Cumhuriyet, AYM’nin zarurî din dersinin, din özgürlüğünün ihlali olduğu sebebi öne sürülerek yapılan kişisel müracaatta, ‘Anayasa’nın 24. Unsurunun dördüncü fıkrasında teminat altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine’ dair karar verilmesini gündeme getirmişti.
MECLİS GÜNDEMİNE TAŞINDI
Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul Milletvekili Ali Kenanoğlu, mevzuyu Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) taşıdı. Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer’in yanıtlaması istemiyle verdiği soru önergesinde, “Anayasa Mahkemesinin ‘zorunlu din derslerinin inanç özgürlüğünün ihlali’ istikametinde verdiği son karara karşın zarurî din dersleri uygulamasına devam edilecek midir?” diye sordu.
Kenanoğlu’nun soru önergesi şöyle:
“Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Heyeti zarurî din dersinin din özgürlüğünün ihlali olduğu nedeni öne sürülerek 2014 yılında yapılan kişisel başvuruyu kıymetlendirmek üzere 7 Nisan 2022 tarihinde toplanmıştır. AYM Genel Şurasında 8 yıldır devam belgede, ‘Anayasa’nın 24. Hususunun dördüncü fıkrasında garanti altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına bakılırsa yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine’ dair karar verilmiştir. AYM’nin kelam konusu sonucu ile ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine hükmedilmiştir.
1980 darbesi daha sonrası hazırlanan 1982 Anayasasıyla birlikte Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi okullarda mecburî dersler içinde yer almıştır. Bu mecburilik Türkiye’de yaşayan Sünni inancın haricindeki tüm öteki inançlar ve inançsızlar açısından bir insan hakkı ihlali olarak senelerca lisana getirilmekte, muafiyet talepleri ulusal ve memleketler arası mahkemelere taşınmakta, memleketler arası ve ulusal mahkemelerin verdiği kararlar yerine getirilmediğinden bitmeyen bu tartışma hem ülke gündemini meşgul etmekte tıpkı vakitte bu sorunu yaşayan ailelerin mağduriyetinin sürmesine niye olmaktadır.
Türkiye’de lokal mahkemelerde açılan davalar ve AİHM nezdinde yapılan müracaatların akabinde gelen mahkûmiyet kararları, mecburî din dersi uygulamasının toplumsal talepleri karşılayamadığı ve mevzu hakkında değişikliğe gidilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bilhassa Alevi inancına sahip ailelerin çocuklarının din dersinden muaf tutulması istikametinde yapmış oldukları müracaatlar, lokal mahkemelerce lehte sonuçlanmasına karşın Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin zarurî olmaktan çıkarılması için gerekli düzenlemeler bugüne kadar yapılmamıştır.
Yüzsenelerdır, Alevi inancının çeşitli tekniklerle yok edilmeye, şayet olmazsa dönüştürülmeye, asimile edilmeye çalışılması kesintisiz bir idare anlayışı olarak sürdürülmektedir. Bırakın mecburî din derslerinin sav edildiği üzere din, inanç, kültür ve mezheplerin öğretildiği bir ders olarak uygulanmasını, tam bilakis bu derse giren her çocuğa inancı ne olursa olsun, mecburî olarak Sünni, Hanefi inancın eğitimi verilmekte, bu inancın tek ve mutlak hakikat olduğu öğretilmektedir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2007 ve 2014 senelerında Türkiye’den yapılan müracaatlar daha sonrasında mecburî Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin mecburî olarak okutulmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) eğitim hakkına ait 2. unsurunu ihlal ettiği istikametinde karar vermiştir. AİHM, Türkiye Cumhuriyeti’ne AİHS’in 46. hususunu hatırlatarak, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin mecburî derslerden çıkarılması istikametinde iç hukukta gerekli düzenlemelerin yapılması sonucunı iletmiştir.
Fakat ortadan geçen onca yıla karşın bu tarafta rastgele bir adım atılmayarak, çocuğunun bu dersten muaf tutulmasını isteyen aileler okul idareleri ile karşı karşıya getirilmekte, dava yolu ile kazanılan hakların bile uygulanmaması tarafında direnç gösterilmektedir.
bir daha, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), eğitimde mecburî din ve ahlak kültürü derslerine karşı Ankara’dan davacı olan 14 Türk vatandaşının 2011 yılında açtığı dava ile ilgili olarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) eğitim hakkıyla ilgili hususunun ihlaline hükmetmiştir. Kararda, Türkiye’de din ve ahlak kültürü kitaplarının içeriğinde yapılan son değişikliklerin ‘yetersiz’ olduğu belirtilip, devletin dini bahislerle ilgili düzenlemelerde ‘yansız ve tarafsız olma yükümlülüğü’ yeniden hatırlatılmıştır.
AİHM, kullanılmakta olan din ve ahlak kültürü kitaplarında Türkiye’de çoğunluğun ilişkin olduğu Sünni İslam’a daha fazla yer ayrılmasının, Alevi inancının özellikleri dikkate alındığında, ebeveynlerin çocuklarında okul ile kendilerine has bedeller içinde bir “bağlılık çatışması” yaratabileceğini düşünmekte haksız olmadıklarına kanaat getirmiştir. Türk eğitim sisteminin yalnızca Hıristiyan ve Musevi öğrencilere zarurî din derslerinden muaf tutulma hakkı tanıdığına işaret eden AİHM’nin gerekçeli sonucunda, ‘bu durum çocukları okulda gördükleri eğitim ile ailelerinin dini yahut felsefi inançları içinde çatışmaya itebilir’ kararına varmıştır.
Avrupa ülkelerinin çoğunluğunun öğrencilere din derslerine girmeme yahut bu ders yerine öteki bir derse girme hakkı tanıdığını da hatırlatan AİHM, Türk eğitim sisteminin ebeveynlerin inançlarına hürmet konusunda hâlâ Avrupa standartlarında olmadığı ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin eğitim hakkıyla ilgili unsurunu ihlal edildiğine hükmetmiştir. AİHM, sorunun ‘yapısal’ olduğunu da belirterek, sonucun nasıl uygulanması gerektiği konusunda en kısa müddette din ve ahlak kültürü derslerinin mecburî olmaktan çıkartılıp, öğrencilerin muaf tutulabilecekleri bir sisteme geçilmesi gerektiğine hükmetmiştir.
Bu noktada, Türkiye’de mecburî din kültürü ve ahlak bilgisi dersi uygulamasında, sorunun ortadan kaldırılmasının yegâne yolunun zarurî din dersi uygulamasının kaldırılması ve bu dersin yerine tüm dinlere ve inanma biçimlerine eşit uzaklıktan bakabilecek seçimli bir ‘Din Kültürü’ dersi uygulamasının getirilmesi teklifler içinde yer almaktadır.
Başka taraftan, AİHM’in 09.11.2008 tarihindeki, mutlaklaşmış olan Hasan ve Aksiyon Zengin- Türkiye davasına ait sonucunda da bir ülke olarak mevcut din kültürü ve ahlak bilgisi eğitimi pratiğinin Avrupa İnsan Hakları mukavelesi, 1’inci ek protokolü, 2’inci hususunda teminata alınan, velilerin inançlarına uygun eğitim hakkını ihlal edici nitelikte olduğu karara bağlanmıştır.
Aleviler tarafınca mecburî din derslerine karşı Türkiye’nin değişik yerlerinde her yıl okullar açılırken davalar açılmaktadır. Alevi örgütleri, anayasanın belirttiği eşitlikçi kavramları hatırlatarak bu sorunun tahlile kavuşturulması gerektiğini söz etmektedirler. Bu kararlar, misal muhtemel davalar için emsal teşkil etmesi bakımından değer taşımaktadır.
Nihayetinde, 7 Nisan 2022 tarihinde toplanan Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Konseyi, 2014 yılında yapılan ve 8 yıldır devam evrakta, Anayasa’nın 24. Hususunun dördüncü fıkrasında teminat altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına nazaran yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiği tarafında verdiği karar, din derslerinden muafiyet ve bu derslerin müfredatı konusunda Ulusal Eğitim Bakanlığını bağlayıcı kararlar içermektedir. ötürüsıyla, Türkiye’de çoğunlukla ileri sürüldüğü üzere, ebeveynlerin inançlarına gerçek manada hürmet gösterilmesini sağlayacak tek tahlil Anayasa’nın ilgili unsurundan zarurî din dersinin okutulması gereken dersler içinden çıkarılmasıdır.”
NE OLMUŞTU?
Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Şurası, zarurî din dersinin din özgürlüğünün ihlali olduğu sebebi öne sürülerek 2014 yılında yapılan ferdi başvuruyu kıymetlendirmek üzere 7 Nisan’da toplanmıştı.
AYM Genel Kurulu’nda 8 yıldır devam evrakta, “Anayasa’nın 24. Hususunun dördüncü fıkrasında teminat altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına nazaran yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine” dair karar verilmişti.
AYM, ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine karar vermiş, makul müddette yargılanma hakkının ihlal edildiğine ait argüman ise AYM tarafınca kabul edilmemişti.
MECLİS GÜNDEMİNE TAŞINDI
Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul Milletvekili Ali Kenanoğlu, mevzuyu Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) taşıdı. Ulusal Eğitim Bakanı Mahmut Özer’in yanıtlaması istemiyle verdiği soru önergesinde, “Anayasa Mahkemesinin ‘zorunlu din derslerinin inanç özgürlüğünün ihlali’ istikametinde verdiği son karara karşın zarurî din dersleri uygulamasına devam edilecek midir?” diye sordu.
Kenanoğlu’nun soru önergesi şöyle:
“Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Heyeti zarurî din dersinin din özgürlüğünün ihlali olduğu nedeni öne sürülerek 2014 yılında yapılan kişisel başvuruyu kıymetlendirmek üzere 7 Nisan 2022 tarihinde toplanmıştır. AYM Genel Şurasında 8 yıldır devam belgede, ‘Anayasa’nın 24. Hususunun dördüncü fıkrasında garanti altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına bakılırsa yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine’ dair karar verilmiştir. AYM’nin kelam konusu sonucu ile ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine hükmedilmiştir.
1980 darbesi daha sonrası hazırlanan 1982 Anayasasıyla birlikte Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi okullarda mecburî dersler içinde yer almıştır. Bu mecburilik Türkiye’de yaşayan Sünni inancın haricindeki tüm öteki inançlar ve inançsızlar açısından bir insan hakkı ihlali olarak senelerca lisana getirilmekte, muafiyet talepleri ulusal ve memleketler arası mahkemelere taşınmakta, memleketler arası ve ulusal mahkemelerin verdiği kararlar yerine getirilmediğinden bitmeyen bu tartışma hem ülke gündemini meşgul etmekte tıpkı vakitte bu sorunu yaşayan ailelerin mağduriyetinin sürmesine niye olmaktadır.
Türkiye’de lokal mahkemelerde açılan davalar ve AİHM nezdinde yapılan müracaatların akabinde gelen mahkûmiyet kararları, mecburî din dersi uygulamasının toplumsal talepleri karşılayamadığı ve mevzu hakkında değişikliğe gidilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bilhassa Alevi inancına sahip ailelerin çocuklarının din dersinden muaf tutulması istikametinde yapmış oldukları müracaatlar, lokal mahkemelerce lehte sonuçlanmasına karşın Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin zarurî olmaktan çıkarılması için gerekli düzenlemeler bugüne kadar yapılmamıştır.
Yüzsenelerdır, Alevi inancının çeşitli tekniklerle yok edilmeye, şayet olmazsa dönüştürülmeye, asimile edilmeye çalışılması kesintisiz bir idare anlayışı olarak sürdürülmektedir. Bırakın mecburî din derslerinin sav edildiği üzere din, inanç, kültür ve mezheplerin öğretildiği bir ders olarak uygulanmasını, tam bilakis bu derse giren her çocuğa inancı ne olursa olsun, mecburî olarak Sünni, Hanefi inancın eğitimi verilmekte, bu inancın tek ve mutlak hakikat olduğu öğretilmektedir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2007 ve 2014 senelerında Türkiye’den yapılan müracaatlar daha sonrasında mecburî Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin mecburî olarak okutulmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) eğitim hakkına ait 2. unsurunu ihlal ettiği istikametinde karar vermiştir. AİHM, Türkiye Cumhuriyeti’ne AİHS’in 46. hususunu hatırlatarak, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin mecburî derslerden çıkarılması istikametinde iç hukukta gerekli düzenlemelerin yapılması sonucunı iletmiştir.
Fakat ortadan geçen onca yıla karşın bu tarafta rastgele bir adım atılmayarak, çocuğunun bu dersten muaf tutulmasını isteyen aileler okul idareleri ile karşı karşıya getirilmekte, dava yolu ile kazanılan hakların bile uygulanmaması tarafında direnç gösterilmektedir.
bir daha, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), eğitimde mecburî din ve ahlak kültürü derslerine karşı Ankara’dan davacı olan 14 Türk vatandaşının 2011 yılında açtığı dava ile ilgili olarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) eğitim hakkıyla ilgili hususunun ihlaline hükmetmiştir. Kararda, Türkiye’de din ve ahlak kültürü kitaplarının içeriğinde yapılan son değişikliklerin ‘yetersiz’ olduğu belirtilip, devletin dini bahislerle ilgili düzenlemelerde ‘yansız ve tarafsız olma yükümlülüğü’ yeniden hatırlatılmıştır.
AİHM, kullanılmakta olan din ve ahlak kültürü kitaplarında Türkiye’de çoğunluğun ilişkin olduğu Sünni İslam’a daha fazla yer ayrılmasının, Alevi inancının özellikleri dikkate alındığında, ebeveynlerin çocuklarında okul ile kendilerine has bedeller içinde bir “bağlılık çatışması” yaratabileceğini düşünmekte haksız olmadıklarına kanaat getirmiştir. Türk eğitim sisteminin yalnızca Hıristiyan ve Musevi öğrencilere zarurî din derslerinden muaf tutulma hakkı tanıdığına işaret eden AİHM’nin gerekçeli sonucunda, ‘bu durum çocukları okulda gördükleri eğitim ile ailelerinin dini yahut felsefi inançları içinde çatışmaya itebilir’ kararına varmıştır.
Avrupa ülkelerinin çoğunluğunun öğrencilere din derslerine girmeme yahut bu ders yerine öteki bir derse girme hakkı tanıdığını da hatırlatan AİHM, Türk eğitim sisteminin ebeveynlerin inançlarına hürmet konusunda hâlâ Avrupa standartlarında olmadığı ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin eğitim hakkıyla ilgili unsurunu ihlal edildiğine hükmetmiştir. AİHM, sorunun ‘yapısal’ olduğunu da belirterek, sonucun nasıl uygulanması gerektiği konusunda en kısa müddette din ve ahlak kültürü derslerinin mecburî olmaktan çıkartılıp, öğrencilerin muaf tutulabilecekleri bir sisteme geçilmesi gerektiğine hükmetmiştir.
Bu noktada, Türkiye’de mecburî din kültürü ve ahlak bilgisi dersi uygulamasında, sorunun ortadan kaldırılmasının yegâne yolunun zarurî din dersi uygulamasının kaldırılması ve bu dersin yerine tüm dinlere ve inanma biçimlerine eşit uzaklıktan bakabilecek seçimli bir ‘Din Kültürü’ dersi uygulamasının getirilmesi teklifler içinde yer almaktadır.
Başka taraftan, AİHM’in 09.11.2008 tarihindeki, mutlaklaşmış olan Hasan ve Aksiyon Zengin- Türkiye davasına ait sonucunda da bir ülke olarak mevcut din kültürü ve ahlak bilgisi eğitimi pratiğinin Avrupa İnsan Hakları mukavelesi, 1’inci ek protokolü, 2’inci hususunda teminata alınan, velilerin inançlarına uygun eğitim hakkını ihlal edici nitelikte olduğu karara bağlanmıştır.
Aleviler tarafınca mecburî din derslerine karşı Türkiye’nin değişik yerlerinde her yıl okullar açılırken davalar açılmaktadır. Alevi örgütleri, anayasanın belirttiği eşitlikçi kavramları hatırlatarak bu sorunun tahlile kavuşturulması gerektiğini söz etmektedirler. Bu kararlar, misal muhtemel davalar için emsal teşkil etmesi bakımından değer taşımaktadır.
Nihayetinde, 7 Nisan 2022 tarihinde toplanan Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Konseyi, 2014 yılında yapılan ve 8 yıldır devam evrakta, Anayasa’nın 24. Hususunun dördüncü fıkrasında teminat altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına nazaran yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiği tarafında verdiği karar, din derslerinden muafiyet ve bu derslerin müfredatı konusunda Ulusal Eğitim Bakanlığını bağlayıcı kararlar içermektedir. ötürüsıyla, Türkiye’de çoğunlukla ileri sürüldüğü üzere, ebeveynlerin inançlarına gerçek manada hürmet gösterilmesini sağlayacak tek tahlil Anayasa’nın ilgili unsurundan zarurî din dersinin okutulması gereken dersler içinden çıkarılmasıdır.”
NE OLMUŞTU?
Anayasa Mahkemesi (AYM) Genel Şurası, zarurî din dersinin din özgürlüğünün ihlali olduğu sebebi öne sürülerek 2014 yılında yapılan ferdi başvuruyu kıymetlendirmek üzere 7 Nisan’da toplanmıştı.
AYM Genel Kurulu’nda 8 yıldır devam evrakta, “Anayasa’nın 24. Hususunun dördüncü fıkrasında teminat altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına nazaran yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine” dair karar verilmişti.
AYM, ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine karar vermiş, makul müddette yargılanma hakkının ihlal edildiğine ait argüman ise AYM tarafınca kabul edilmemişti.