Obezite, bedendeki yağ ölçüsünün fazlalığı olarak tanımlanmaktadır. Alınan gücün harcanandan daha fazla olması niçiniyle oluşmaktadır. Dünya çapında genetik faktörler, beslenme, ömür biçiminin değişimi ve ekonomik refah niçiniyle, çok kilolu ve obez olarak sınıflandırılan yaklaşık 2 milyar yetişkin bulunmaktadır. Bizim üzere gelişmekte olan ülkelerde de görülme sıklığı yüksektir.
Erişkin beden kitlesinin erkeklerde % 15- 18’i , bayanlarda ise % 20-25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Şayet yağ oranı erkeklerde beden kitlesinin % 25, bayanlarda % 35’unu geçerse obeziteden kelam edilir. Obezitenin derecesini belirlemek için vücut kitle indeksi (BKİ) kullanılmaktadır. Buna göre Dünya Sıhhat Örgütünün (WHO) kabul ettiği kriterler vardır. BKI kararı 30 kg/m2 ‘den çok olan bireylere obez/şişman denilebilmektedir. Lakin bu süreç her birey için belirleyici olmayabilir. Örneğin atletlerde kas kütlesinin fazla olması, BKI’lerini yüksek çıkarabilse de bu bireylere obez denilmemektedir.
Obeziteye bağlı risk ve hastalıkları belirleyen yalnızca bedendeki yağ ölçüsü değil, beraberinde bu yağın dağılımıdır. Obezite yağ dağılım bölgesine göre iki tipe ayrılmaktadır: sentral abdominal (android, elma formu) ve gluteofemoral (jinekoid, armut formu) obezite. Bu ikisinin ayrımı bel etrafı ölçümünün kalça etrafı ölçümüne oranı ile belirlenmektedir. Bu oranın bayanda 0.9 ve erkekte 1.0’den düşük olması ‘jinekoid obezite’; yüksek olması ise ‘android obezite’ olarak tanımlanmaktadır.
Yetişkinlerde cinsiyete nazaran bel etrafı ölçümünün sıhhat açısından kıymetlendirilmesi risk düşük risk yüksek
Bayanlarda 88 cm
Erkeklerde 102 cm
(Report of a WHO Expert Consultation 2008, WHO)
Bel ve kalça ölçümü yandaki biçimde görüldüğü üzere yapılır. Kalçanın en geniş bölgesi ve belin göbek deliğinden 2 parmak üstünden ölçüm alınır.
Amerikan Kalp Derneğine bakılırsa, şeker ekli içecekler en büyük kalori kaynaklarındandır. Çoklukla alkolsüz içeceklerde, şeker yerine yüksek fruktozlu mısır şurubu kullanılır ve obezite için potansiyel riskler içinde kabul edilir. Paketli eserler ve hazır içeceklere dikkat edilmelidir.
ABDOMİNAL YAĞLANMANIN niye OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?
Milletlerarası Diyabet Vakfı, metabolik sendromun risk faktörleri içinde abdominal obeziteyi de saymaktadır. Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması-II (TURDEP-2) neticelerina göre ülkemizde 20 yaş ve üzeri şahısların %32’sinde abdominal obezite görülmektedir. Her obez hasta metabolik sendrom açısından taranmalı ve visseral adipozite göstergesi olarak BKI yerine bel etrafı ölçümü kullanılmalıdır.
Metabolik Sendromda olduğu üzere obezitenin de kardiyovasküler hastalıklar oluşturma riskinin olduğu çeşitli çalışmalarla ortaya konmuştur. Türk Kardiyoloji Derneği’nin yaptığı bir araştırmaya bakılırsa halkımızda her yıl gelişen Koroner Kalp Hastalıkları olgularının neredeyse 25.000’i abdominal obeziteye bağlanabilir. Bel etrafındaki 1 cmlik artış yetişkinlerdeki Koroner Kalp Hastalıkları sayısında 6 ila 7.000 artışa yol açtığı varsayım edilmektedir.
Viseral yağ metabolik istikametten hayli etkindir. Karaciğerde kullanılıp hepatik insülin direncine yol açabilir. ötürüsıyla bu durum glukoz toleransında bozulmaya yahut tip 2 diyabete yer hazırlayabilir. Ayrıyeten lipoprotein lipaz ve hepatik trigliserid lipaz düzeyindeki değişiklikler dislipidemiye bilhassa hipertrigliseridemi ve düşük HDL kolesterol düzeyine yol açmaktadır.
The American Journal mecmuasında yayınlanan bir çalışmaya bakılırsa vücut kitle indeksi ile merkezi yağlanmanın diyabetle münasebeti araştırılmış ve sonuç olarak bel/kalça oranı ve bel ölçüsünün diyabetle ilişkilendirilebileceğine varılmıştır.
NELER YAPMALIYIZ?
• Kâfi ve istikrarlı kalori alımı sağlanmalı, sağlıklı bir diyet düzenlenmesi yapılmalıdır. Doymuş yağlardan ve kolesterolden kısıtlı, kompleks karbonhidratlardan güçlü, bol meyve ve zerzevat tüketimini ve hipertansiyonu olanlarda tuz kısıtlamasını içeren diyet modelleri önerilmektedir.
• Fizikî aktivitenin artırılması ve şahısların bu bahiste motive edilmesi. bu biçimdece hem kardiyovasküler olay riski tıpkı vakitte metabolik sendrom gelişimi azaltılabilir.
• Omega-3 yağ asidi ve antioksidanlardan varlıklı balık, zerzevat ve meyve, kuru baklagil, saflaştırılmamış taneli tahıllar üzere besinlerin tüketiminin artırılmasının koroner hastalıkların riskini azalttığı bilinmektedir.
• Yavaş biçimde sindirilen düşük glisemik indeksli diyetler de lipid metabolizması üzerinde yararlı tesirlere sahip olabilir.
• Amerika Beslenme Mecmuasına bakılırsa; yeşil çay, sistemli antrenmanla bir arada kilo vermeye yardımcı oluyor. Araştırmacılar, yeşil çayın içeriğinde bulunan kateşinlerin, bedende kalori yakımını arttırıp, bel etrafındaki yağları azalttığını bulmuşlardır. Yaban mersini yiyen farelerde yapılan çalışmalarda ise bel bölgesinin daha az yağlı olduğu bulunmuştur.
• Ömür şekli değişikliklerinden bahederken sigara ve alkol konusu da ehemmiyetle vurgulanmalıdır. Ölçüleri azaltmanızı yahut mümkünse hayatınızdan çıkarmanızı öneririm.
Özetle;
İstikrarlı ve kâfi beslenmek ve daha fazla idman yapmak, bel etrafını azaltmanın en âlâ yoludur. Yapılan pek hayli araştırma; meyve, zerzevat, tam tahıl, düşük yağlı süt eserleri, kurubaklagil, yağlı tohumlar, yağsız et, balık, yumurta ile tüm besin öğelerini karşılayan istikrarlı bir diyet takibi ve haftada 3-4 gün, 30 ila 60 dakika idman ile desteklenmesinin bel etrafını denetim altına alınabileceğini göstermektedir.
Erişkin beden kitlesinin erkeklerde % 15- 18’i , bayanlarda ise % 20-25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Şayet yağ oranı erkeklerde beden kitlesinin % 25, bayanlarda % 35’unu geçerse obeziteden kelam edilir. Obezitenin derecesini belirlemek için vücut kitle indeksi (BKİ) kullanılmaktadır. Buna göre Dünya Sıhhat Örgütünün (WHO) kabul ettiği kriterler vardır. BKI kararı 30 kg/m2 ‘den çok olan bireylere obez/şişman denilebilmektedir. Lakin bu süreç her birey için belirleyici olmayabilir. Örneğin atletlerde kas kütlesinin fazla olması, BKI’lerini yüksek çıkarabilse de bu bireylere obez denilmemektedir.
Obeziteye bağlı risk ve hastalıkları belirleyen yalnızca bedendeki yağ ölçüsü değil, beraberinde bu yağın dağılımıdır. Obezite yağ dağılım bölgesine göre iki tipe ayrılmaktadır: sentral abdominal (android, elma formu) ve gluteofemoral (jinekoid, armut formu) obezite. Bu ikisinin ayrımı bel etrafı ölçümünün kalça etrafı ölçümüne oranı ile belirlenmektedir. Bu oranın bayanda 0.9 ve erkekte 1.0’den düşük olması ‘jinekoid obezite’; yüksek olması ise ‘android obezite’ olarak tanımlanmaktadır.
Yetişkinlerde cinsiyete nazaran bel etrafı ölçümünün sıhhat açısından kıymetlendirilmesi risk düşük risk yüksek
Bayanlarda 88 cm
Erkeklerde 102 cm
(Report of a WHO Expert Consultation 2008, WHO)
Bel ve kalça ölçümü yandaki biçimde görüldüğü üzere yapılır. Kalçanın en geniş bölgesi ve belin göbek deliğinden 2 parmak üstünden ölçüm alınır.
Amerikan Kalp Derneğine bakılırsa, şeker ekli içecekler en büyük kalori kaynaklarındandır. Çoklukla alkolsüz içeceklerde, şeker yerine yüksek fruktozlu mısır şurubu kullanılır ve obezite için potansiyel riskler içinde kabul edilir. Paketli eserler ve hazır içeceklere dikkat edilmelidir.
ABDOMİNAL YAĞLANMANIN niye OLDUĞU HASTALIKLAR NELERDİR?
Milletlerarası Diyabet Vakfı, metabolik sendromun risk faktörleri içinde abdominal obeziteyi de saymaktadır. Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması-II (TURDEP-2) neticelerina göre ülkemizde 20 yaş ve üzeri şahısların %32’sinde abdominal obezite görülmektedir. Her obez hasta metabolik sendrom açısından taranmalı ve visseral adipozite göstergesi olarak BKI yerine bel etrafı ölçümü kullanılmalıdır.
Metabolik Sendromda olduğu üzere obezitenin de kardiyovasküler hastalıklar oluşturma riskinin olduğu çeşitli çalışmalarla ortaya konmuştur. Türk Kardiyoloji Derneği’nin yaptığı bir araştırmaya bakılırsa halkımızda her yıl gelişen Koroner Kalp Hastalıkları olgularının neredeyse 25.000’i abdominal obeziteye bağlanabilir. Bel etrafındaki 1 cmlik artış yetişkinlerdeki Koroner Kalp Hastalıkları sayısında 6 ila 7.000 artışa yol açtığı varsayım edilmektedir.
Viseral yağ metabolik istikametten hayli etkindir. Karaciğerde kullanılıp hepatik insülin direncine yol açabilir. ötürüsıyla bu durum glukoz toleransında bozulmaya yahut tip 2 diyabete yer hazırlayabilir. Ayrıyeten lipoprotein lipaz ve hepatik trigliserid lipaz düzeyindeki değişiklikler dislipidemiye bilhassa hipertrigliseridemi ve düşük HDL kolesterol düzeyine yol açmaktadır.
The American Journal mecmuasında yayınlanan bir çalışmaya bakılırsa vücut kitle indeksi ile merkezi yağlanmanın diyabetle münasebeti araştırılmış ve sonuç olarak bel/kalça oranı ve bel ölçüsünün diyabetle ilişkilendirilebileceğine varılmıştır.
NELER YAPMALIYIZ?
• Kâfi ve istikrarlı kalori alımı sağlanmalı, sağlıklı bir diyet düzenlenmesi yapılmalıdır. Doymuş yağlardan ve kolesterolden kısıtlı, kompleks karbonhidratlardan güçlü, bol meyve ve zerzevat tüketimini ve hipertansiyonu olanlarda tuz kısıtlamasını içeren diyet modelleri önerilmektedir.
• Fizikî aktivitenin artırılması ve şahısların bu bahiste motive edilmesi. bu biçimdece hem kardiyovasküler olay riski tıpkı vakitte metabolik sendrom gelişimi azaltılabilir.
• Omega-3 yağ asidi ve antioksidanlardan varlıklı balık, zerzevat ve meyve, kuru baklagil, saflaştırılmamış taneli tahıllar üzere besinlerin tüketiminin artırılmasının koroner hastalıkların riskini azalttığı bilinmektedir.
• Yavaş biçimde sindirilen düşük glisemik indeksli diyetler de lipid metabolizması üzerinde yararlı tesirlere sahip olabilir.
• Amerika Beslenme Mecmuasına bakılırsa; yeşil çay, sistemli antrenmanla bir arada kilo vermeye yardımcı oluyor. Araştırmacılar, yeşil çayın içeriğinde bulunan kateşinlerin, bedende kalori yakımını arttırıp, bel etrafındaki yağları azalttığını bulmuşlardır. Yaban mersini yiyen farelerde yapılan çalışmalarda ise bel bölgesinin daha az yağlı olduğu bulunmuştur.
• Ömür şekli değişikliklerinden bahederken sigara ve alkol konusu da ehemmiyetle vurgulanmalıdır. Ölçüleri azaltmanızı yahut mümkünse hayatınızdan çıkarmanızı öneririm.
Özetle;
İstikrarlı ve kâfi beslenmek ve daha fazla idman yapmak, bel etrafını azaltmanın en âlâ yoludur. Yapılan pek hayli araştırma; meyve, zerzevat, tam tahıl, düşük yağlı süt eserleri, kurubaklagil, yağlı tohumlar, yağsız et, balık, yumurta ile tüm besin öğelerini karşılayan istikrarlı bir diyet takibi ve haftada 3-4 gün, 30 ila 60 dakika idman ile desteklenmesinin bel etrafını denetim altına alınabileceğini göstermektedir.