Hürriyet ateşiyle düşman cephesini küle çeviren Ulu Başkan Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının, ulu Türk milletinin çelik iradesi yardımıyla düşman ordularını tarihi bir yenilgiye uğrattığı 30 Ağustos Zafer Bayramı’nın 100. yıl dönümü.
Başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları olmak üzere, bu zaferi Türk milletine armağan eden Ulusal gayretin bütün kahramanları, ülkenin ve milletin parçalanamaz bütünlüğü için canlarını feda edan aziz şehitlerimiz ve kahraman gazilerimiz Türkiye’nin dört bir yanında her yıl anılıyor.
“30 AĞUSTOS ATATÜRK’ÜN DEHASIDIR”
Günün mana ve kıymetine dair tarihçi Prof. Dr. Ergün Aybars, Doç. Dr. Evrim Şencan, Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rıdvan Akın Cumhuriyet’e konuştu. Aybars, şunları söylemiş oldu:
“30 Ağustos Zaferi Atatürk’ün dehasıdır. Atatürk stratejisini daha Erzurum Kongresi sırasında hazırlamış ve ‘3 sene daha sonra Yunan ordusunu denize dökeceğim aslına bakarsanız İngiltere’nin, İtalya’nın, Fransa’nın ve Amerika’nın bize karşı sava açacak güçleri yok. Perişan durumdalar fakat Yunanistan bu işi yürütebilir’ formunda düşünüyor. Bu yüzden Yunanistan’ı karaya çıkarıyorlar. Bu durumda Erzurum’da Karabekir Ermeni sıkıntısını halledecek, Güney’de Fransa’ya karşı gerilla savaşları yaparak halk direnişleri yapılacak, Batı’da da Kuva-yi Ulusala… Yunanlıları oyalayacaklar. 1919 yılı oyalama yılıyla geçti. Sakarya savaşı daha sonrası cephane yokluğundan dolayı Atatürk Büyük Taarruzu yapamadı. Bekledi ve hazırlandı. Milleti, Meclis’i ve orduyu savaşa hazırladı.
“6 AYDA PARÇALANAMAYACAK CEPHE 36 SAATTE PARAMPARÇA EDİLDİ”
Bu savaşa hazırlanırken kimsenin bahsetmediği bir olay var; Atatürk, İngilizlerin casuslarını aldatarak İngiltere’ye büyük taarruzu nereden yapacağı korkusunu salmıştır. O da şudur; 5 Mart 1922 günü bir balo verir. Cümbüş biter ve saat 23.30 sıralarında cepheye hareket eder. Cepheye, yanında hafızlar gdolayır, askerlerle kuran okunur, dinlenir. Cümbüşler olur, saz çalınır, halaylar çekilir. O denli bir bir buçuk ay ki bu Afyon’dan Eskişehir ortasını dolaşır. İngiltere ve Yunanistan ‘Tamam buradan hazırlanıyorlar’ der. Lakin Atatürk’ün asıl kanısı, Bozdağlar’ın Güney’indedir. Tüm silah arkadaşları, orduyu dağların eteklerine yığar zira o bölge Yunanistan’ın en zayıf tarafıdır. Atatürk’ün arkadaşları bu karara pek sıcak bakmasada Atatürk, ‘Bu benim sorumluluğumdur’ diyerek savaşı orada başlatır ve 6 ayda parçalanamayacak denen cephe 36 saatte paramparça edildi. 30 Ağustos zaferi 9 Eylül’ü getirdi.
“ATATÜRK BİR ÜLKE YAŞATTI”
Atatürk’ün bir kelamı vardır; ‘Savaşlardaki zaferler sonuçları prestijiyle kıymetlendirilir.’ Biz tarihçiler olarak bu kelamı epeyce kullanırız. Atatürk’ün getirmiş olduğu muvaffakiyet Mudanya Mutarekesi’ni getirdi. İsmet Paşa Mudanya Mutarekesi’nde tek kurşun atmaksızın, Edirne dahil bütün Trakya’yı Meclis’e kabul ettirdi. Büyük taarruzdan korkanlar, Türk ordusu ilerlerse bizi de mahvedecekler en yeterlisi kabul edelim dediler. Lozan’ı getirdi. Ben Lozan için İngiltere’de gazeteleri taradığımda Lozan için ‘hezimet’ deniliyordu. Büyük telaş içerisindeydiler ve Lozan görüşmeleri daha sonrasında Türkiye Cumhuriyeti doğdu. Atatürk bir ülke yaşattı, var etti. Ümmet seviyesinde olan bir toplumu millet olmaya inandırdı. Din temelini esas alan bir idare yerine, çağdaş, uygar ve laik bir devlet getirdi.”
Doç. Dr. Evrim Şencan ise, tabirlerini kullandı.
“MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN ASKERİ DEHASI”
Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rıdvan Akın ise 30 Ağustos’un askeri ve siyasi sonuçları ile ilgili şunları söylemiş oldu:
“Büyük Taarruz 1921 temmuzunda başlatılan Büyük Yunan saldırısının Sakarya’da durdurulmasından daha sonra TBMM hükümetinin barış şartlarını müzakere edebilmek için gerçekleştirmesi mecburî bir harekattı. Türkler fakat müttefikler ismine Batı Anadolu’yu işgale memur edilen Yunan kuvvetlerini topraklarından söküp atarak barış masasına oturabilirlerdi. Ancak bir ordunun savunma savaşı yapması ile taarruz edebilmesi farklı askeri olaylardır. Yunan ordusunun tahkim ettiği cepheyi söküp atmak için her manada üstünlük kurmak gerekliydi.
Orduyu bu noktaya getirecek kaynaklar kâfi değildi. 1921 Sonbaharından 1922 Ağustosuna kadar kesin kararı alabilecek bir güce erişmek gerekliydi. Başarısız bir hareket askeri ve siyasi istikrarları büsbütün değiştirebilirdi.Ordu İç Anadolu istikametinde geri çekilmek zorunda kalabilir, başkomutanın askeri ve siyasi önderliği tartışmaya açılabilirdi. Bu niçinle, 5 Ağustos 1921’den beri Meclisin verdiği yetki ile başkomutan olan TBMM Lideri Mustafa Kemal Paşa kıt kaynaklarla taarruzu başlatmak ve zafere ulaşmak zorundaydı.
Muhaliflerinin gözünde Sakarya zaferi fakat kısmi bir başarıydı. Mustafa Kemal Paşa’nın başındaki siyasi planların hayata geçirilmesi de zafere bağlıydı. Kendi takımlarını pekiştirebilmek ve yeni Türkiye Devletini inşa etmek için kurtuluşu sağlamak zorundaydı.
Bu da bir komutanlık zekası ile mümkün olabilirdi. Plevne Savaşı’ndan beri savunma savaşları vermiş olan Türk ordusunu taarruza kaldırmak ve zafere ulaşmak için, düşmanı süvari taarruzu ile şaşırtma taktiğini denedi ve bunda başarılı oldu. 30 Ağustos’ta düşman üzerinde kesin üstünlük sağlandıktan daha sonra gerisi bozulan Yunan ordusu İzmir ve Kapıdağ yarımadası istikametinde takip edildi.
30 AĞUSTOS SİYASETİ NASIL ETKİLEDİ?
Büyük Zaferin askeri istikameti kadar siyasi tarafı de değerlidir. emsalsiz askeri üstünlük müttefikleri mütareke ve Türklerin kabul edebileceği bir barış antlaşmasını müzakereye mecbur etmiştir. İç siyaset istikametinden de Osmanlı Devletini tarihe intikal ettirecek olan 307 ve 308 sayılı TBMM kararları alınabilmiştir. Bu da Türklerin bağımsızlık savaşını yürüten Anadolu hükümetinin yeni ve ulusal bir Türk Devletinin doğuşu ilan etmesi manasına gelecektir.
Son olarak zafer, Halaskar Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın eline eski rejim yanlılarının tasfiyesi istikametinde değerli bir güç geçmesine imkan sağlayacaktır.”
Başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları olmak üzere, bu zaferi Türk milletine armağan eden Ulusal gayretin bütün kahramanları, ülkenin ve milletin parçalanamaz bütünlüğü için canlarını feda edan aziz şehitlerimiz ve kahraman gazilerimiz Türkiye’nin dört bir yanında her yıl anılıyor.
“30 AĞUSTOS ATATÜRK’ÜN DEHASIDIR”
Günün mana ve kıymetine dair tarihçi Prof. Dr. Ergün Aybars, Doç. Dr. Evrim Şencan, Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rıdvan Akın Cumhuriyet’e konuştu. Aybars, şunları söylemiş oldu:
“30 Ağustos Zaferi Atatürk’ün dehasıdır. Atatürk stratejisini daha Erzurum Kongresi sırasında hazırlamış ve ‘3 sene daha sonra Yunan ordusunu denize dökeceğim aslına bakarsanız İngiltere’nin, İtalya’nın, Fransa’nın ve Amerika’nın bize karşı sava açacak güçleri yok. Perişan durumdalar fakat Yunanistan bu işi yürütebilir’ formunda düşünüyor. Bu yüzden Yunanistan’ı karaya çıkarıyorlar. Bu durumda Erzurum’da Karabekir Ermeni sıkıntısını halledecek, Güney’de Fransa’ya karşı gerilla savaşları yaparak halk direnişleri yapılacak, Batı’da da Kuva-yi Ulusala… Yunanlıları oyalayacaklar. 1919 yılı oyalama yılıyla geçti. Sakarya savaşı daha sonrası cephane yokluğundan dolayı Atatürk Büyük Taarruzu yapamadı. Bekledi ve hazırlandı. Milleti, Meclis’i ve orduyu savaşa hazırladı.
“6 AYDA PARÇALANAMAYACAK CEPHE 36 SAATTE PARAMPARÇA EDİLDİ”
Bu savaşa hazırlanırken kimsenin bahsetmediği bir olay var; Atatürk, İngilizlerin casuslarını aldatarak İngiltere’ye büyük taarruzu nereden yapacağı korkusunu salmıştır. O da şudur; 5 Mart 1922 günü bir balo verir. Cümbüş biter ve saat 23.30 sıralarında cepheye hareket eder. Cepheye, yanında hafızlar gdolayır, askerlerle kuran okunur, dinlenir. Cümbüşler olur, saz çalınır, halaylar çekilir. O denli bir bir buçuk ay ki bu Afyon’dan Eskişehir ortasını dolaşır. İngiltere ve Yunanistan ‘Tamam buradan hazırlanıyorlar’ der. Lakin Atatürk’ün asıl kanısı, Bozdağlar’ın Güney’indedir. Tüm silah arkadaşları, orduyu dağların eteklerine yığar zira o bölge Yunanistan’ın en zayıf tarafıdır. Atatürk’ün arkadaşları bu karara pek sıcak bakmasada Atatürk, ‘Bu benim sorumluluğumdur’ diyerek savaşı orada başlatır ve 6 ayda parçalanamayacak denen cephe 36 saatte paramparça edildi. 30 Ağustos zaferi 9 Eylül’ü getirdi.
“ATATÜRK BİR ÜLKE YAŞATTI”
Atatürk’ün bir kelamı vardır; ‘Savaşlardaki zaferler sonuçları prestijiyle kıymetlendirilir.’ Biz tarihçiler olarak bu kelamı epeyce kullanırız. Atatürk’ün getirmiş olduğu muvaffakiyet Mudanya Mutarekesi’ni getirdi. İsmet Paşa Mudanya Mutarekesi’nde tek kurşun atmaksızın, Edirne dahil bütün Trakya’yı Meclis’e kabul ettirdi. Büyük taarruzdan korkanlar, Türk ordusu ilerlerse bizi de mahvedecekler en yeterlisi kabul edelim dediler. Lozan’ı getirdi. Ben Lozan için İngiltere’de gazeteleri taradığımda Lozan için ‘hezimet’ deniliyordu. Büyük telaş içerisindeydiler ve Lozan görüşmeleri daha sonrasında Türkiye Cumhuriyeti doğdu. Atatürk bir ülke yaşattı, var etti. Ümmet seviyesinde olan bir toplumu millet olmaya inandırdı. Din temelini esas alan bir idare yerine, çağdaş, uygar ve laik bir devlet getirdi.”
Doç. Dr. Evrim Şencan ise, tabirlerini kullandı.
“MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN ASKERİ DEHASI”
Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rıdvan Akın ise 30 Ağustos’un askeri ve siyasi sonuçları ile ilgili şunları söylemiş oldu:
“Büyük Taarruz 1921 temmuzunda başlatılan Büyük Yunan saldırısının Sakarya’da durdurulmasından daha sonra TBMM hükümetinin barış şartlarını müzakere edebilmek için gerçekleştirmesi mecburî bir harekattı. Türkler fakat müttefikler ismine Batı Anadolu’yu işgale memur edilen Yunan kuvvetlerini topraklarından söküp atarak barış masasına oturabilirlerdi. Ancak bir ordunun savunma savaşı yapması ile taarruz edebilmesi farklı askeri olaylardır. Yunan ordusunun tahkim ettiği cepheyi söküp atmak için her manada üstünlük kurmak gerekliydi.
Orduyu bu noktaya getirecek kaynaklar kâfi değildi. 1921 Sonbaharından 1922 Ağustosuna kadar kesin kararı alabilecek bir güce erişmek gerekliydi. Başarısız bir hareket askeri ve siyasi istikrarları büsbütün değiştirebilirdi.Ordu İç Anadolu istikametinde geri çekilmek zorunda kalabilir, başkomutanın askeri ve siyasi önderliği tartışmaya açılabilirdi. Bu niçinle, 5 Ağustos 1921’den beri Meclisin verdiği yetki ile başkomutan olan TBMM Lideri Mustafa Kemal Paşa kıt kaynaklarla taarruzu başlatmak ve zafere ulaşmak zorundaydı.
Muhaliflerinin gözünde Sakarya zaferi fakat kısmi bir başarıydı. Mustafa Kemal Paşa’nın başındaki siyasi planların hayata geçirilmesi de zafere bağlıydı. Kendi takımlarını pekiştirebilmek ve yeni Türkiye Devletini inşa etmek için kurtuluşu sağlamak zorundaydı.
Bu da bir komutanlık zekası ile mümkün olabilirdi. Plevne Savaşı’ndan beri savunma savaşları vermiş olan Türk ordusunu taarruza kaldırmak ve zafere ulaşmak için, düşmanı süvari taarruzu ile şaşırtma taktiğini denedi ve bunda başarılı oldu. 30 Ağustos’ta düşman üzerinde kesin üstünlük sağlandıktan daha sonra gerisi bozulan Yunan ordusu İzmir ve Kapıdağ yarımadası istikametinde takip edildi.
30 AĞUSTOS SİYASETİ NASIL ETKİLEDİ?
Büyük Zaferin askeri istikameti kadar siyasi tarafı de değerlidir. emsalsiz askeri üstünlük müttefikleri mütareke ve Türklerin kabul edebileceği bir barış antlaşmasını müzakereye mecbur etmiştir. İç siyaset istikametinden de Osmanlı Devletini tarihe intikal ettirecek olan 307 ve 308 sayılı TBMM kararları alınabilmiştir. Bu da Türklerin bağımsızlık savaşını yürüten Anadolu hükümetinin yeni ve ulusal bir Türk Devletinin doğuşu ilan etmesi manasına gelecektir.
Son olarak zafer, Halaskar Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın eline eski rejim yanlılarının tasfiyesi istikametinde değerli bir güç geçmesine imkan sağlayacaktır.”