşanıyor. Krizin ismi ‘Ukrayna’ olarak konulsa da ana teması bu değil. ABD ve Batı’nın rejimleri kendi jeopolitiği ve ekonomik çıkarları doğrultusunda değiştirme istikametinde bitmeyen atılımları. Ki pek olumlu sonuçlar verdiğini söylemek güç.
‘Anlamak için tarihi bilmek lazım’
Ukrayna’da 2004’te tutmayan, 2014’de yenidenlanan atılım Kiev’de rejim değişikliğini hesaplarken, Moskova’ya kısa mühlet evvel uzun vadeli kiralaması değerliye patlamış Sivastopol’deki Karadeniz Üssü’nü de hedefliyordu. Rusya liderliği buna süratli cevap verdi. 1954’de Hruşçov tarafınca o devirde tıpkı devletin başka modülü olan Ukrayna’ya ikram edilmiş, 1991’deki çözülmede ise referandumla ortaya koyduğu özerklik iradesi Kiev tarafınca çiğnenmiş olan Kırım, yıllar daha sonra Moskova’ya döndü. Olan hem siyasi hem askeridir. Moskova, Donbass’ta ise Kırım’dan farklı olarak lojistik ve istekli takviyesiyle yetindi. aslına bakarsanız fazlaca kuvvetli bağları var. İroniktir Batı, Nazilerin mirasçısı Banderistleri de Kiev’deki siyasi yapının ortağı kılan siyasetler uygularken, Donbass’ta buna kuvvetli direniş gördü. Anlamak için tarih bilmek lazım. Nihayetinde Ukrayna Minsk mutabakatlarına mecbur kaldı. Almanya, Fransa ve Rusya’nın desteklediği bu muahedeler uygulansaydı, Donbass için tahlil üretilebilirdi. ABD BM sistemi ve onayı haricinde dünya çapında işgal ve operasyonlar yürütürken, kelam ettiği ‘kuralların’ ne olduğu doğrusu pek meçhul. Bu da Moskova için hele yakın çeperinde avantaja dönüşüyor.
‘Olası savaşın sonlarını Batı’nın tutumu belirleyecek’
Şu anda tali tahlil Minsk’e dönüştür. Lakin iş Rusya açısından artık bunu aştı. NATO’nun genişlemesi, Trump devrinde ABD’nin silahsızlanma mimarisinin köşe taşları olan mutabakatlardan tek taraflı çekilmesi, Karadeniz’den Baltıklar’daki ataklar Moskova’nın tehdit algısını son raddeye getirdi. ABD ve NATO’ya türel çerçevede güvenlik garantileri mutabakatlarının sunulması bu yüzden. Geri dönüşü sıkıntı bir yere gidiliyor. Ve Kuzey Akım-2 veyahut ekonomik kıskaç tehdidinin Rusya’ya geri adım attıracağını zannetmem. SSCB’nin çökertilmesi daha sonrası Batı’nın uyguladığı siyasetlerin gerçek neticeleriyla karşı karşıya kaldığı bir periyoda giriyoruz. Savaş riski yüksek, bunun sonlarını Batı’nın hali belirleyecek.
‘Türkiye arabuluculuk bir yana, Ukrayna belgesinden bihaber’
Türkiye’ye gelince. Bu krizde bir arabuluculuk rolü oynaması imkansız. Moskova açısından Ankara’nın SİHA’lar eşliğinde uyguladığı Ukrayna siyasetleri, Kırım’la kurduğu tarihsellik, Karadeniz ve Montrö ile ilgili tavrı, safını ortaya koyuyor. Ayrıyeten Türk dış siyasetinin bırakın arabuluculuğu, Ukrayna belgesinden da bihaber olduğunu düşünüyorum.”
ALINTIDIR