Bardağın yarısı boş mu, dolu mu?

celikci

Active member
Bardağın yarısı boş mu, dolu mu?
ETRAF BAHİSLERİNDE TOPLUMSAL HASSASLIK ŞİMDİ KÂFİ DEĞİL

İskoçya’nın başşehri Glasgow’da iki hafta süren COP26 iklim değişikliği konferansı ülkemizde hak ettiği ilgiyi görmedi. halbuki iklim değişikliği hepimizi, bilhassa yeni jenerasyonları hayli yakından ilgilendiriyor. COP26, içeriğinden fazla ülkemizde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın protokol ve güvenlik düzenlemelerini münasebet göstererek katılmaması, İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri İmamoğlu’nun ise kıymetli global metropol belediye liderlerinin katıldığı bir yan aktiflikte yaptığı konuşma yardımıyla cılız biçimde manşetlerde yer bulabildi.

Türkiye global ısınmadan en epeyce etkilenen ülkelerden biri bulunmasına karşın, bu bahis geçim kaygısıyla boğuşan geniş halk bölümleri için gündemin alt sıralarında yer alıyor. Gençlik de epey farklı bir yerde değil. Ders verdiğim milletlerarası münasebetler kısmı öğrencilerinin COP26 hakkında gereğince bilgi ve ilgi sahibi olmadığına tanıklık etmenin ıstırabını taşıyorum. halbuki iklim değişikliği konusuna en çok gençliğin hassaslık göstermesi beklenir. Hele, bu yaz aylarında karşılaştığımız Marmara Denizi’ndeki müsilaj felaketi, Karadeniz başta olmak üzere biroldukça yerde can kaybına ve yıkıma yol açan seller ve ormanlarımızı yok eden yangınlardan daha sonra, başta gençlik olmak üzere, toplumda bu konulardaki hassaslığın epey daha yükseklerde olması gerekirdi. Müsilaj sorunu iktidar tarafınca geçmiş idarelerin makûs mirası olarak belirtildi, seller dere yataklarına inşaat yapan vatandaşların açgözlülüğüne ve takdiri ilahiye, orman yangınları da bölücü teröristlerin ve kaçak göçmenlerin sabotaj hareketlerine bağlandı. Makus idareden, tabiat katliamından, etraf sıkıntılarından, global ısınmadan hiç bahis yok.

Sorunun özünde yalnızca halkın gündeminin üst sıralarında kendi gailelerinin olması bulunmuyor. En az bu problemler kadar, toplumsal ataletin temelinde iktidarın antidemokratik baskı ve yıldırma siyaseti de var. İktidarın Seyahat Direnişi’nden ve bilhassa 15 Temmuz’dan daha sonra toplumsal hak arama hareketlerini caydırmak, kitleleri yıldırmak için elinden geleni arkasına koymadığı bir gerçek. En sıradan bir protesto aksiyonu bile şiddetle bastırılırken sokaklara inmek hiç de kolay değil. Seyahat hareketleri sırasında hayatını kaybeden gençler unutulmadı. Lakin son senelerda, bayan hareketinin, üniversitelerine “çökülmek” istenen öğrencilerin, çevrecilerin, ormanlarına, dereleri ve meralarına sahip çıkan köylülerin ortaya koydukları direnişler, 1970’lerde üniversite öğrenciliği yapmış benim gibilere umut veriyor. Bu yüzden yeise kapılmaya da gerek yok. Su yolunu bulacak.

DÜNYADA ETRAF HASSASLIĞI VE DEMOKRASİNİN EHEMMİYETİ

Etraf mevzuları, hassaslıkları yüksek kimi bölümler haricinde çabucak hemen Türkiye’de geniş kısımlar tarafınca gereğince dillendirilmezken batıda epeyce farklı bir görünüm var. Örneğin COP26’nın arifesinde, Almanya’da seçim kampanyalarının sürdüğü devirde genç göstericiler siyasi partilerin galibiyetleri yahut önderlerin ikballeri için değil, iklim değişikliği konusunda siyasetçilere baskı yapmak için sokakları doldurmuşlardı. COP26 sırasında yalnızca Glasgow’da değil, dünyanın her yerinde kitlesel şovlar yapıldı. O yüzden konferansa giden önderlerin bir gözü başşehirlerinin sokaklarındaydı. Greta Thunberg’in liderlik yaptığı ortaokul-lise öğrencilerinin taleplerine duyarsız kalmak mümkün mü? İşte demokrasinin, şov, toplantı ve yürüyüş özgürlüğünün ehemmiyeti burada. Benim çağımda Demirel’i hayli eleştirirdik. Hâlâ da eleştiririm. Türkiye’nin o vakit olmasında vebali oldukcatur. Fakat “yollar yürümekle aşınmaz” fazileti de Demirel’e aittir. Yollar yürümekle aşınmaz ancak yollarında yürünmeyen uluslar epeyce pahalı yıllarını, epey pahalı gençlerini kaybederler. Bırakın hak arayanlar, gençler, bayanlar, personeller, çevreciler yürüsünler ve bu ülkenin standartları yükselsin.

COP26 MUTABAKATI

COP26’nın sonuçları epey eleştirildi. Konferansta iklim değişikliğine yol açan seragazı salımlarının önlenmesi konusunda somut ve acil tedbirler kabul edilmekte yetersiz kalındığı, çevreyi en çok kirleten ülkelerin kendilerini bağlayan somut taahhütler altına girmekten kaçındıkları, az gelişmiş ülkelere ihtiyaç duydukları mali kaynakların sağlanması için bir fon oluşturulamadığı üzere haklı tenkitler yapıldı. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres “gezegenimizin (her an kopabilecek) bir ipe tutunduğunu; hâlâ bir iklim felaketinin kapısını yumruklamaya devam ettiğimizi” vurgulayarak ihtar bakılırsavini yaptı. Bilhassa küçük ada ülkeleri temsilcileri büyük sanayi ülkelerinin kendilerini sular altında mevte mahkûm ettiklerini çarpıcı metotlarla vurgulayarak, yaklaşan sıkıntıya karşı bir an evvel tesirli tahliller bulunmasını istediler.

197 ülkenin ve fazlaca sayıda baskı kümesinin katıldığı COP26’dan mucizevi tahliller çıkmasını kimse beklemiyordu. Konferansın resmî olarak kapanışından daha sonra bir gün daha süren ağır müzakereler sonucunda imzalanan 97 unsurluk mutabakat taraflar içinde bir uzlaşı metni. BM Genel Sekreteri’nin dediği üzere bu metin dünyada bugünkü çıkarları, çelişkileri ve siyasi isteğin durumunu yansıtıyor.

BARDAĞIN DOLU TARAFI

Ben bardağın boş olan yarısının değil, dolu olan yarısının görülmesi taraftarıyım. COP26 mutabakatı her şeydilk evvel yüzyılın sonuna kadar küresel ısınmanın endüstrileşme devri öncesine (1880’ler öncesi) nazaran 1,5 derecede tutulmasını karar altına almış bulunuyor. Artık kimse Paris İklim Sözleşmesi’nde yer alan 2 yahut daha yüksek derece artışlarından kelam etmiyor. Lakin şimdiki tedbirlerle 1,5 derece gayesini tutturmak mümkün değil. Bugünkü koşullarda yeni ve tesirli tedbirler alınmazsa küresel ısınmanın 2,4 derece ve ötesine yükselmesi kaçınılmaz. bu biçimde bir senaryoyu kimse aklına getirmek dahi istemiyor. Şu anda gezegenimiz sanayileşme periyodu öncesine bakılırsa 1,2 derece ısınmış bulunuyor. 1,2 derecelik bir artış bile seller, yangınlar, kuraklık, kasırgalar üzere dünyada önemli felaket ve yıkımlara yol açıyor. Hedeflenen 1,5 derecelik artışta felaketler yeterlice çoğalacak lakin bu bile insanlığın idame edebilmesi için kabul edilebiliyor. Buna karşılık 2 derece ve üstü sıcaklık artışlarında gezegenimiz yaşanamaz hale gelecek.

COP26 mutabakatında 1,5 derece artış amacına ulaşmak, fosil yakıtlardan kaynaklanan seragazı salımlarının sıfırlanması, (2030 yılına kadar yüzde 45 oranında azaltılması ve 2050 yılına kadar sıfırlanması) kömür yakılarak güç üretiminin “azaltılması”, 2030 yılından daha sonra orman kısımlarına son verilmesi, fosil yakıt sübvansiyonlarının durdurulması, pak güce geçilmesi, gelecek yıl yeni bir gözden geçirme konferansının düzenlenmesi ve ülkelerin aldıkları önlemler hakkında rapor vermeleri üzere ögelerin bulunması kıymetli adımlar.

Türkiye’nin bu mutabakatın altına imza atmış olması da kıymetli. Artık hareket vakti.

2030 yılına kadar orman kesitlerine müsaade verilmiş olması, kömürden spesifik olarak bahsedilirken, petrol ve doğalgazdan ismen bahsedilmemesi, gelişmekte olan ülkelere yapılacak yardımlar konusunda bir fon yaratılmamış olması mutabakatın eksik ve zayıf yanları. Ancak gelecek yıl yapılacak izleme konferansında ülkelerin üzerlerindeki baskının artmasıyla bu üzere eksiklikleri gidererek daha somut ve bağlayıcı taahhütler altına girmeleri her vakit mümkün. Bu biraz da toplumların ve global kamuoyunun haline bağlı olacak.

HİNDİSTAN-ÇİN, ABD-ÇİN İŞBİRLİKLERİ

Mutabakatta dünya seragazı salımlarının yüzde 40’ına sebep olan kömür santrallerinin sonlandırılması (phase out) yerine, son dakikada Hindistan’ın, ardına Çin’i de alarak muahede metnine “sonlandırma” sözünün yerine “azaltma” (phase down) tabirinin konulmasını sağlaması büyük hayal kırıklığı yarattı. Hindistan kömür santrallerini fakat 2070 yılında durdurma kelamı verebiliyor. Hindistan’ın, hasmı Çin’le işbirliği yaparak muahedeyi sulandırması dikkat alımlı bir durum. halbuki 40 kadar ülke Glasgow sürecinde kömür santrallerini 2040 yılına kadar yahut daha erken bir tarihte durdurma taahhüdünde bulunmuşlardı. Hindistan bilhassa bu kümede yer alan endüstrileşmiş ülkelere, ellerindeki kömür madenlerini tükettikten daha sonra bu üzere taahhütlerde bulunmanın epeyce kolay olduğu eleştirisini yapıyor.

Hindistan üzere Hint-Pasifik bölgesinde Çin’in başka kıymetli aykırısı Avustralya’nın da kömür lobisi ortasında yer alarak bu iki ülkeyi perde ardında desteklemesi tıpkı biçimde dikkat alımlı. Avustralya dünyanın en büyük kömür ihracatçılarından biri. Buna karşılık ortaları son vakit içinderda uygunca açılan ABD ve Çin konferans sırasında beklenmedik bir biçimde ortak bir açıklama yaparak global ısınma konusunda daha fazla efor gösterme ve ortak çalışma taahhüdünde bulundular. Biden ve Xi Jinping, bugün sanal ortamda birinci defa buluşarak ikili ve global bahisleri görüşecekler. Yeni bir soğuk savaşı önlemek için iki başkanın etraf hususlarında işbirliği yapma sonucu almaları epey değerli.

Dünya göründüğü üzere siyah ve beyaz renklerden oluşmuyor. Ortada grinin “elli tonu” var.

*Emekli Büyükelçi

ALINTIDIR
 
Üst