İstanbul’un göbeği Mecidiyeköy’de plazaların gölgesinde kalmış bir meskende yaşıyor S.K. ve ailesi. Ne doğum tarihini biliyor ne de kaç yaşında evlendiğini. “39 yaşındayım” diyor çocuklarının yaptığı hesaptan yola çıkarak. “39 yıldır çektiğim bir yana pandemide çektiğim bir yana” derken nemlenen gözlerini kaçırıyor. Günlük işlerde çalışıp kuru ekmeğin yanına kaynatacak bir tas çorba parasını zar sıkıntı denkleştirdikleri günleri aradıkları salgın devrinde tanıdım S.K’yi.
Bahçeden topladığı otlarla beş çocuğunun karnını doyurmaya çalıştığı günlerde… Besinsiz kaldıkları için parmakları tutmayan, tüm gün başını yastıktan kaldıramayan çocuklar için el ele veren hayırseverlerin sayesindee bellerini doğrultan aile bugün pandemiyi de arar durumda. Belediyeden aldıkları 400 lira bedelindeki toplumsal kart ve iki evladına bağlanan toplam 1200 liralık burs da doyurmuyor artık karınlarını.
KURU EKMEK VE SU
“Pazara gidiyorum, zerzevata, meyveye bakıp bakıp konuta dönüyorum” diyor. “18 liradan bir kilo salatalığın yanına bir kilo da domates alamıyorum. Her gün sabahtan düşünmeye başlıyorum, bugün çocukların önüne ne koyacağım da karınları doyacak diye. Kendimi çaresiz hissettiğim epey vakit içinderım oldu ancak bugüne kadar çocuklarımı okula beslenmesiz göndermemiştim. Bugünse yanlarına sadece bir kesim kuru ekmekle su verebiliyorum. İki evladımın artık bağırsakları katı beslenmekten çalışmaz oldu” diyor.
ENDİŞELENİYOR
Çocuklarının okuyup meslek sahibi olması için okuma yazma bilmez haliyle çaba veren S.K. ve yoksullukla kol kola yaşamaya mahkûm bırakılan milyonların artık en büyük kaygısı, kâfi beslenemeyen çocuklarının sağlığı!
TATİL BİTTİ DERSLER BAŞLIYOR
Okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim seviyesinde tahsil nazarann yaklaşık 18 milyon öğrenci, ikinci orta tatil daha sonrasında bugün bir daha ders başı yapıyor. 11- 15 Nisan tarihleri içinde gerçekleşen orta tatil, hafta sonları ile dokuz gün sürdü. 2021-2022 öğretim yılı 17 Haziran’da sona erecek.
BASA: SIHHATSİZ BİR JENERASYON
Ankara Tabip Odası Halk Sıhhati Kurulu Üyesi Dr. Ebru Basa:
“Yetersiz beslenen çocuklarda gelişim geriliğinin yanı sıra metabolik sendrom, avitaminozlar, demir yetersizliği anemisi, iyot yetersizliği hastalıkları görülüyor. Uzun ve ucuz ekmek kuyruklarından anlaşılacağı üzere halkımız karnını karbonhidratla doyuruyor. Fazla ölçüde karbonhidrat tüketmek, sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenememek manasına geliyor ve bu da obezite, hipertansiyon, diyabet, metabolik sendrom üzere obezitenin tetiklediği sıhhat meselelerine yol açıyor. Obezitenin sebebi yiyecek bolluğu değil, nitelikli ve sağlıklı besinlerin pahalılığı. Bunun yanı sıra daima ekmek ve türevleriyle beslenme, çocuklarda bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyon hastalıklarına yol açtığı üzere kansere yakalanmayı da kolaylaştırıyor.”
ARAŞTIRMA: ‘BÜYÜYEMİYORLAR’
Anne Çocuk Eğitim Vakfı’nın Türkiye’de 0-6 Yaş Çocuğun Durumu araştırmasına bakılırsa ülkemizde 5 yaşından küçük çocukların yüzde 9.5’inde, en fakir yüzde 20’lik kesitteki 5 yaş altı çocukların ise yüzde 18.3’ünde bodurluk görülüyor. İzlediğimiz hanelerin birçoklarında çocukların “gelişim bozukluğu”, “öğrenim kuvvetliğü” tanısı almış olduğunu görüyoruz. Çalıştığımız mahallelerde, gelişim bozukluğu, tahsil kuvvetliğü teşhisine sahip çocukların özel eğitim aldığı Rehberlik Araştırma Merkezi’nin servis aracı dolu kalkıyor. Bu durum yoksulluğun tesirleri niçiniyle çocukların gelişimlerinin, akranlarının gerisinde kalmasının ve bu tesirleri azaltmaya yönelik takviye uygulamaların gereğince tesirli olmadığının göstergesi.
ÇEMBER HER GEÇEN GÜN GİTTİKÇE GENİŞLİYOR
Meyvenin, zerzevatın, etin, sütün, yumurtanın girmediği alışveriş filelerinin çaresizlikle dolduğu şu günlerde tüm ülkeye süratle yayılan yoksullukla baş etmeye çalışan çocukları, bu durumun eğitimlerine ve sıhhatlerine nasıl yansıdığını uzmanlarına sorduk.
Birinci kelam Derin Yoksulluk Ağı Bağlantı Koordinatörü Şeyma Duman’da:
Yoksulluk çemberi garantisiz çalışanların yanına minimum ücretlileri de katarak her geçen gün daha da genişliyor. Son bir yılda bu çemberin içine kimler dahil oldu? Türk-İş mart ayı datalarına bakılırsa dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcama meblağı (açlık sınırı) 4 bin 928.08 TL’ye, besin harcanmasıyla giysi, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi gereksinimler için yapılması mecburî öteki aylık harcamalarının toplam fiyatı (yoksulluk sınırı) ise 16 bin 052 TL’ye yükseldi.
Günlük ve teminatsız işlerde çalışan, hatta hanede üç kişinin taban fiyatla çalıştığı durumlarda bile beşerler yoksulluk sonunun altında yaşıyor.
– Fakirleşme en epeyce hangi bölgelerde hissediliyor?
Çalışma alanımız olan İstanbul’da yoksulluk niçiniyle bizimle irtibata geçen bireyler lüks olarak tanımlanan konutların, büyük sitelerin çabucak komşu sokaklarında, plazaların art mahallelerinde… örneğin ticaret bölgesi olarak anılan Ataşehir’de, eğitim vadisi diye nitelendirilen Çekmeköy’de, Sancaktepe’de, Beyoğlu’nda, Fatih’te, kentin merkezi Şişli’de, Ümraniye’de…
– Beşerler yaşamak için birinci vakit içinderda neye gereksinim duyuyorlar?
Öncelikli gereksinim besin fakat meskenleri tek tek incelediğimizde muhtaçlıklar değişiyor. Her geçen gün taleplerin sayısında artış tespit ettiğimiz konutlarda okula devam eden çocuk var ise öncelik besin ve kırtasiye materyali olurken, bebek var ise anne, “hiç bir şey istemiyorum kâfi ki mama ve bebek bezi gönderin” diyor. Çocuklarına beslenme koyamadığı ve harçlık veremediği için okula gönderemeyen bir anne şu biçimde yakınıyor: “Kahvaltı yapamadıkları için okula aç gidiyorlar. kimi vakit öğretmenleri para veriyor fakat birçok vakit da yokluktan okula göndermiyorum.”
– Pekala, ya çocuklar… Onlar nasıl etkileniyor bu durumdan?
Ebeveynlerin bakım gücü azaldıkça çocuklar eğitimden kopma, çalışmaya başlama ve erken yaşta evlenme riskleriyle karşı karşıya kalıyor. Daha küçük çocuklar için yoksulluğun derinleşmesi, zihinsel ve fizikî gelişimleri için gerekli besine ve hijyen gereçlerine erişememeleri manasına geliyor. Meskendeki ebeveyn geriliminin artması çocukların psikososyal gelişmenini etkiliyor. Çocuk Hakları Mukavelesi her çocuğun inançlı bir aile ortamında büyümeye hakkı olduğunu söyler. Son devirlerde biroldukça ailenin çocuklarına kâfi bakım verecek imkâna sahip olmaması sebebiyle çocukların devlet müdafaasına geçmesi, yurtlara yerleştirilmesi gündeme geliyor.
KAYIP JENERASYONLAR
Bu çocuklar toplumsal dışlanma ve kamusal ayrımcılıkla da karşı karşıya. Okula gitmediklerinde yok yazılmıyor, sınıfın art sıralarında oturuyorlar. Okulda inançlı besine erişim de yoksulluk şartlarında yaşayan çocukların eğitime devamının önünde değerli bir mani. Bu sebeple okul beslenme programları hem çocukların en azından bir öğünlerinde gelişimleri için gerekli besine erişebilmeleri tıpkı vakitte okula devamlılıkları için kritik.
Örneğin pandemi devrinde yaptığımız araştırmaya nazaran, görüşülen hanelerdeki çocukların yüzde 57.8’i uzaktan eğitime katılamadı. Yüzde 11.3’ü ise 2021-22 öğretim devrinde okula devam edemeyeceğini söylemiş oldu. Son bilgilerimize göre Sancaktepe ve Çekmeköy’de izlemeye aldığımız 135 hanede okul çağındaki çocukların yüzde 21.8’i okula devam etmiyor.
“OKUL YEMEĞİ PROGRAMI BAŞLAMALI”
Çocukların okullardaki beslenmeden kaynaklı meşakkatlerini Eğitim Sen Genel Lideri Prof. Nejla Şura anlatıyor: “Velilerimizin yaşadığı işsizlik, yoksulluk, toplumsal yardımlara muhtaç olma hali bilhassa tam vakitli okullarımızda eğitim goren çocuklarımızda hayli daha önemli meselelere yol açıyor. Okulda beslenme gereksinimi duyan bu çocuklar meskenden sulu yemek götüremeyeceklerine göre ya bir meyveyle sandviç koyacaklar beslenme çantalarına ya da köfte ve gibisi kuru besin… Ama bugün karnı doymadan okula gelen milyonlarca çocuğumuzun derslerde baş dönmesi, baş ağrısı sorunu yaşadığını biliyoruz. Bugün birinci sefer Ulusal Eğitim Şûrası kararlarında ‘öğrencilere fiyatsız yemek verilsin, pak içme suyu sağlansın’ denildi. Bu da birinci kere yoksulluk bu kadar büyük ölçüde arttı, birinci sefer çocuklar açlıktan bu kadar derinden etkileniyor manasına geliyor. Bu çocukların süt içmesi, yumurta, zerzevat, meyve, protein tüketmesi lazım. Beslenme yetersizliği niçiniyle sıhhat sorunu yaşayan çocuklarımızın sayısı her geçen gün artarken okullarda bir an evvel okul yemeği programı başlatılmalı.”
Bahçeden topladığı otlarla beş çocuğunun karnını doyurmaya çalıştığı günlerde… Besinsiz kaldıkları için parmakları tutmayan, tüm gün başını yastıktan kaldıramayan çocuklar için el ele veren hayırseverlerin sayesindee bellerini doğrultan aile bugün pandemiyi de arar durumda. Belediyeden aldıkları 400 lira bedelindeki toplumsal kart ve iki evladına bağlanan toplam 1200 liralık burs da doyurmuyor artık karınlarını.
KURU EKMEK VE SU
“Pazara gidiyorum, zerzevata, meyveye bakıp bakıp konuta dönüyorum” diyor. “18 liradan bir kilo salatalığın yanına bir kilo da domates alamıyorum. Her gün sabahtan düşünmeye başlıyorum, bugün çocukların önüne ne koyacağım da karınları doyacak diye. Kendimi çaresiz hissettiğim epey vakit içinderım oldu ancak bugüne kadar çocuklarımı okula beslenmesiz göndermemiştim. Bugünse yanlarına sadece bir kesim kuru ekmekle su verebiliyorum. İki evladımın artık bağırsakları katı beslenmekten çalışmaz oldu” diyor.
ENDİŞELENİYOR
Çocuklarının okuyup meslek sahibi olması için okuma yazma bilmez haliyle çaba veren S.K. ve yoksullukla kol kola yaşamaya mahkûm bırakılan milyonların artık en büyük kaygısı, kâfi beslenemeyen çocuklarının sağlığı!
TATİL BİTTİ DERSLER BAŞLIYOR
Okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim seviyesinde tahsil nazarann yaklaşık 18 milyon öğrenci, ikinci orta tatil daha sonrasında bugün bir daha ders başı yapıyor. 11- 15 Nisan tarihleri içinde gerçekleşen orta tatil, hafta sonları ile dokuz gün sürdü. 2021-2022 öğretim yılı 17 Haziran’da sona erecek.
BASA: SIHHATSİZ BİR JENERASYON
Ankara Tabip Odası Halk Sıhhati Kurulu Üyesi Dr. Ebru Basa:
“Yetersiz beslenen çocuklarda gelişim geriliğinin yanı sıra metabolik sendrom, avitaminozlar, demir yetersizliği anemisi, iyot yetersizliği hastalıkları görülüyor. Uzun ve ucuz ekmek kuyruklarından anlaşılacağı üzere halkımız karnını karbonhidratla doyuruyor. Fazla ölçüde karbonhidrat tüketmek, sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenememek manasına geliyor ve bu da obezite, hipertansiyon, diyabet, metabolik sendrom üzere obezitenin tetiklediği sıhhat meselelerine yol açıyor. Obezitenin sebebi yiyecek bolluğu değil, nitelikli ve sağlıklı besinlerin pahalılığı. Bunun yanı sıra daima ekmek ve türevleriyle beslenme, çocuklarda bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyon hastalıklarına yol açtığı üzere kansere yakalanmayı da kolaylaştırıyor.”
ARAŞTIRMA: ‘BÜYÜYEMİYORLAR’
Anne Çocuk Eğitim Vakfı’nın Türkiye’de 0-6 Yaş Çocuğun Durumu araştırmasına bakılırsa ülkemizde 5 yaşından küçük çocukların yüzde 9.5’inde, en fakir yüzde 20’lik kesitteki 5 yaş altı çocukların ise yüzde 18.3’ünde bodurluk görülüyor. İzlediğimiz hanelerin birçoklarında çocukların “gelişim bozukluğu”, “öğrenim kuvvetliğü” tanısı almış olduğunu görüyoruz. Çalıştığımız mahallelerde, gelişim bozukluğu, tahsil kuvvetliğü teşhisine sahip çocukların özel eğitim aldığı Rehberlik Araştırma Merkezi’nin servis aracı dolu kalkıyor. Bu durum yoksulluğun tesirleri niçiniyle çocukların gelişimlerinin, akranlarının gerisinde kalmasının ve bu tesirleri azaltmaya yönelik takviye uygulamaların gereğince tesirli olmadığının göstergesi.
ÇEMBER HER GEÇEN GÜN GİTTİKÇE GENİŞLİYOR
Meyvenin, zerzevatın, etin, sütün, yumurtanın girmediği alışveriş filelerinin çaresizlikle dolduğu şu günlerde tüm ülkeye süratle yayılan yoksullukla baş etmeye çalışan çocukları, bu durumun eğitimlerine ve sıhhatlerine nasıl yansıdığını uzmanlarına sorduk.
Birinci kelam Derin Yoksulluk Ağı Bağlantı Koordinatörü Şeyma Duman’da:
Yoksulluk çemberi garantisiz çalışanların yanına minimum ücretlileri de katarak her geçen gün daha da genişliyor. Son bir yılda bu çemberin içine kimler dahil oldu? Türk-İş mart ayı datalarına bakılırsa dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcama meblağı (açlık sınırı) 4 bin 928.08 TL’ye, besin harcanmasıyla giysi, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi gereksinimler için yapılması mecburî öteki aylık harcamalarının toplam fiyatı (yoksulluk sınırı) ise 16 bin 052 TL’ye yükseldi.
Günlük ve teminatsız işlerde çalışan, hatta hanede üç kişinin taban fiyatla çalıştığı durumlarda bile beşerler yoksulluk sonunun altında yaşıyor.
– Fakirleşme en epeyce hangi bölgelerde hissediliyor?
Çalışma alanımız olan İstanbul’da yoksulluk niçiniyle bizimle irtibata geçen bireyler lüks olarak tanımlanan konutların, büyük sitelerin çabucak komşu sokaklarında, plazaların art mahallelerinde… örneğin ticaret bölgesi olarak anılan Ataşehir’de, eğitim vadisi diye nitelendirilen Çekmeköy’de, Sancaktepe’de, Beyoğlu’nda, Fatih’te, kentin merkezi Şişli’de, Ümraniye’de…
– Beşerler yaşamak için birinci vakit içinderda neye gereksinim duyuyorlar?
Öncelikli gereksinim besin fakat meskenleri tek tek incelediğimizde muhtaçlıklar değişiyor. Her geçen gün taleplerin sayısında artış tespit ettiğimiz konutlarda okula devam eden çocuk var ise öncelik besin ve kırtasiye materyali olurken, bebek var ise anne, “hiç bir şey istemiyorum kâfi ki mama ve bebek bezi gönderin” diyor. Çocuklarına beslenme koyamadığı ve harçlık veremediği için okula gönderemeyen bir anne şu biçimde yakınıyor: “Kahvaltı yapamadıkları için okula aç gidiyorlar. kimi vakit öğretmenleri para veriyor fakat birçok vakit da yokluktan okula göndermiyorum.”
– Pekala, ya çocuklar… Onlar nasıl etkileniyor bu durumdan?
Ebeveynlerin bakım gücü azaldıkça çocuklar eğitimden kopma, çalışmaya başlama ve erken yaşta evlenme riskleriyle karşı karşıya kalıyor. Daha küçük çocuklar için yoksulluğun derinleşmesi, zihinsel ve fizikî gelişimleri için gerekli besine ve hijyen gereçlerine erişememeleri manasına geliyor. Meskendeki ebeveyn geriliminin artması çocukların psikososyal gelişmenini etkiliyor. Çocuk Hakları Mukavelesi her çocuğun inançlı bir aile ortamında büyümeye hakkı olduğunu söyler. Son devirlerde biroldukça ailenin çocuklarına kâfi bakım verecek imkâna sahip olmaması sebebiyle çocukların devlet müdafaasına geçmesi, yurtlara yerleştirilmesi gündeme geliyor.
KAYIP JENERASYONLAR
Bu çocuklar toplumsal dışlanma ve kamusal ayrımcılıkla da karşı karşıya. Okula gitmediklerinde yok yazılmıyor, sınıfın art sıralarında oturuyorlar. Okulda inançlı besine erişim de yoksulluk şartlarında yaşayan çocukların eğitime devamının önünde değerli bir mani. Bu sebeple okul beslenme programları hem çocukların en azından bir öğünlerinde gelişimleri için gerekli besine erişebilmeleri tıpkı vakitte okula devamlılıkları için kritik.
Örneğin pandemi devrinde yaptığımız araştırmaya nazaran, görüşülen hanelerdeki çocukların yüzde 57.8’i uzaktan eğitime katılamadı. Yüzde 11.3’ü ise 2021-22 öğretim devrinde okula devam edemeyeceğini söylemiş oldu. Son bilgilerimize göre Sancaktepe ve Çekmeköy’de izlemeye aldığımız 135 hanede okul çağındaki çocukların yüzde 21.8’i okula devam etmiyor.
“OKUL YEMEĞİ PROGRAMI BAŞLAMALI”
Çocukların okullardaki beslenmeden kaynaklı meşakkatlerini Eğitim Sen Genel Lideri Prof. Nejla Şura anlatıyor: “Velilerimizin yaşadığı işsizlik, yoksulluk, toplumsal yardımlara muhtaç olma hali bilhassa tam vakitli okullarımızda eğitim goren çocuklarımızda hayli daha önemli meselelere yol açıyor. Okulda beslenme gereksinimi duyan bu çocuklar meskenden sulu yemek götüremeyeceklerine göre ya bir meyveyle sandviç koyacaklar beslenme çantalarına ya da köfte ve gibisi kuru besin… Ama bugün karnı doymadan okula gelen milyonlarca çocuğumuzun derslerde baş dönmesi, baş ağrısı sorunu yaşadığını biliyoruz. Bugün birinci sefer Ulusal Eğitim Şûrası kararlarında ‘öğrencilere fiyatsız yemek verilsin, pak içme suyu sağlansın’ denildi. Bu da birinci kere yoksulluk bu kadar büyük ölçüde arttı, birinci sefer çocuklar açlıktan bu kadar derinden etkileniyor manasına geliyor. Bu çocukların süt içmesi, yumurta, zerzevat, meyve, protein tüketmesi lazım. Beslenme yetersizliği niçiniyle sıhhat sorunu yaşayan çocuklarımızın sayısı her geçen gün artarken okullarda bir an evvel okul yemeği programı başlatılmalı.”